Đầu tư lấy tầm nhìn làm định hướng

Phật giáo, tín ngưỡng và tình yêu với dải đất hình chữ S

Lớn lên ở thành phố Chicago, tiểu bang Illinois, chàng thanh niên Chris Freund theo học Đại học California ở thành phố Santa Cruz, chuyên tâm nghiên cứu về tâm lý học và trải nghiệm tín ngưỡng.

Vốn quan tâm về Phật Giáo và các chiêm nghiệm tâm linh từ thời niên thiếu, năm 1992, Chris Freund đã dành năm ba đại học của mình để bước ra thế giới và tham gia một khóa Phật học ở thành phố Bodh Gaya, Ấn Độ. Sau khi hoàn thành khóa học, Chris tiếp tục có 6 tháng du ngoạn và khám phá vòng quanh Châu Á, bắt đầu với một tháng trải nghiệm ở Việt Nam. Đem lòng yêu mến Việt Nam ngay từ khoảnh khắc đầu tiên, ông đặt ra quyết tâm sẽ quay lại nơi đây một khi tốt nghiệp đại học.

Chris Freund rất hào hứng về cơ hội được sống và làm việc tại Việt Nam, nên vào giữa năm 1994, ông đã tạm ngưng việc học của mình để đến TP. HCM tham gia một chương trình thực tập, nghiên cứu các cơ hội đầu tư ở Việt Nam. Khi đó Templeton vừa cho ra mắt một quỹ đầu tư Việt Nam được niêm yết trên sàn chứng khoán NYSE, nhưng chưa có nhân sự nào làm việc tại Việt Nam. Đầu năm 1995, sau khi tốt nghiệp đại học, Chris tham gia và trở thành nhân viên đầu tiên của công ty tại Việt Nam. Ông giúp Templeton mở văn phòng Việt Nam và bắt đầu đào sâu thị trường để tìm kiếm cơ hội đầu tư.

Sau khi Templeton đã hoàn thành 3 dự án đầu tư vào công ty liên doanh với doanh nghiệp nhà nước thì khủng hoảng tài chính Châu Á xảy đến vào năm 1998. Công ty đóng cửa văn phòng Việt Nam và chuyển đội ngũ ở đây về Singapore. Chris tiếp tục làm việc tại Singapore với vai trò Giám đốc quản lý danh mục đầu tư. Ông phân tích và tư vấn đầu tư vào các công ty công nghệ ở Đài Loan và Israel, cũng như giám sát các khoản đầu tư trước đó của Templeton tại Việt Nam.

Cơ hội gặp gỡ nhiều nhà sáng lập và CEO thành công ở Đài Loan và Israel đã truyền cho Chris cảm hứng thành lập công ty của riêng mình. Một phần, ông thực sự muốn quay lại Việt Nam. Phần khác, ông muốn tiên phong trong việc mở ra một mô hình đầu tư mang tính thực tiễn sâu sắc và gia tăng giá trị cao hơn so với cách làm của các nhà đầu tư khác trước nay.

Tháng 3 năm 2001, ở tuổi 29, Chris chuyển về TP. HCM và sáng lập Mekong Capital với phương châm đầu tư vào các doanh nghiệp tư nhân, thay vì doanh nghiệp nhà nước, để giúp họ gia tăng giá trị và tăng trưởng, phát triển. Tại thời điểm này, chỉ có một quỹ khác hoạt động tích cực tại Việt Nam là Dragon Capital (ra đời năm 1994) và cũng chỉ đầu tư vào các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá.

Chris lập tức nhận thấy cơ hội thành lập quỹ đầu tiên tại Việt Nam, tập trung duy nhất vào lĩnh vực đầu tư các công ty tư nhân. “Đây là cơ hội phù hợp với 3 mối quan tâm chính của tôi: được ở Việt Nam, đất nước tôi yêu thích; đóng vai trò tiên phong trong sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân mới nổi của Việt Nam; và tìm ra cách để tăng thêm giá trị cho danh mục đầu tư của chúng tôi so với những gì các nhà đầu tư đã làm”, ông cho biết.

Cũng trong năm 2001, Chris cùng một người bạn học phổ thông tên Jonah Levey đồng sáng lập VietnamWorks (sau này là Navigos Group). VietnamWorks về sau trở thành công ty dịch vụ tuyển dụng nhân sự lớn nhất Việt Nam. Khi đảm nhiệm vai trò thành viên Hội đồng Quản trị không điều hành tại Navigos, Chris đã giúp đưa Mekong Capital tiếp cận tâm điểm của ngành tuyển dụng nhân sự tại Việt Nam. Vị thế này sau đó trở thành một năng lực cốt lõi của Mekong Capital. Công ty đã xây dựng một đội ngũ nhân tài và văn hóa doanh nghiệp vững mạnh và năng động, giúp tìm kiếm và tuyển dụng thành công nhân tài cấp cao cho các công ty tiếp nhận đầu tư của Mekong Capital. Cuối cùng, Navigos được bán lại trong một thương vụ với nhà đầu tư chiến lược Nhật Bản vào năm 2013.

Hành trình chuyển hóa ở Mekong Capital

Trong hơn 20 năm qua kể từ khi Mekong Capital được thành lập và hoạt động tại Việt Nam, Chris Freund luôn coi Việt Nam là một điểm đến đầu tư đầy triển vọng, ổn định và hấp dẫn.

“Người dân Việt Nam thân thiện và cởi mở. Ở Việt Nam, tôi chưa bao giờ thấy trở ngại khi là một người nước ngoài, và ở một khía cạnh nào đó, đó thậm chí có thể là một ưu thế. Người Việt Nam rất vui vẻ tạo dựng các mối quan hệ với người nước ngoài, bao gồm cả các mối quan hệ trong công việc. Tôi đoán rằng Việt Nam có thể là một trong những quốc gia dễ dàng nhất cho người nước ngoài quản lý và lãnh đạo doanh nghiệp”, ông nói.

Thực tế, sự “dễ dàng” được nhà sáng lập Mekong Capital nhắc đến cần tới một hành trình chuyển hóa kéo dài cả thập kỷ trước khi đạt tới những thành tựu như ngày nay. Từ năm 2001 đến năm 2006, Chris đã phạm mọi sai lầm có thể. Chris không biết cách quản lý con người, chiến lược đầu tư khi ấy còn thiếu sót, mặc dù đã cố gắng gia tăng giá trị nhưng không thực sự biết cách làm thế nào.

“Nó giống như một mớ hỗn độn”, ông nhớ lại.

“Tôi cứ nghĩ bản thân hiểu rất rõ về các phương pháp tốt nhất trong kinh doanh và tình hình đầu tư của Việt Nam. Tôi nghĩ các công ty trong danh mục đầu tư chưa tiếp xúc nhiều với thế giới kinh doanh hiện đại, nên quan điểm của tôi lúc đó là “tôi biết nhiều hơn bạn nên tôi ở đây để giúp bạn”. Và đôi khi, tôi thấy mất kiên nhẫn và cảm thấy như chúng tôi cần phải nhanh chóng đẩy nhanh tiến độ công việc, và sẽ dễ dàng, cũng như mau chóng tạo kết quả hơn khi giúp các công ty giải quyết vấn đề thay họ”, Chris Freund nói.

Lúc này, trong mắt các công ty thuộc danh mục đầu tư của Mekong Capital, Chris được mô tả giống như một người ngoài cuộc, một người không hiểu những gì doanh nghiệp đang phải đối mặt, cứ đề xuất những giải pháp không liên quan tới những rào cản mà doanh nghiệp đang gặp phải, và đôi khi còn lên giọng kẻ cả.

Sau rất nhiều những sai lầm như vậy, vào giữa năm 2007, Chris từng có ý định từ bỏ vị trí Tổng giám đốc và tìm người thay thế quản lý Mekong Capital. Giữa lúc đó, ông may mắn được giới thiệu một khóa học kéo dài 3 ngày tại Singapore và có tên là Diễn đàn Landmark. Sự kiện quan trọng này đã đánh dấu sự khởi đầu của của hành trình chuyển hóa của Chris Freund và Mekong Capital.

Tháng 12 năm 2007, Mekong bắt đầu một hành trình chuyển hóa triệt để, khởi nguồn từ chính đội ngũ của công ty, từ văn hóa doanh nghiệp cho đến cách công ty tạo ra giá trị, cách nhìn nhận vấn đề. Chris gọi đó là “cách tiếp cận bản thể học”, dựa trên nền tảng hiểu được chúng ta là ai, những vấn đề ta đang phải đối mặt, trong công việc, trong đầu tư, chứ không phải tập trung vào kiến thức rồi đưa ra giải pháp, hay ý tưởng.

Thời gian đầu của quá trình chuyển hóa, Mekong đã gặp phải khó khăn khi Chris muốn đội ngũ của mình chuyển hóa, trong khi ông vẫn chưa thực sự chuyển hóa bản thân. Chris nhận ra rằng, mọi sự chuyển hóa đều phải bắt đầu từ người lãnh đạo, nghĩa là từ chính bản thân của ông. Để làm được điều này, Chris sẽ phải tìm ra những phương pháp giao tiếp mới, cách lãnh đạo mới để từ đó tạo nên những giá trị cốt lõi của Mekong Capital.

“Trong bối cảnh của đầu tư tư nhân, quan hệ đối tác của chúng tôi với mỗi công ty đầu bắt đầu từ tầm nhìn chung về tương lai của công ty đó. Đó phải là lời cam kết toàn tâm toàn ý, chứ không chỉ là một lời tuyên bố truyền cảm hứng. Do đó, với cam kết chung tay để các công ty đối tác đạt được tầm nhìn, chúng tôi xác định vai trò của mình chỉ nên ở mức thúc đẩy các đối tác, giúp họ tự hình thành lăng kính của riêng mình, từ đó tự hành động để để tạo hiệu quả đột phá và hiện thực hóa tầm nhìn”, ông nói.

Năm 2009, đội ngũ Mekong Capital đã hoàn tất sự chuyển hóa ban đầu thông qua việc phát triển mô hình có tên là “Đầu tư lấy tầm nhìn làm định hướng” (Vision Driven Investing - VDI), một mô hình được đánh giá, phân tích, tinh chỉnh định kỳ ít nhất ba tháng một lần. Nhưng thực tế quá trình này diễn ra thường xuyên hơn nhằm mang đến mô hình tối ưu nhất. Để ra đời được mô hình này, Chris Freund và Mekong Capital đã đúc kết dựa trên những thành công, thất bại và thiếu sót trong 35 mục đầu tư kể từ năm 2001 đến nay.

Thành công nhất có thể kể đến khoản đầu tư của Mekong Capital vào Thế Giới Di Động, đem về tỷ suất lợi nhuận gấp 57 lần cho Mekong Enterprise Fund II - lập kỷ lục là một trong những khoản đầu tư xuất sắc nhất trong lịch sử đầu tư cổ phần tư nhân châu Á. Tính đến nay, Thế Giới Di Động cũng là một trong những mô hình thành công nhất của Mekong Capital, trở thành nguồn cảm hứng cho mô hình “Đầu tư lấy tầm nhìn làm định hướng”.

Chris Freund giống như một kiến trúc sư, chỉ đóng vai trò dẫn dắt trong quá trình xây dựng và hoàn thiện mô hình Đầu tư lấy tầm nhìn làm định hướng của Mekong Capital, thay vì trực tiếp tham gia với tư cách Trưởng nhóm Tư vấn Đầu tư. Ông tập trung nhiều hơn vào việc triển khai mô hình Đầu tư lấy tầm nhìn làm định hướng tại các công ty trong danh mục đầu tư và tạo ra các sáng kiến khác quan trọng hơn cho Mekong Capital.

“Chúng tôi giúp các đối tác nhìn ra bối cảnh mới, từ đó có những hành động mang lại kết quả đột phá. Mô hình bao gồm 15 phạm trù và có thể coi đây như bộ kim chỉ nam để soi chiếu. Từ 15 khía cạnh này, công ty sẽ có cái nhìn rõ nét và hoàn chỉnh về những hành động cần làm để hiện thực hóa tầm nhìn và thực hiện những chuyển hóa cần thiết. Bản thân mô hình không phải là câu trả lời hay giải pháp, cũng không thể áp đặt cho các công ty trong danh mục. Đó chỉ là không gian để các công ty khám phá và định hình lại cho mình hành trình đạt được tầm nhìn”, nhà sáng lập Mekong Capital tâm đắc.

Đầu tư lấy tầm nhìn làm định hướng

Chris Freund cho rằng, bất cứ khi nào một công ty có những tiến triển rõ rệt trong việc hiện thực hóa tầm nhìn, tất cả đều quay trở về nguyên nhân chính là nhờ sự chuyển hóa trong cách thức mà họ đang hiện hữu, đặc biệt là những cách thức hiện hữu mới mà họ đã tạo ra trong chính con người họ, chứ không đơn giản chỉ nhờ những thông tin mới mà họ có được.

Ví dụ, nếu nhân viên chỉ biết về tầm nhìn của doanh nghiệp, như là một điều truyền cảm hứng, với mục đích “tạo động lực”, thì chẳng khác nào một ý tưởng đang trôi lơ lửng trong không gian và thời gian. Nó giống như việc chúng ta đang dự định sẽ đạt được một điều gì đó trong tương lai, nhưng vẫn chưa có ý định rõ ràng và cụ thể để thực hiện nó ở thời điểm hiện tại.

Nhưng nếu nhân viên, lãnh đạo, doanh nghiệp “sống” với tầm nhìn, tức là họ đang trải nghiệm thế giới của tầm nhìn đó và cam kết thực hiện nó. Khi đó, họ sẽ tự do trong thế giới của tầm nhìn đó và sẽ hành động nhất quán để thực hiện tầm nhìn.

Một ví dụ cụ thể cho điều này là khi Martin Luther King Jr. thực hiện bài phát biểu “Tôi đã đến đỉnh núi”, ông đang tuyên bố một tầm nhìn cho tương lai. Cách thức ông đang hiệu hữu ngay tại thời điểm đó chính là trải nghiệm của ông ấy khi tương lai hiện diện trong ông một cách sống động, tràn ngập khả năng và có cơ hội rõ ràng để hành động và thực hiện được tương lai đó.

Trong ngành đầu tư, nhiệm vụ của Mekong Capital là đầu tư vào các công ty và trở thành đối tác với họ để đưa ra những hành động nhằm tạo ra những kết quả đột phá và hiện thực hóa tầm nhìn hoặc mục tiêu dài hạn.

“Chúng tôi nhận ra rằng bất kể có bao nhiêu ý tưởng hay, bao nhiêu giải pháp hiệu quả, hay cho dù có tư vấn cho doanh nghiệp biết phải làm gì thì cũng không đem lại hiệu quả. Đến khi nào mà các thành viên của công ty vẫn chưa khám phá ra được, cũng như chưa rút ra được điều gì là hiệu quả cho bản thân từ cách huấn luyện của chúng tôi, thì chúng tôi vẫn có việc phải làm. Chúng tôi xem bản thân mình là gốc rễ trong việc chịu trách nhiệm giúp các công ty tự mình khám phá và trải nghiệm điều gì hiệu quả với họ”, nhà sáng lập Mekong Capital nói.

Khẩu vị của Chris Freund là không tập trung vào việc dự đoán các mô hình kinh doanh/lĩnh vực nào sẽ thành công sắp tới, mà thay vào đó là tiếp cận các mô hình đã và đang thành công với các tiêu chí rõ ràng.

Chris cho biết, ông thích những công ty Việt Nam có đội ngũ quản lý, lãnh đạo cam kết vào một tầm nhìn to lớn cho tương lai, bởi các công ty với đội ngũ quản lý như vậy sẽ luôn năng động trong việc tìm kiếm và ứng dụng các chiến lược kinh doanh tốt nhất cho doanh nghiệp mình.

Ngoài ra, Chris cũng ưa thích ngành tiêu dùng, các công ty kinh doanh chuyên ngành, có nhiều cơ hội gia tăng thị phần, thay vì đầu tư vào các doanh nghiệp đa ngành nghề không cùng chức năng.

Theo ông, bản chất của đầu tư tư nhân là gia tăng giá trị cho các công ty trong danh mục, chứ không đơn thuần là đầu tư tài chính. Do đó, yếu tố cần thiết để thành công trong ngành này là cách thức tiếp cận, tạo giá trị gia tăng cho mỗi công ty trong danh mục.

“Ở Mekong Capital, chúng tôi gia tăng giá trị thông qua phương pháp tiếp cận bản thể học - là sự chuyển mình của chính Mekong Capital và các công ty trong danh mục đầu tư. Chúng tôi gọi đó là hành trình chuyển hóa bắt đầu từ việc hiểu rõ chúng tôi là ai và sẵn sàng thay đổi. Đó là lý do Mekong Capital là nơi lý tưởng cho những công ty thực sự quan tâm đến chuyển hóa và khả năng lãnh đạo, coi đó là nền tảng để không ngừng đột phá để hiện thực hóa tầm nhìn”, Chris Freund nhấn mạnh.

Hình mẫu chung của các doanh nghiệp được Mekong Capital đầu tư, đó là xây dựng được văn hóa doanh nghiệp, có ban lãnh đạo mạnh, quan tâm đến trải nghiệm khách hàng, trải nghiệm nhân viên và luôn tìm cách loại bỏ những “Nút thắt cổ chai”.

Ví dụ như Pizza 4P’s là chuỗi nhà hàng nổi tiếng Việt Nam. Pizza 4P’s đông khách đến nỗi, mỗi ngày phải từ chối gần 1.000 khách. Một trong những giá trị cốt lõi của Pizza 4P’s là Omotenashi, nghĩa là “phục vụ khách hàng với lòng hiếu khách vô điều kiện”. Mục tiêu của họ là mang đến cho mọi thực khách trải nghiệm Wow, chất lượng đồ ăn tuyệt hảo, dịch vụ tuyệt vời trong không gian thanh bình.

Ở Mekong Capital, chúng tôi gia tăng giá trị thông qua phương pháp tiếp cận bản thể học - là sự chuyển mình của chính Mekong Capital và các công ty trong danh mục đầu tư.

Ông Chris Freund

Ban đầu, Omotenashi chỉ là một ý định của hai nhà sáng lập là Masuko và Sanae. Các nhân viên biết đây là một giá trị cốt lõi của công ty, nhưng họ đã gặp khó khăn trong việc áp dụng tiêu chuẩn phục vụ mà Masuko và Sanae kỳ vọng. Masuko và Sanae cho rằng, cách duy nhất để đảm bảo được việc này là hai người họ phải trực tiếp tham gia vào mọi khía cạnh vận hành của công ty. Kết quả là họ đã phải làm việc 18 tiếng một ngày và không thể tiếp tục điều này lâu dài.

“Khi Mekong bắt đầu hợp tác với Pizza 4P’s, ưu tiên của Masuko và Sanae là cải thiện trải nghiệm khách hàng và duy trì tiêu chuẩn dịch vụ cao đối với tất cả các thực khách. Nên họ đã bắt đầu một dự án, trong đó mỗi nhà hàng đều có một báo cáo tổng kết hàng ngày để ghi lại khiếu nại hoặc phản hồi của thực khách. Từ đó, đội ngũ có thể nhanh chóng trả lời và thực hiện các hành động khắc phục phù hợp”, Chris Freund nhớ lại.

Với dự án này, nhân viên phục vụ dễ dàng có được những thông tin giúp liên tục đem lại nhiều những khoảnh khắc “Wow” hơn cho khách hàng mỗi ngày. Thế là giá trị “Omotenashi” bắt đầu phát huy sức mạnh. Ban quản lý cấp cao bắt đầu giao tiếp về “Omotenashi” trong mọi cuộc hội thoại nội bộ và tham khảo “Omotenashi” trong mọi quyết định của họ. Sau đó, các quản lý nhà hàng bắt đầu truyền cảm hứng cho các nhân viên thử và thực hành “Omotenashi”, giao cho họ nhiệm vụ tìm ra những phương pháp mới làm hài lòng khách hàng và mang đến trải nghiệm Wow.

Ví dụ như tổ chức tiệc chúc mừng sinh nhật bất ngờ cho thực khách, hoặc là phục vụ nhu cầu ngoài mong đợi của người mẹ khi đi cùng con nhỏ. Nhờ không ngừng thực hành giá trị cốt lõi này, mỗi nhân viên đều tự khám phá được làm thế nào để khách hàng hài lòng, từ đó, dễ dàng vận dụng hơn trong thực tế.

Pizza 4P’s còn có một trang thông tin nội bộ để chia sẻ với nhau những câu chuyện làm thế nào để khách hàng hài lòng, từ đó lôi cuốn, truyền cảm hứng và tạo động lực cho nhiều nhân viên thử nghiệm. Điều này trở thành một chuỗi hành động được củng cố và lặp đi lặp lại và đội ngũ nhân sự đang liên tục thực hành và tự khám phá cách “phục vụ khách hàng với lòng hiếu khách vô điều kiện”.

Khi đội ngũ cùng sống với giá trị cốt lõi “Omotenashi”, Masuko và Sanae có thể tập trung vào phát triển doanh nghiệp và hiện thực hóa tầm nhìn. Ví dụ như họ đã phát triển thêm mảng giao hàng cũng như hàng đông lạnh (Market 4P’s).

“Và chúng tôi nhận thấy rằng, các công ty triển khai đầu tư theo Vision Driven Investing họ phát triển nhanh hơn. Như bây giờ, những công ty hàng đầu trong danh mục của chúng tôi áp dụng Vision Driven Investing cũng là những công ty phát triển nhanh nhất.

Hai ví dụ rõ nhất là F88 và Pharmacity, các công ty khác cũng đang làm rất tốt là Pizza 4P’s, YOLA và Nhất Tín. Chúng tôi kỳ vọng họ sẽ tiếp tục đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh trong tương lai”, nhà sáng lập Mekong Capital kết luận.