Điện mặt trời mái nhà vẫn vướng mắc

Sở Công thương tỉnh Quảng Trị cho biết, đã có 735 hệ thống điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) được lắp đặt, đấu nối vận hành thương mại, ký hợp đồng mua bán điện với tổng công suất lắp đặt khoảng 113 MWp (khoảng 90MW).

Số lượng hệ thống ĐMTMN công suất từ 100kWp trở lên là 144 (tổng công suất khoảng 99 MWp. Trong đó: 77 hệ thống (tổng công suất khoảng 70MWp) lắp đặt trên các trang trại nông nghiệp, 5 hệ thống (tổng công suất 4,6 MWp) lắp đặt trên mái các công trình trong khu công nghiệp và 62 hệ thống lắp đặt trên mái các công trình dân dụng.

Bên cạnh những lợi ích, hiệu quả từ lắp đặt hệ thống ĐMTMN là một số khó khăn, hạn chế trong quá trình triển khai.

Điển hình là về cơ chế chính sách, quy định, hướng dẫn. Trong bối cảnh Quyết định 13/2020/QĐ-TTg (cơ chế giá FIT2, có hiệu lực thi hành từ 22/5/2020) nêu rõ thời hạn hưởng giá FIT2 ưu đãi của Nhà nước chỉ áp dụng đến 31/12/20220, nhưng các văn bản quy định, hướng dẫn thực hiện của các Bộ, ngành liên quan, EVN, Tổng công ty Điện lực miền Trung chậm được ban hành.

Điều này dẫn đến quá trình triển khai thực hiện gặp nhiều lúng túng, khó khăn (việc xác định các tiêu chí về mái nhà, đảm bảo các điều kiện về xây dựng, đất đai, môi trường...).

Theo Sở Công thương, trong bối cảnh cơ chế, chính sách, quy định, hướng dẫn triển khai việc phát triển ĐMT có nhiều thay đổi, thời gian áp dụng ngắn, chậm được ban hành, một số lĩnh vực chưa có sự phối hợp đồng bộ, cụ thể nên gây khó khăn trong quá trình thực hiện cho các cơ quan quản lý nhà nước, địa phương, các nhà đầu tư và đơn vị điện lực.

Một vấn đề khác, do dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp trên toàn thế giới; đa số các thiết bị chính của dự án ĐMT đều nhập khẩu từ nước ngoài, do vậy phải kéo dài thời gian thực hiện. 

Trong khi thời hạn để hưởng giá bán điện ưu đãi FIT2 ngắn (đến 31/12/2020), nên các chủ đầu tư đều tập trung đầu tư vào những tháng cuối của năm 2020 để kịp vận hành thương mại nên tạo ra khan hiếm các loại vật tư chính của hệ thống (Pin, Inveter,…), chi phí thiết bị, nhân công tăng mạnh, tổng chi phí đầu tư tăng lên.

Bên cạnh đó, ghi nhận thực trạng chưa có quy định cụ thể về chấp thuận chủ trương đầu tư, phê duyệt quy hoạch chi tiết, thuê đất, thu tiền sử dụng đất đối với loại hình hệ thống ĐMTMN.

Hệ thống ĐMTMN quy mô thuộc đối tượng đăng ký môi trường tại UBND xã (nơi lắp đặt hệ thống) theo Luật Bảo vệ môi trường 2020. Tuy nhiên, do Luật Bảo vệ môi trường 2020 mới có hiệu lực từ 1/1/2022 nên các chủ đầu tư chưa kịp nắm bắt và chưa thực hiện việc đăng ký môi trường theo quy định..

Sở Công thương cho biết, do chưa có quy định cụ thể về thu hồi, xử lý các tấm pin bị hỏng /hết hạn sử dụng nên chủ đầu tư tất cả các hệ thống ĐMTMN trên địa bàn tỉnh không lập phương án (kế hoạch) xử lý để đảm bảo các điều kiện về bảo vệ môi trường.

Về cơ bản, các quy chuẩn, tiêu chuẩn chất lượng lượng pin (hệ số suy giảm theo thời gian, độ bền, tuổi thọ,…), bộ chuyển đổi hầu như chưa được kiểm chứng, đang thực hiện theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Thực tế, các thiết bị này do chủ đầu tư tự mua qua các đơn vị là đối tác thương mại nên chế độ bảo hành, bảo trì, duy tu bảo dưỡng khó khăn, tiềm ẩn nguy cơ rủi ro.

Việc xác định rõ nguồn gốc thiết bị cũng gặp khó khăn. Chủ đầu tư hệ thống ĐMTMN có lưu trữ các tài liệu kỹ thuật về tấm pin quang điện, bộ nghịch lưu; giấy chứng nhận xuất xưởng, chứng nhận chất lượng thiết bị. Tuy nhiên, đa số các chủ đầu tư đều mua vật tư thiết bị thương mại qua đơn vị thương mại nên các hồ sơ không nêu được sự phù hợp giữa chứng từ lưu trữ và tài sản được lắp đặt trên công trình.

Sở Công thương đánh giá, năng lượng tái tạo là lĩnh vực mới được phát triển trong thời gian gần đây, trong đó có lĩnh vực điện mặt trời và đặc biệt là ĐMTMN. Phần lớn các nhà đầu tư ĐMTMN mới được thành lập hoặc các doanh nghiệp tư nhân, chưa có nhiều kinh nghiệm.

Trong quá trình chuẩn bị, triển khai xây dựng, nghiệm thu, đưa vào sử dụng, một số chủ đầu tư chưa thực hiện tốt các quy định về xây dựng, phòng cháy chữa cháy, đất đai, môi trường,... mà chủ yếu tập trung đến đấu nối chuyên ngành điện lực, hoàn thành lắp đặt thiết bị điện và xác nhận ngày vận hành để đưa vào phát điện.

Còn có một số dự án mục tiêu chính vẫn chưa được thực hiện; trong khi các nhà đầu tư đang tập trung cho việc thi công xây dựng các hạng mục nhà có mái để đầu tư/liên kết, hợp tác đầu tư (cho thuê mái)với các doanh nghiệp để lắp đặt hệ thống ĐMTMN bán điện cho ngành điện, hưởng giá bán ưu đãi của Chính phủ.

Nhiều dự án nông nghiệp không hoàn thành được mục tiêu dự án, không đáp ứng tiêu chí kinh tế trang trại (giá trị sản xuất hàng hóa của các trang trại theo quy định tại Thông tư 02/2020/TT-BNNPTNT). Trong cùng một trang trại nông nghiệp cho nhiều doanh nghiệp thuê mái để lắp đặt nhiều hệ thống ĐMTMN.