Doanh nghiệp 'lúng túng' chuyển đổi xanh

Việt Nam đang cùng lúc thực hiện nhiều chính sách hướng tới xanh, bền vững trong bối cảnh ngày càng nhiều doanh nghiệp đánh giá cao hơn tính cần thiết của chuyển đổi xanh.

Việc có đến 2/3 doanh nghiệp được hỏi cho biết chưa chuẩn bị gì cho các hoạt động chuyển đổi xanh, trở thành "sức ép lớn" khi các quy định hết thời gian chuyển tiếp và chuyển sang giai đoạn bắt buộc tuân thủ, Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) cảnh báo trong báo cáo mới nhất.

Một trong những nguyên nhân của tình trạng này theo Ban IV đến từ việc doanh nghiệp chưa biết bản thân mình nằm trong "danh sách bắt buộc" phải thực hiện các hoạt động giảm phát thải, chuyển đổi xanh.

Đơn cử, 67/69 doanh nghiệp ngành giấy và nhiều doanh nghiệp tại Thái Nguyên chưa biết mình nằm trong danh sách bắt buộc phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo quy định của Thủ tướng.

Thậm chí, doanh nghiệp có quy mô lớn nhất mảng sản xuất dây cáp điện tại Việt Nam cũng chưa biết mình nằm trong danh sách dù quyết định đã ban hành được hai năm.

Nhóm nghiên cứu Ban IV không loại trừ nguyên nhân của sự chậm trễ triển khai kiểm kê khí nhà kính cũng đến từ việc doanh nghiệp chưa biết phải tuân thủ và thực hiện như thế nào.

Khó khăn trong chuyển đổi xanh

Nguồn vốn là khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp gặp phải khi chuyển đổi xanh, theo kết quả khảo sát của Ban IV.

Thực tế cho thấy, sau hơn 10 năm tài chính xanh được triển khai ở Việt Nam nhưng quy mô vẫn nhỏ, tín dụng xanh chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ (số liệu từ Ngân hàng Nhà nước tính tới hết năm 2023), trong khi trái phiếu xanh còn rất ít.

Việc triển khai tín dụng xanh còn nhiều vướng mắc như chưa có khung pháp lý, chính sách tổng thể, trong khi các nguồn vốn cho vay của các tổ chức tín dụng thường là vốn huy động ngắn, trung hạn và bên vay đòi hỏi lãi suất ưu đãi.

Trong khi đó, trái phiếu xanh còn thiếu các hướng dẫn chi tiết của các cơ quan chức năng về thông tin, tiêu chí của dự án xanh; cơ chế quản lý, giám sát việc sử dụng nguồn vốn; khung pháp lý…

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng còn nhiều rào cản khi muốn tiếp cận các nguồn tài chính quốc tế hỗ trợ cho cam kết của Việt Nam như Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP).

Nhiều tổ chức quốc tế, qua khảo sát, đã phản ánh còn nhiều chậm trễ và nhiều rào cản để tuân thủ các thủ tục hành chính liên quan đến các dự án nhóm này.

Ngoài vốn, doanh nghiệp còn khó khăn khi tìm kiếm nhân lực do giảm phát thải là lĩnh vực mới, đặc thù.

Các doanh nghiệp trong khảo sát của Ban IV cũng phản ánh về việc “nhiễu loạn” thông tin về kiểm kê khí nhà kính và gặp khó khăn trong tìm kiếm các đơn vị tư vấn, thẩm định đủ năng lực, được công nhận và có mức giá hợp lý.

Trước thực tế trên, nhóm nghiên cứu của Ban IV khuyến nghị, các tiêu chuẩn phân loại xanh, danh mục dự án xanh, quy định tín dụng/trái phiếu xanh, các thiết kế về dòng vốn cần được ban hành sớm và hướng dẫn tổ chức thực hiện, triển khai nhanh chóng.

Muốn vậy, các bộ ngành liên quan cần thúc đẩy nhanh chóng chương trình nâng cao năng lực cùng các chính sách để hỗ trợ loạt doanh nghiệp tiên phong thích nghi với cuộc chơi mới, từ đó tạo mẫu và động lực cho diện rộng doanh nghiệp cùng nỗ lực thực hiện mục tiêu chung quốc gia.

Về phía doanh nghiệp, nhiều kiến nghị ban hành danh mục dự án xanh, các tiêu chí xanh trong các lĩnh vực để hỗ trợ tiếp cận nguồn tài chính xanh. Đồng thời, đẩy mạnh các chương trình chia sẻ thông tin, chuyển giao công nghệ xanh đến các doanh nghiệp từng ngành cụ thể.