'La bàn' cho dòng vốn tài chính

Năm 2007, giữa không khí hừng hực của một thị trường chứng khoán Việt Nam đang ở đỉnh cao lịch sử, trong văn phòng làm việc của quỹ Vietnam Holding, chuyên viên phân tích Nguyễn Quang Thuân nhận được một yêu cầu từ vị chủ tịch, một yêu cầu tưởng chừng đơn giản nhưng lại khiến ông hoàn toàn… bất lực.

“Chủ tịch Quỹ bảo tôi đi mua dữ liệu free-float (tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng) để hỗ trợ xây dựng chiến lược đầu tư. Tôi đã tìm kiếm khắp nơi, nhưng câu trả lời nhận lại chỉ là những cái lắc đầu,” ông Thuân nhớ lại.

Thời điểm đó, các công ty chứng khoán, những đơn vị được biết đến là đầu mối tiên phong trong lĩnh vực phân tích dữ liệu chứng khoán, vẫn đang say sưa với những hoạt động mang lại lợi nhuận trực tiếp như tự doanh và môi giới. Mảnh đất thông tin và dữ liệu tài chính, “xương sống” của mọi quyết định đầu tư chuyên nghiệp, hoàn toàn bị bỏ ngỏ.

Không chỉ ông Thuân, nhiều người bạn của ông đang làm việc tại các tổ chức quốc tế cũng phàn nàn về sự khan hiếm dữ liệu khi muốn đầu tư vào Việt Nam. Khoảng trống thông tin ấy đã gieo vào tâm trí ông Thuân một ý tưởng táo bạo: xây dựng một trung tâm phân tích dữ liệu, thông tin hoạt động của doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán.

Nghĩ là làm, giữa tâm bão khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, ông Thuân và các cộng sự quyết định “rẽ ngang”. Họ rời bỏ những công việc ổn định tại các quỹ đầu tư để dấn thân vào một con đường chưa ai khai phá. StoxPlus, tiền thân của FiinGroup, ra đời không phải từ một cơ hội thị trường rõ ràng, mà từ một niềm tin: “Mọi dòng chảy về vốn, đầu tư và thương mại đều cần được hỗ trợ bởi dòng chảy thông tin có chất lượng cao, độc lập và hỗ trợ cho quá trình ra quyết định của thị trường”. Với phong cách mộc mạc và phong thái của một chuyên gia dày dạn, ông Nguyễn Quang Thuân giờ đây là một gương mặt quen thuộc. Những phân tích sắc bén dựa trên phân tích dữ liệu chuyên sâu của ông và FiinGroup đã trở thành một nguồn tham chiếu đáng tin cậy của thị trường.

Điền vào những khoảng trống dữ liệu

Khi ông Thuân thành lập StoxPlus, ý tưởng về một công ty chuyên phân tích dữ liệu không phải là mới. Trên thế giới, nhu cầu về thông tin và dữ liệu tài chính gần như là điều tất yếu ở các thị trường phát triển với các tên tuổi lớn như S&P Global, Bloomberg, Refinitiv và khu vực như Nikkei, CIEC, NICE Investor Services hay Wind Information...

Mặc dù vậy, StoxPlus vẫn gặp phải vô vàn khó khăn khi ba năm đầu thành lập gần như không có doanh thu. Thách thức lớn nhất không đến từ đối thủ mà từ một rào cản văn hóa cố hữu đã ăn sâu vào tiềm thức thị trường: thói quen “dùng miễn phí”. Dữ liệu và báo cáo phân tích qua hệ thống Internet hay phần mềm, những tài sản trí tuệ lại mặc định được coi là không cần trả tiền vẫn có được.

“Điều đó buộc chúng tôi phải làm đủ thứ để nuôi công ty,” ông Thuân hồi tưởng. “Từ tư vấn tài chính, tư vấn M&A đến bất cứ việc gì có thể tạo ra dòng tiền. Có những lúc, công việc cốt lõi là phát triển dữ liệu bị xao nhãng, cả công ty như rơi vào trạng thái “ngủ đông”.

“Về phần FiinGroup, chúng tôi muốn xây dựng một hệ sinh thái phân tích dữ liệu hoàn chỉnh và có chiều sâu, giúp nhà đầu tư và doanh nghiệp ra quyết định chính xác, quản trị rủi ro hiệu quả”

Để tồn tại, StoxPlus phải thay đổi mô hình hoạt động. Với kinh nghiệm làm việc và tư vấn tại nước ngoài, ông Thuân chuyển công ty sang mô hình doanh thu dạng thuê bao (subscription), có tiềm năng tăng trưởng rõ ràng, thường được định giá rất cao ở các thị trường phát triển mà trước đó ông có điều kiện tham gia vào tư vấn các giao dịch M&A trên thế giới khi còn làm tại PwC văn phòng Sydney, Úc.

Những bước đi ban đầu được thực hiện trên những phần mềm đơn giản như Excel, được bán với giá chỉ hơn 500.000 đồng/tháng. Mất ba năm miệt mài “dò đường” thì công ty mới tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh, từng bước chứng minh giá trị của dữ liệu được “tinh chế” chất lượng hơn so với những nguồn thông tin thô miễn phí khác trên thị trường.

Chính sự kiên trì và tinh thần phụng sự đã giúp toàn thể công ty gắn bó bền chặt. “Chúng tôi tự truyền cảm hứng cho nhau, tin rằng con đường này sẽ mang lại giá trị lâu dài cho thị trường. Nếu không có niềm tin đó, thì có lẽ không có một FiinGroup với tập thể gần 200 nhân sự phân tích và công nghệ dữ liệu hiện nay” vị chủ tịch FiinGroup tự hào chia sẻ.

Phải tới năm 2014, bước ngoặt lớn mới tới khi StoxPlus hợp tác với Nikkei, tập đoàn truyền thông hàng đầu Nhật Bản. Nikkei không chỉ là khách hàng mà còn trở thành cổ đông chiến lược, mở ra cơ hội để StoxPlus mở rộng sản phẩm và tiếp cận khách hàng khu vực.

Khi thị trường dữ liệu chứng khoán, doanh nghiệp được khai thông, với con mắt của một nhà phân tích,

Ông Thuân sớm nhận ra một “nút thắt” lớn hơn, rủi ro hơn của nền kinh tế: sự phụ thuộc quá lớn vào tín dụng ngân hàng và một thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang tăng trưởng nóng nhưng lại thiếu đi sự minh bạch.

Những cuộc trao đổi với các tiền bối trong ngành, đặc biệt là ông Đỗ Ngọc Quỳnh, người sáng lập Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam đã chia sẻ với ông Thuân một niềm tin rằng, Việt Nam bắt buộc phải phát triển kênh vốn trái phiếu để tài trợ cho các dự án dài hạn, điều mà hệ thống ngân hàng thương mại khó lòng gánh vác.

Quan sát thị trường quốc tế, phần lớn vốn trung và dài hạn cho các ngành thâm dụng như năng lượng, tiện ích, hạ tầng, sản xuất đều đến từ trái phiếu – điều mà đến nay Việt Nam vẫn chưa thể bắt kịp.

Thực tế cho thấy ở nhiều quốc gia, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn lớn hơn cả thị trường cổ phiếu. Ngay tại Việt Nam, vốn huy động qua cổ phiếu mỗi năm cao điểm cũng chỉ khoảng 120.000 tỷ đồng, trong khi riêng năm 2021, kênh trái phiếu doanh nghiệp từng đạt 760.000 tỷ đồng dù sau đó trải qua nhiều biến động.

Sau khi xác định được hướng đi tiếp theo của dòng vốn, ông Thuân ngay lập tức lựa chọn vai trò của mình như một chiếc “la bàn” định hướng: Thành lập một tổ chức xếp hạng tín nhiệm trái phiếu trung gian, độc lập, cung cấp dữ liệu để các tổ chức quyết định đầu tư.

May mắn hơn nữa là ngay sau khi xuất hiện ý tưởng này, Chính phủ đã ban hành khung pháp lý cho hoạt động xếp hạng tín nhiệm - đánh dấu bằng việc ban hành Nghị định 88 vào tháng 9/2014.

Tuy nhiên, để tránh rơi vào tình trạng “đón đầu quá sớm” như trường hợp của mảng dữ liệu chứng khoán, phải đến năm 2019, khi cảm nhận thời cơ đã chín muồi, ban lãnh đạo của StoxPlus mới bắt tay vào việc xin cấp phép của Bộ Tài chính.

Tháng 4/2019, StoxPlus chính thức được đổi tên thành FiinGroup, mở ra một chương mới cho sự phát triển của công ty. Năm 2021, FiinRatings - công ty con của FiinGroup công bố báo cáo xếp hạng tín nhiệm đầu tiên cho VietCredit, đánh dấu cột mốc đáng nhớ ở các lĩnh vực chuyên môn mới của công ty.

Học theo thành công trước đó, đồng hành cùng FiinGroup trong cuộc chơi xếp hạng tín nhiệm cũng là một tổ chức nước ngoài uy tín là S&P Global – một trong ba tổ chức xếp hạng tín nhiệm lớn nhất thế giới. Tới đầu năm 2025, mối quan hệ càng thêm thắt chặt khi S&P Global đầu tư 43,4% cổ phần vào FiinRatings.

Tới nay, FiinGroup đã vươn lên trở thành công ty phân tích dữ liệu hàng đầu tại thị trường Việt Nam, phục vụ hàng ngàn tổ chức và doanh nghiệp trong và ngoài nước cùng hàng chục ngàn nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp. Từ việc chấm điểm tín dụng cho hơn 20.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia xuất nhập khẩu đến hỗ trợ hàng chục thương vụ M&A hàng năm của nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, FiinGroup đã trở thành một cầu nối và một mảnh ghép quan trọng trên thị trường tài chính.

Cùng với đó, doanh nghiệp không chỉ cung cấp dữ liệu mà còn tiên phong trong công cuộc minh bạch hóa thị trường. Cách đây 10 năm, công ty cũng đã phối hợp với Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM, IFC và MSCI thúc đẩy lộ trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam và gần đây nhất là các hoạt động hỗ trợ các cơ quan quản lý cải thiện xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Việt Nam nhằm cải thiện hồ sơ tín nhiệm của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

“Tôi muốn nền kinh tế Việt Nam huy động vốn dễ dàng hơn với chi phí thấp hơn,” ông Thuân chia sẻ, nhấn mạnh vai trò của FiinGroup trong việc khai thông vốn trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.

Sứ mệnh hỗ trợ minh bạch

Cuối năm 2024, FiinGroup là đối tác hỗ trợ Công ty Đa quốc gia IDI huy động 1.000 tỷ đồng trái phiếu xanh kỳ hạn 8 năm và gần đây là lô trái phiếu xanh có kỳ hạn 20 năm của Công ty Nước sạch Hòa Bình - Xuân Mai với lãi suất cố định thấp hơn so với thị trường.

Câu chuyện dữ liệu và sự minh bạch mang lại lợi ích thực tế và rõ ràng cho cả doanh nghiệp và nền kinh tế, đó là giúp huy động vốn với chi phí rẻ hơn. Việc hỗ trợ các doanh nghiệp như F88 huy động vốn hiệu quả, hay chấm điểm tín dụng cho hàng ngàn doanh nghiệp xuất nhập khẩu đã giúp FiinGroup vượt qua giới hạn của một nhà cung cấp dữ liệu thông thường.

17 năm đồng hành với sự phát triển của thị trường vốn Việt Nam, ông Thuân chia thành nhiều giai đoạn gắn với các biến động lớn. Khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 là cơ hội để StoxPlus ra đời, lấp đầy khoảng trống thông tin.

Giai đoạn khó khăn của thị trường bất động sản năm 2011, đại dịch Covid-19, hay cuộc khủng hoảng trái phiếu năm 2022 đều để lại những bài học lớn về minh bạch và quản trị rủi ro. “Những biến động vừa qua giúp thị trường nhận ra vai trò của những tổ chức độc lập, giúp minh bạch hóa thông tin,” ông Thuân nhìn nhận.

Trong hành trình đó, FiinGroup luôn giữ vững vai trò hỗ trợ định hướng cho dòng vốn, từ việc cố gắng đáp ứng những nhu cầu cấp thiết của thị trường, đầu tư vào chuyển đổi số sau Covid-19 đến phát triển các giải pháp dữ liệu giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn hiệu quả hơn.

Dù vậy theo ông Thuân, thị trường vốn Việt Nam vẫn đang đối mặt với một thách thức lớn khi mà mô hình “kiềng ba chân” của thị trường vốn chưa thực sự vững chắc vì doanh nghiệp Việt Nam còn phụ thuộc quá mức vào tín dụng ngân hàng với tỷ lệ tín dụng trên GDP vượt 135%, trong khi kênh trái phiếu, huy động vốn trên TTCK còn hạn chế. “Điều này càng cho thấy chúng ta chưa khai thác hết tiềm năng của kênh trái phiếu và cổ phiếu,” ông nhấn mạnh. Nếu tiếp tục lệ thuộc vào tín dụng ngân hàng, nhất là trong bối cảnh nhu cầu vốn đầu tư rất lớn nhằm hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao như hiện nay, rủi ro hệ thống hoặc có thể xảy ra trong vòng 5 - 7 năm tới và do vậy mục tiêu phát triển bền vững của chúng ta có thể bị ảnh hưởng. Đó là điều mà chúng ta không ai mong muốn.

Là người đã trải qua nhiều cuộc khủng hoảng kinh tế, ông Thuân hiểu tác động của chúng sâu rộng và kéo dài như thế nào. Nhắc lại một kỷ niệm cũ, ông Thuân nhớ tới năm 1998, khi vẫn còn là một sinh viên đại học khi khủng hoảng tài chính châu Á diễn ra. “Cả chục năm sau, khi trở lại Thái Lan nhiều lần trong những chuyến công tác, tôi vẫn thấy những tòa nhà, công trình bị bỏ hoang giữa thủ đô, đó chính là tác động từ cuộc khủng hoảng kinh tế năm đó mang lại”, ông Thuân chia sẻ.

Góp sức để nền kinh tế phát triển lành mạnh hơn, nhận diện và nỗ lực đóng góp nhằm giảm thiểu rủi ro hệ thống chính là bài toán lớn nhất đối với các công ty như FiinGroup. Để giải bài toán này, ông đề xuất cần mở rộng cơ sở nhà đầu tư, đặc biệt là các định chế phi ngân hàng như quỹ đầu tư chứng khoán, quỹ công cụ nợ, quỹ hưu trí và bảo hiểm, đồng thời với việc tiếp tục nâng cao chất lượng hàng hóa trên thị trường.

“Về phần FiinGroup, chúng tôi muốn xây dựng một hệ sinh thái phân tích dữ liệu hoàn chỉnh và có chiều sâu, giúp nhà đầu tư và doanh nghiệp ra quyết định chính xác, quản trị rủi ro hiệu quả,” ông Thuân chia sẻ.

Bài viết đăng trên Đặc san TheLEADER với chủ đề PHỤNG SỰ xuất bản tháng 8-2025. Đặc san dày 196 trang, gồm 4 phần: Chính sách phụng sự, Lãnh đạo phụng sự, Doanh nghiệp phụng sự và Báo chí phụng sự.

Tạp chí điện tử Nhà quản trị - TheLEADER

Tòa soạn thường trực: Tầng 2, tòa nhà số 5 ngõ 535 Kim Mã, phường Giảng Võ, Hà Nội

Điện thoại: (024) 6687 6808 - Hotline: 08887 08817

Văn phòng đại diện tại Thành phố Hồ Chí Minh

Địa chỉ: Lầu 2, tòa nhà VNO, số 29 Huỳnh Văn Bánh, phường Phú Nhuận, TP.HCM

Điện thoại: 08867 08817