Thay đổi ở ‘phút 89’
Ngày 21/7 vừa qua, Công ty Mua bán điện (Tập đoàn Điện lực Việt Nam - EVN) đã có văn bản gửi các chủ đầu tư điện gió yêu cầu bổ sung văn bản chấp thuận kết quả nghệm thu hoàn thành công trình để đưa vào sử dụng trong hồ sơ công nhận ngày vận hành thương mại nhà máy điện gió.
Theo đó, Công ty Mua bán điện đề nghị bổ sung (trong hồ sơ công nhận ngày vận hành thương mại) thêm "Văn bản chấp thuận của Bộ Công thương hoặc Sở Công thương các tỉnh về kết quả kiểm tra nghiệm thu hoàn thành công trình để đưa vào sử dụng" và xác định đây là một trong các điều kiện để công nhận ngày vận hành thương mại một phần/toàn bộ nhà máy điện gió.
Trước đó, EVN cũng đã có văn bản đề nghị Bộ Công thương bổ sung "Văn bản chấp thuận của Bộ Công thương hoặc Sở Công thương các tỉnh về kết quả kiểm tra nghiệm thu hoàn thành công trình để đưa vào sử dụng" vào điều kiện để công nhận COD cho các dự án điện gió, điện mặt trời được quy định trong các hợp đồng mua bán điện mẫu hiện nay.
Điều này, theo EVN là để đảm bảo chặt chẽ trong công tác đầu tư xây dựng và đưa công trình vào sử dụng theo đúng quy định của pháp luật cho các dự án điện gió, điện mặt trời trong thời gian tới.
Yêu cầu này được đưa ra khiến nhiều nhà đầu tư điện gió đứng ngồi không yên. Theo phản ánh của các nhà đầu tư điện gió, điều này sẽ làm việc COD có nhiều thay đổi.
Một nhà đầu tư điện gió lớn cho biết: Trước đây, thời điểm công nhận COD được tính từ lúc hoàn thành thử nghiệm AGC, PQ và 72H. Còn hiện tại, nếu chưa có văn bản thông báo kiểm tra của Bộ Công thương thì ngày COD vẫn bỏ ngỏ. Công ty mua bán điện đang muốn lấy ngày có văn bản của Bộ Công thương để xác định ngày COD của dự án. Nếu làm như vậy thì cho dù được chạy máy, toàn bộ sản lượng điện sau khi đã trừ ra các phần thử nghiệm trước đó đều sẽ không được tính tiền. Đây là một điều bất hợp lý.
Khó chồng khó
Nếu theo quy trình COD mới ban hành, nhà đầu tư dự tính có thể thất thoát thiệt hại lên đến hàng trăm triệu đồng cho 1 trụ điện gió nếu tuabin bị lỗi do các thử nghiệm AGC, PQ và điều kiện gió không phù hợp.
Nhà đầu tư này cho biết thêm, trước đây, bước thử nghiệm trước COD bao gồm AGC, hút phát PQ, chạy tin cậy (72h) có thể làm cùng lúc. Nghĩa là trong thời gian chạy thử 72h nếu làm xong được thử nghiệm AGC, PQ thì sản lượng trừ ra khi thử nghiệm sẽ thấp. Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, khi dự án của công ty trình các số liệu thì bên mua bán điện yêu cầu công việc chạy 72h chỉ được tính sau khi hoàn thành AGC và hút phát PQ.
“Nếu làm vậy thì dự án sẽ mất nhiều sản lượng hơn. Bởi vì để làm được thử nghiệm AGC, hút phát PQ phụ thuộc vào điều kiện gió và các yếu tố kỹ thuật của tuabin đã đáp ứng hay chưa. Nếu thử lần 1 không đạt phải điều chỉnh lại và thử lại…”, nhà đầu tư điện gió lo ngại.
Như vậy, những thay đổi này của EVN khiến cho việc thử nghiệm AGC, PQ, chạy 72h với công suất dương (tức là chỉ tính khi tuabin có công suất) sẽ thêm nhiều thời gian, có trụ đôi khi mất cả tuần mới đủ nếu thực hiện trong mùa gió thấp; sản lượng mất nhiều hơn.
Mặt khác, nếu tính COD từ ngày có văn bản của Bộ Công thương thì rất căng thẳng vì không những mất toàn bộ sản lượng trước đó mà còn mất nhiều thời gian cho công việc.
Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến các dự án điện gió sẽ COD thời gian tới. Một nhà đầu tư khác đánh giá: Công tác COD các dự án diện gió như văn bản EVN đưa ra không khác gì đánh đố nhà đầu tư.
Việc yêu cầu nghiệm thu trước thời điểm COD (được xem là một quy định mới từ EVN) có khả năng gây rất nhiều khó khăn cho các nhà đầu tư điện gió trong thời kỳ dịch bệnh Covid-19.
Đồng thời, việc thay đổi đột ngột của EVN (nhưng thiếu các hướng dẫn liên quan) đẩy nguy cơ 5GW điện không hoàn thành. Các quy trình nghiệm thu hiện tại tiếp tục gây rất nhiều khó khăn cho các nhà đầu tư trong thời điểm này, việc nghiệm thu yêu cầu thời điểm COD theo quy trình từ Bộ Công thương đến Sở Công thương, và các bên liên quan trong lúc “ai ở đâu ở yên nấy” - không thể nào di chuyển cùng với khối lượng công việc rất lớn trong 2 tháng tới, chắc chắn sẽ không đảm bảo đủ nguồn nhân lực để thực hiện việc nghiệm thu trước khi COD. Từ đó dẫn đến nhiều nhà đầu tư đề xuất EVN nên giữ nguyên quy trình công nhận vận hành thương mại như luật định trước đó.
EVN đúng ra cần phải có văn bản sớm để khuyến cáo các nhà đầu tư, thay vì đột ngột ra văn bản như vậy khiến ‘trở tay không kịp’. Các nhà đầu tư đã phải trải qua rất nhiều khó khăn, thách thức để đưa dự án kịp vận hành thương mại, nhưng tất cả công sức sẽ "đổ sông đổ bể" nếu quy định về COD này không được thay đổi, thiệt hại cho các nhà đầu tư là rất lớn. Chưa hết, môi trường đầu tư cũng sẽ bị ảnh hưởng không nhỏ bởi quyết định này, khiến chủ trương huy động nguồn lực tư nhân vào đầu tư hạ tầng ngành điện (như Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị đặt ra) sẽ không thể đạt được; một nhà đầu tư cho biết.
