Nhà khoa học VinFuture: Không cần 'tư duy ngoài hộp' vì chiếc hộp ấy không tồn tại

Dám mơ ước và biến giấc mơ thành hiện thực

Tại Đại học Bách khoa Hà Nội chiều ngày 5/12, hội thảo “Các nhà khoa học nữ vì tương lai năng lượng bền vững và môi trường xanh” trong khuôn khổ Tuần lễ khoa học công nghệ và lễ trao giải VinFuture 2024 đã thu hút đông đảo sinh viên, giảng viên và nhà khoa học.

Hai diễn giả chính, Giáo sư Susan Solomon và Giáo sư Nguyễn Thục Quyên, đã mang đến câu chuyện đầy cảm hứng từ hành trình khoa học của họ.

GS Susan Solomon, giáo sư nghiên cứu môi trường và hóa học, Viện công nghệ Massachusetts (MIT) và thành viên Hội đồng giải thưởng VinFuture, đã kể về hành trình nghiên cứu tầng ozone – "lá chắn sống" của Trái Đất.

Năm 1986, bà là nhà khoa học nữ duy nhất dẫn đoàn thám hiểm Nam Cực, nơi bà làm sáng tỏ cơ chế gây ra “lỗ hổng” tầng ozone do hợp chất CFC. Phát hiện này đã dẫn đến Nghị định thư Montreal năm 1987, ngăn chặn toàn cầu việc sản xuất và sử dụng CFC.

“Đây là minh chứng sống động cho việc khoa học có thể soi đường, không chỉ định hình chính sách mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng,” bà cho biết. Theo GS Solomon, nhận thức của công chúng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hành động tập thể, như việc người Mỹ giảm sử dụng CFC từ những năm 1970 trước cả khi Nghị định thư ra đời.

“Hành động tiêu dùng cá nhân đôi khi có thể thay đổi thế giới”, bà nhấn mạnh.

Trong khi đó, GS Nguyễn Thục Quyên, Giám đốc trung tâm polymers và chất rắn hữu cơ, Viện Hệ thống Nano California (CNSI) tại Đại học California, Santa Barbara (UCSB), đồng Chủ tịch Hội đồng sơ khảo VinFuture, một nhà khoa học gốc Việt nổi tiếng trong lĩnh vực năng lượng bền vững, đã kể câu chuyện đầy xúc động về hành trình từ một cô bé nghèo sống ở ngôi làng không có điện tại Việt Nam đến một nhà nghiên cứu hàng đầu tại Mỹ.

Bà cho biết: “Hồi nhỏ, tôi từng mơ ước cất ánh sáng mặt trời vào chai để dùng làm đèn học vào ban đêm. Nhiều năm sau, tôi đã biến giấc mơ ấy thành hiện thực với nghiên cứu pin mặt trời hữu cơ”.

GS Quyên hiện đang dẫn đầu các công trình về chất bán dẫn hữu cơ, một công nghệ tiềm năng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Bà nhấn mạnh Việt Nam, với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú như bờ biển dài và nhiều giờ nắng, hoàn toàn có thể trở thành quốc gia tiên phong trong phát triển năng lượng tái tạo.

Bên cạnh việc truyền cảm hứng, GS Quyên còn khuyên thế hệ trẻ nên tập trung vào thực hành và trau dồi kỹ năng làm việc nhóm để giải quyết các vấn đề phức tạp.

“Cha đẻ AI” nói gì về tương lai của trí tuệ nhân tạo?

Sáng cùng ngày, tại Đại học Khoa học tự nhiên, hội thảo “Tương lai của AI” do Quỹ VinFuture tổ chức đã mang đến tầm nhìn về những xu hướng AI toàn cầu. Diễn giả chính, giáo sư Yann LeCun – “cha đẻ AI” và Giám đốc khoa học AI tại Meta – đã thu hút sự chú ý của đông đảo khán giả.

Trong phần trình bày kéo dài 90 phút, GS Yann LeCun nhấn mạnh AI hiện tại vẫn còn hạn chế trong các nhiệm vụ đòi hỏi tư duy logic và lập kế hoạch phức tạp. Theo ông, tương lai của AI là đạt đến “trình độ con người” thông qua phương pháp học tự giám sát từ dữ liệu thế giới thực. Ông cũng giới thiệu mô hình JEPA (Joint Embedding Predictive Architecture), một cách tiếp cận mới giúp AI dự đoán trừu tượng hơn.

“AI không chỉ là công cụ hỗ trợ công nghệ mà còn là nền tảng giúp giải quyết nhiều thách thức xã hội và kinh tế”, ông cho biết.

Trong phần giao lưu, GS LeCun đã trả lời nhiều câu hỏi từ khán giả, đưa ra những lời khuyên quý giá. Ông khuyến khích sinh viên Việt Nam nắm vững kiến thức về toán học và vật lý, đồng thời tham gia các dự án mã nguồn mở để vượt qua rào cản công nghệ. “Ngành kinh tế nào tận dụng phát kiến công nghệ sẽ tạo nên đột phá”, ông nhấn mạnh.

Ngoài GS. LeCun, hội thảo còn có sự tham gia của các chuyên gia Việt Nam như GS. Hồ Tú Bảo và TS Nguyễn Xuân Phong, mang đến góc nhìn chuyên sâu về ứng dụng AI trong thực tiễn, từ công nghiệp đến giáo dục.

Tuần lễ khoa học VinFuture không chỉ là nơi chia sẻ tri thức mà còn là cầu nối giữa những bộ óc xuất sắc toàn cầu với cộng đồng khoa học Việt Nam. Các câu chuyện từ GS. Susan Solomon, GS. Nguyễn Thục Quyên và GS. Yann LeCun đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ trẻ Việt Nam, đồng thời khẳng định vai trò của khoa học trong việc định hình tương lai bền vững.

Lễ trao giải VinFuture lần thứ 4 sẽ diễn ra vào tối nay, 6/12 tại Nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội). Chương trình sẽ được tường thuật trực tiếp từ 20h10 trên kênh VTV1 - Đài Truyền hình Việt Nam và trực tuyến trên nhiều báo điện tử và các nền tảng mạng xã hội lớn.