Ít nhất đã có chín tỷ phú mới nổi kể từ khi đại dịch Covid-19 xảy ra, nhờ vào lợi nhuận kếch xù của các hãng dược lớn sở hữu độc quyền vắc xin, theo công bố mới đây từ Liên minh Vắc xin cho tất cả mọi người (The People’s Vaccine Alliance) trước thềm hội nghị thượng đỉnh về y tế toàn cầu của G20.
Tổng tài sản ròng của chín tỷ phú mới nổi lên đến 19,3 tỷ USD, nhiều gấp 1,3 lần số tiền cần thiết để tiêm ngừa cho toàn bộ dân số các quốc gia thu nhập thấp nhất. Dù chiếm 10% dân số thế giới, những quốc gia này chỉ mới nhận được 0,2% nguồn cung vắc xin toàn cầu do sự thiếu hụt vắc xin trầm trọng.
Ngoài ra, khối tài sản của tám tỷ phú hiện tại, với danh mục đầu tư rộng khắp các tập đoàn dược đang sản xuất vắc xin Covid-19, cũng đã tăng thêm 32,2 tỷ USD – một con số đủ để tiêm chủng đầy đủ cho toàn bộ dân số Ấn Độ.
Liên minh Vắc xin cho tất cả mọi người, bao gồm Global Justice Now, Oxfam và UNAIDS, đã phân tích dữ liệu danh sách tỷ phú của Forbes và cho biết một nhóm nhỏ đếm trên đầu ngón tay những người thu lợi khổng lồ từ vắc xin do nguồn ngân sách công đầu tư.
Bà Anna Marriott, quản lý chính sách y tế của Oxfam, đánh giá đây là minh chứng cho thất bại của nhân loại trong việc kiểm soát con vi rút quái ác này, khi chúng ta nhanh chóng tạo ra những tỷ phú vắc xin mới, nhưng lại không thể tiêm chủng cho hàng tỷ người đang vô cùng cần cảm giác được an toàn.
Những tỷ phú này là chủ nhân của khối lợi nhuận khổng lồ mà các hãng dược lớn đang thu được từ việc nắm giữ độc quyền vắc xin.
“Vắc xin Covid-19 được đầu tư từ tiền ngân sách công, nên trước hết phải là tài sản công, không phải một cơ hội kiếm lời của một số ít người. Chúng ta cần phải khẩn cấp chấm dứt sở hữu độc quyền để nhân rộng sản xuất vắc xin, giảm giá thành và triển khai tiêm chủng cho toàn thế giới”, bà phân tích.
Các tỷ phú vắc xin nổi lên khi cổ phiếu của các công ty dược tăng mạnh, với kỳ vọng về những khoản lợi nhuận lớn thu được từ độc quyền vắc xin Covid-19. Liên minh Vắc xin cho tất cả mọi người cảnh báo rằng sự độc quyền này cho phép các tập đoàn dược kiểm soát hoàn toàn nguồn cung và giá vắc xin, đẩy lợi nhuận của họ lên cao trong khi tạo thêm khó khăn cho các nước nghèo tìm kiếm đủ số vắc xin cho người dân.
Đứng đầu danh sách các tỷ phú mới nổi từ vắc xin Covid-19 là các giám đốc điều hành của Moderna và BioNTech, với khối tài sản trên 4 tỷ USD.
Danh sách cũng có tên của hai nhà đầu tư sáng lập ra Moderna và chủ tịch của công ty, cũng như giám đốc điều hành của một công ty sở hữu thoả thuận sản xuất và đóng gói vắc xin Moderna, bất chấp thực tế phần lớn nguồn tài trợ cho vắc xin Moderna là do người nộp thuế chi trả.
Ba tỷ phú mới nổi còn lại là đồng sáng lập của công ty vắc xin CanSino Biologics của Trung Quốc.
Đầu tháng này, Mỹ đã lên tiếng ủng hộ đề xuất của Nam Phi và Ấn Độ tại cuộc họp của Tổ chức Thương mại thế giới về việc dỡ bỏ tạm thời bảo hộ sở hữu trí tuệ đối với vắc xin Covid-19. Động thái này nhận được sự ủng hộ của hơn 100 quốc gia đang phát triển.
Mặc dù vậy, nhiều quốc gia giàu có khác, gồm cả Anh và Đức, vẫn đang phản đối đề xuất này, và đặt lợi ích của các công ty dược lên trước phúc lợi của nhân loại. Ý, nước sẽ đăng cai Hội nghị thượng đỉnh G20 về y tế toàn cầu lần này, vẫn giữ vị trí trung lập, giống như Canada và Pháp.
Bà Heidi Chow, quản lý cấp cao về chính sách và chiến dịch của Global Justice Now, đánh giá: “Trong khi Ấn Độ có hàng nghìn người chết mỗi ngày, thật khó để chấp nhận rằng Anh, Đức và nhiều quốc gia khác muốn đặt lợi ích của các tỷ phú sở hữu các tập đoàn dược lớn lên trước nhu cầu khẩn thiết của hàng triệu người.”
“Chúng ta đang có những loại vắc xin hiệu quả cao, được phát minh nhờ số tiền thuế khổng lồ củ người dân. Thật không công bằng khi một số cá nhân đang thu lợi từ vắc xin, trong khi hàng trăm triệu người phải đối mặt với làn sóng Covid-19 thứ hai và thứ ba mà hoàn toàn không được bảo vệ”, bà nhấn mạnh.
Bà Winnie Byanyima, Giám đốc điều hành UNAIDS, cho biết: “Trong khi các công ty thu được lợi nhuận khổng lồ từ vắc xin Covid-19 và từ chối chia sẻ khoa học và công nghệ của họ để tăng nguồn cung vắc xin toàn cầu, thế giới đang tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ các biến thể mới có thể vô hiệu hoá vắc xin và đẩy nhân loại vào vòng hiểm nguy một lần nữa”.
