Tìm lời giải 'tăng trưởng xanh' từ mô hình hệ sinh thái cộng đồng ở Ba Tri

Từng là loại hình 'văn nghệ' thịnh hành trên sông nước phương Nam, nghệ thuật Hát sắc bùa dần bị mai một qua thời gian. Tuy nhiên, nhờ tâm huyết của các nghệ nhân, Hát sắc bùa Phú Lễ (Bến Tre cũ) đã được hồi sinh. Mỗi dịp đầu năm mới, tiếng hát và âm thanh nhạc cụ truyền thống của sắc bùa lại vang lên, góp phần làm mùa xuân thêm rộn rã.

Nhưng, có một địa điểm ở xã Tân Xuân, Vĩnh Long (Ba Tri, Bến Tre cũ) - nghệ thuật hát sắc bùa luôn sẵn sàng vang lên mỗi khi có du khách ghé thăm - đó là mô hình "Hệ sinh thái doanh nghiệp cuộc sống mới" do vợ chồng doanh nhân Trần Anh Thuy, Chủ tịch HĐQT Công ty CP rượu Phú Lễ sáng lập.

Giữa tiết trời se lạnh phương Nam, tiết mục hát sắc bùa Phú Lễ do đội Vina Ecolife trình bày với 4 bài hát: “Chào mừng khách đến thăm quê”, “Lý các cây cầu”, “Vè các loại dừa” và “Chúc mừng rượu Phú Lễ”, đã dẫn dắt các doanh nghiệp, chuyên gia và sinh viên vào một thế giới khác: Thế giới của một cấu trúc phát triển bền vững, được hình thành từ văn hóa, con người và sinh kế bản địa.

"Tôi càng bất ngờ hơn khi bốn nghệ sĩ sắc bùa gồm toàn nhân viên của Phú Lễ, đó là anh kế toán, chị kế toán trưởng, anh bảo vệ và bạn lễ tân. Đó là minh chứng cho việc văn hóa bản địa không nằm ngoài hoạt động sản xuất, mà sống cùng doanh nghiệp", bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao, chia sẻ.

Từ triết lý xanh đến mô hình vận hành thực tế

Được sáng lập bởi vợ chồng doanh nhân Trần Anh Thuy, Chủ tịch HĐQT Công ty CP rượu Phú Lễ, mô hình "Hệ sinh thái doanh nghiệp cuộc sống mới" gồm bốn đơn vị: Rượu Phú Lễ, VinaEcolife, Biz Educo và HTX Nông nghiệp bền vững Lạc Địa. Bà Lê Thanh Trúc, Chủ tịch HĐQT HTX Nông nghiệp bền vững Lạc Địa (vợ của ông Trần Anh Thuy), cho biết mô hình “Hệ sinh thái doanh nghiệp cuộc sống mới” được hình thành từ năm 2004, dựa trên triết lý: Văn hóa - cộng đồng - môi trường là nền tảng cho mọi hoạt động.

Theo bà Trúc, hệ sinh thái được phát triển dựa trên ba trụ cột chính: kinh tế (tạo việc làm, nâng giá trị nông sản, phát triển thương hiệu địa phương), xã hội (giáo dục, giữ gìn sinh kế, củng cố cộng đồng) và môi trường (thuận thiên, tuần hoàn, bảo tồn di sản tự nhiên), trong đó môi trường được xem là “chân đế” của toàn bộ cấu trúc.

"Không thể có tăng trưởng vô hạn trên một hành tinh hữu hạn", bà Trúc chia sẻ đơn giản về quan điểm 'xanh' của hệ sinh thái.

Trong hệ sinh thái này, Rượu Phú Lễ duy trì kỹ thuật chưng cất truyền thống hơn 190 năm kết hợp công nghệ hiện đại, đồng thời bảo tồn các giá trị văn hóa như hát Sắc bùa Phú Lễ.

VinaEcolife phát triển du lịch học tập gắn với văn hóa - sinh thái, tạo thêm sinh kế cho người dân và quảng bá hình ảnh Ba Tri.

Biz Educo tập trung bồi dưỡng năng lực cộng đồng thông qua chương trình hướng nghiệp, học bổng và giáo dục cảm xúc, xã hội.

Còn HTX Lạc Địa vận hành mô hình nông nghiệp xanh với lúa phát thải thấp, vườn dừa đa lợi ích, nông nghiệp tuần hoàn và các chương trình giáo dục, du lịch cộng đồng.

Chính sự hòa quyện giữa di sản và đổi mới đã tạo nên “một hệ sinh thái doanh nghiệp phát triển cộng đồng” đúng nghĩa. Theo bà Vũ Kim Hạnh, đây là 'hình thức hoạt động doanh nghiệp tổng hợp, sáng tạo trên nền tảng xanh', khác biệt so với nhiều mô hình sản xuất đơn lẻ hiện nay.

“Đây không chỉ là một mô hình, mà là một lối sống doanh nghiệp. Bởi lẽ, khi doanh nghiệp xem cộng đồng là gốc rễ thì tăng trưởng mới bền vững, giá trị mới lan tỏa", bà nói.

Ấn tượng hơn, toàn bộ nhân viên tại đây đang học nói thơ Vân Tiên. Bà Kim Hạnh nhận định, đây là cách yêu quê hương rất cụ thể, không phải bằng bài diễn văn dài, mà bằng việc đưa giá trị văn hóa vào trường học và cộng đồng.

"Rượu Phú Lễ đã kết nối sản xuất – dịch vụ – văn hóa – môi trường – giáo dục theo cách tự nhiên, không gượng ép, nhưng mang lại hiệu quả rất rõ rệt và đáng khâm phục", bà nói.

Lan tỏa mô hình bền vững trong cộng đồng doanh nghiệp Việt

Tại sao chỉ nấu rượu, bán rượu thôi mà lại phải mở ra cả một “hệ sinh thái” rườm rà như vậy? Lý giải về việc xây dựng cả một "hệ sinh thái" phức hợp xung quanh hoạt động nấu và bán rượu, bà Trúc cho biết, mục tiêu cốt lõi không chỉ là kinh tế mà là bảo tồn và phát huy văn hóa. "Tôi nấu rượu, bán rượu nhưng muốn người ta uống rượu để thưởng thức, để thăng hoa chứ không phải lạm dụng rượu để bê tha, hư hỏng. Tôi muốn nấu rượu ngon, rượu thật, đồng thời muốn gìn giữ văn hóa", bà nói.

Và, chiến lược phát triển hệ sinh thái này, theo bà Trúc, được xây dựng dựa trên ba trụ cột.

Thứ nhất, sản phẩm cốt lõi: Nấu rượu ngon, rượu thật theo truyền thống của đất Ba Tri xưa.

Thứ hai, gìn giữ văn hóa: Khôi phục và phát huy các loại hình diễn xướng dân gian như Hát sắc bùa Phú Lễ (giải trí khi uống rượu) và thơ Vân Tiên (dạy bảo con cháu). Đây là lý do ra đời các lớp học, dẫn đến sự hình thành của VinaEcolife và Biz Educo.

Và cuối cùng, là mong muốn gắn kết với đất đai, với vùng đất này: Quan niệm "mọi sự phải gắn liền với đất" dẫn đến việc thành lập Hợp tác xã Lạc Địa (Lạc là vui, Địa là đất – tức miền đất của niềm vui).

Chị Đinh Thị Hạnh Tâm, nhà sáng lập thương hiệu Coboté, tham gia đoàn Company Tour, chia sẻ về hai điều xúc động khi chị trở lại nơi đây. Chị Hạnh Tâm vốn là nhân viên cũ của Rượu Phú Lễ, sau khi du học Pháp ngành công nghệ thực phẩm, chị đã về Rượu Phú Lễ làm việc một thời gian.

Theo chị, điều xúc động đầu tiên, đó là việc công ty không chỉ chuẩn hóa quy trình nấu rượu cho bà con mà còn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho bà con. “Tức là bà con có lương, có bảo hiểm mà vẫn tự do tự tại sống cuộc sống của riêng mình. Điều này thật ý nghĩa”, chị Hạnh Tâm nói.

Điều thứ hai khiến chị xúc động, là chị thấy anh Bé Ba, người quản lý chất lượng,đã mạnh dạn dẫn đoàn tham quan nhà máy nấu rượu. "Từ một người rụt rè trước đây, anh Bé Ba giờ đây đã có thể cầm micro nói chuyện đầy tự tin. Đây là minh chứng đáng khâm phục cho việc công ty có thể giúp nhân viên phát triển ngay tại quê hương, không cần phải rời xa Sài Gòn hay đi đâu khác", chị Tâm nói.

Nhưng, điều mà nhà sáng lập thương hiệu Coboté xúc động hơn cả, là cách Phú Lễ chọn con đường cực kỳ khó khăn: hợp tác với bà con để nấu rượu nguyên liệu thay vì tự sản xuất. "Tôi biết nếu công ty tự làm thì dễ hơn nhiều, nhưng công ty vẫn lựa chọn hợp tác với bà con để giữ nghề truyền thống thì quả thật phải có một tâm huyết rất lớn", chị Tâm nói.

Thế nhưng, nói về việc lựa chọn con đường khó khăn này, bà Trúc cho hay, từ ngàn xưa, Việt Nam đã có hình tượng đẹp là "Ngọc trong đá" - hàm ý giá trị tiềm năng gấp nhiều lần chi phí ban đầu.

"Để phát triển bền vững, doanh nghiệp cần chọn đi về phía văn minh. Khi đã xác định đúng hướng, việc không ngừng học hỏi, nỗ lực cải tiến sẽ đảm bảo rằng hành trình chăm chỉ tạo ra giá trị thực sẽ mang lại thành quả xứng đáng", bà Trúc khẳng định.