Từ tháng 4/2020 đến tháng 7/2021, Chính phủ đã khởi động hai chương trình hỗ trợ tài chính và tiền tệ để giải quyết tác động kinh tế của đại dịch Covid-19.
Sau đó, để ứng phó với sự bùng phát trở lại của dịch bệnh vào năm 2021, Quốc hội đã thông qua nghị quyết mới về các giải pháp tài chính và tiền tệ vào đầu năm nay để đẩy nhanh việc thực hiện chương trình phục hồi và phát triển kinh tế (ERDP) trong 2022 và 2023.
“Việc triển khai hiệu quả chương trình đóng vai trò quan trọng trong việc Việt Nam khôi phục động lực tăng trưởng. Tuy nhiên, việc triển khai ERDP gặp một số thách thức về mặt chính sách”, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) lưu ý trong đánh giá mới nhất.
Phát triển cơ sở hạ tầng là một trong những cấu phần quan trọng nhất của ERDP, được phân bổ ngân sách 113 nghìn tỷ đồng (khoảng 5 tỷ USD) cho năm 2022 và 2023.
Quá trình triển khai cấu phần này có thể đối mặt với rủi ro, do vấn đề mang tính hệ thống trong quá trình chuẩn bị, phê duyệt và giải ngân dự án ở Việt Nam xuất phát từ các thủ tục đầu tư công phức tạp và cứng nhắc, đặc biệt trong công tác thu hồi đất đai, tái định cư và mua sắm đấu thầu.
Để có thể thực hiện kịp thời, ADB khuyến nghị Việt Nam cần phải đơn giản hóa triệt để và thay đổi các quy định về đầu tư công cũng như công tác phối hợp chính sách.
Cấu phần tài khóa chính của ERDP – dự kiến thúc đẩy tổng cầu – là hỗ trợ lãi suất với tổng giá trị lên đến 40 nghìn tỷ đồng (khoảng 1,7 tỷ USD).
Tuy nhiên, do mức độ tín nhiệm và khả năng hồi phục là những điều kiện quan trọng để doanh nghiệp có thể tiếp cận các khoản vay, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể không đáp ứng được các tiêu chí này do tình hình tài chính và năng lực đã bị suy yếu vì đại dịch Covid-19.
Một mối quan ngại khác là chương trình hỗ trợ lãi suất có thể gặp rủi ro do các khoản vay được trợ cấp bị sử dụng sai mục đích, bao gồm đầu tư vào các lĩnh vực rủi ro, như cổ phiếu hoặc bất động sản. Điều này đã xảy ra với một chương trình tương tự vào năm 2009.
Để tránh xảy ra tình huống này một lần nữa, cần phải có hướng dẫn rõ ràng và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan hữu quan nhằm tăng cường giám sát việc thực hiện ERDP.
Một cấu phần tài khóa quan trọng khác của ERDP là giảm 2% thuế giá trị gia tăng (VAT) trong năm 2022 cho các sản phẩm và dịch vụ. Tổng giá trị cắt giảm thuế khoảng 49 nghìn tỷ đồng (khoảng 2,1 tỷ USD). Việc giảm thuế VAT có thể tạo ra các tác động chuyển tiếp đáng kể và trên diện rộng nếu được thực hiện thành công.
Tuy nhiên, các tiêu chí đáp ứng điều kiện và thủ tục phức tạp có thể hạn chế khả năng tiếp cận của các doanh nghiệp đối với chính sách giảm thuế này.
Theo đó, cần có các tiêu chí về đáp ứng điều kiện và thủ tục rõ ràng hơn để hỗ trợ thực hiện chính sách giảm thuế VAT một cách nhanh chóng, ADB lưu ý.
Cập nhật tiến độ thực hiện chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội tại họp báo Chính phủ thường kỳ mới đây, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Trần Quốc Phương cho biết tiến độ triển khai các nhiệm vụ được phân công tại Nghị quyết số 11/NQ-CP bám sát các mục tiêu thời gian đã đề ra đối với các bộ ngành, cơ quan có liên quan.
Cụ thể, với nhóm các cơ chế, chính sách đã được ban hành và đang triển khai thực hiện, có những chính sách thậm chí có thể thực hiện ngay sau khi ban hành Nghị quyết số 11 như các chính sách của Bộ Tài chính liên quan đến miễn giảm thuế.
Theo báo cáo sơ bộ, hiện nay số tiền thực hiện miễn giảm thuế là khoảng 9 nghìn tỷ đồng.
Ngoài ra, một số chính sách mới được ban hành như Quyết định số 08 của Thủ tướng Chính phủ ngày 28/3/2022 về thực hiện chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động. Bên cạnh đó là hướng dẫn Bộ Tài nguyên và môi trường liên quan đến cơ chế đặc thù về khai thác mỏ làm vật liệu thông thường, phục vụ cho các dự án hạ tầng quan trọng, đặc biệt là dự án cao tốc Bắc – Nam.
Nhóm thứ hai là nhóm mà các bộ, ngành cũng đã hoàn thành nhiệm vụ theo đúng yêu cầu của Nghị quyết 11 là trình các văn bản, dự thảo các quy định pháp quy trình Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ xem xét quyết định.
Đơn cử là dự thảo Nghị định về hướng dẫn hỗ trợ lãi suất cho vay thông qua các ngân hàng thương mại (đã được trình), dự thảo Nghị định hướng dẫn liên quan đến cơ chế đặc thù về chỉ định thầu (đã được trình), dự thảo Quyết định phê duyệt về hạn mức bảo lãnh phát hành trái phiếu của ngân hàng chính sách xã hội (đã được trình).
Về đầu tư công, 5 dự án quan trọng quốc gia trong lĩnh vực giao thông, gồm hai đường vành đai của hai thành phố và ba dự án cao tốc của Bộ Giao thông vận tải, đã hoàn thành công tác thẩm định, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi để chuẩn bị trình Quốc hội xem xét, quyết định.
