Leader talk

Những tử huyệt của kinh doanh chuỗi

Trần Bằng Việt Thứ sáu, 05/06/2020 - 14:42

Kinh doanh theo chuỗi bản chất không đến mức rủi ro, nhưng khi quá nóng vội thành công, lại được tài trợ tiền quá thuận lợi thì cùng với sự non kém của đội ngũ và hệ thống quản trị, doanh nghiệp dễ đi đến sụp đổ.

Ông Trần Bằng Việt, nhà sáng lập và Tổng giám đốc Đông A Solutions. Ảnh Forbes Vietnam

Sau vụ Món Huế rồi Soya Garden, nhiều bạn hỏi tôi liệu có phải startup trong lĩnh vực F&B thì mức độ rủi ro cao cho nhà đầu tư hay không?

Xin khẳng định rằng, không phải là đầu tư vào F&B rủi ro mà là kinh doanh theo chuỗi rủi ro, đặc biệt là khi nó được nhân quá nhanh. Người ta chỉ vỡ vì lớn, chứ chả mấy ai vỡ vì nhỏ!

Quay lại lịch sử của kinh doanh theo chuỗi, doanh chủ làm thật tốt cửa hàng đầu tiên của mình để có được công thức thành công về mặt sản phẩm và dịch vụ. Chậm rãi tích lũy để mở cửa hàng thứ hai, ba và bốn để hoàn thiện thêm về tiêu chuẩn, quy trình và chính sách nhân sự (có được công thức thành công về quản lý). Quá trình này không thể quá nhanh mà có thể phải cần đến một vài năm, thậm chí năm bảy năm.

Nếu dòng tiền từ bốn cửa hàng đầu tiên đủ để tài trợ cho việc mở cửa hàng thứ năm mà không phải huy động thêm thì khi đó mô hình của doanh nghiệp đã sẵn sàng để kinh doanh theo chuỗi một cách an toàn (có được công thức thành công về tài chính). 

Nếu không đủ để cáng đáng, thì hãy dừng lại để cải thiện và tối ưu cho đến khi nào đủ sẵn sàng. Còn không thì đừng, vì nếu vậy thì bạn chưa có được công thức thành công (mô hình kinh doanh) thực sự, nhân nhanh chỉ làm cho mình thua gấp mà thôi.

Hãy chậm rãi đọc lại những trường hợp kinh điển của KFC, McDonalds, Starbucks hay Walmart để đủ thấm được rằng thành công và quy mô không thể đến một cách dễ dàng và nhanh chóng.

Dĩ nhiên rằng chuỗi F&B có phần rủi ro hơn khi phải chịu thêm một số tác động nữa là khẩu vị người ăn khá khác biệt tại các địa phương trong khi thực phẩm lại hư hỏng theo thời gian. Cộng thêm tỷ trọng chi phí mặt bằng của F&B khá cao nên dễ vượt ngưỡng chịu đựng của doanh nghiệp hơn.

Tuy vậy, không chỉ chuỗi F&B, mà sự sụp đổ hay co cụm lại của nhiều chuỗi bán lẻ (cửa hàng tiện lợi, điện máy, nhà thuốc, mắt kính...) trước đây hay trung tâm ngoại ngữ sắp tới cũng sẽ chứng minh rằng thành công không hề đến chỉ bằng cách dùng phép nhân.

Nếu phát triển chậm lại, điều nghiên kỹ hiệu quả từng điểm bán như khi mới mở điểm đầu tiên thì sẽ không có vấn đề. Nhưng điều này là không thể khi mà doanh nghiệp chịu các chỉ tiêu rất nặng về phát triển quy mô và doanh số từ các quỹ hay các nhà đầu tư.

Hãy nhớ lại khi mở điểm bán đầu tiên, với bao kiến thức tích luỹ suốt một thời gian dài, người chủ doanh nghiệp đã phải điều nghiên thế nào, rồi trăn trở ra sao mới quyết định "xuống tiền” thuê mặt bằng. Nhưng đến thời điểm có số địa điểm nhất định nào đó, việc mở một điểm bán mới lại có thể được quyết định rất nhẹ nhàng bởi những người có năng lực khiêm tốn hơn (họ đi làm thuê cho mình) và có ý thức hay áp lực trách nhiệm thấp hơn rất nhiều (có phải tiền của họ đâu).

Dĩ nhiên, cũng không nhất thiết là người chủ phải trực tiếp đi mở từng điểm, nhưng cần lắm một sự quan tâm, một đội ngũ đủ năng lực và những tiêu chuẩn/quy trình cực kỳ chặt chẽ và khắt khe để kiểm soát được hiệu quả của việc mở rộng quy mô.

Tôi đã gặp vài doanh chủ khá thoáng trong việc này, khi thành công rồi bạn ấy chỉ hỏi nhân viên các bộ phận rất hời hợt: Tuần này mở được mấy điểm rồi em, bên quỹ thúc mở nhanh thêm đấy, mình hứa với người ta rồi? Bạn phụ trách phát triển thị trường lại giao xuống cho quản lý, rồi quản lý lại giao cho nhân viên... và dường như mối quan tâm duy nhất của cả hệ thống lúc đó chỉ còn là quy mô, chứ không còn là hiệu quả.

Tiền đó không phải là tiền sao?

Nói cho cùng doanh nghiệp sống bằng hiệu quả hay bằng quy mô? Còn riêng cho các trường hợp chủ ý phát triển lượng điểm bán bằng mọi giá, làm thương hiệu cho thật mạnh thậm chí hy sinh hiệu quả tài chính để phát triển đơn thuần về quy mô nhằm gọi đầu tư thì xin phép không bàn đến vì đó là những trường hợp "tà đạo” trong quan điểm của cá nhân tôi.

Bản thân các nhà đầu tư cũng vừa là nạn nhân nhưng cũng vừa là đồng thủ phạm của sự sụp đổ hàng loạt ấy. Các nhà đầu tư cũng tham vọng nhân tiền của mình lên quá nhanh trong khi lại không thể thực sự đầu tư vào doanh nghiệp ấy thứ gì khác ngoài tiền.

Tiền có thể đến dễ dàng vậy sao? Bàn tay của chúng ta màu nhiệm đến mức đụng vào doanh nghiệp nào thì doanh nghiệp ấy cũng đẻ ra trứng vàng nhanh chóng sao?

Các quỹ đừng rót tiền vô tội vạ và thiếu trách nhiệm nữa, cần sát hơn với doanh nghiệp, tham gia quá trình điều hành và giám sát điều hành tại các doanh nghiệp. Muốn làm được điều đó, mỗi quỹ chỉ nên đầu tư vào một ngành hoặc nhóm ngành có chung đặc thù để có thể hỗ trợ được doanh nghiệp hoặc cộng hưởng trong cả nhóm doanh nghiệp.

Các quỹ không chỉ nên đóng vai trò của một ngân hàng đầu tư để chỉ đơn thuần duyệt dự án, rót tiền và đợi nhận lại tiền mà cần thực sự đóng vai trò của "người bên trong".

Dĩ nhiên, nếu phát triển theo chuỗi một cách căn cơ bài bản thì tôi tin rằng vẫn có một tương lai. Vì vai trò củathương hiệu ngày càng cao, vì người tiêu dùng ngày càng lười chọn lựa và vì hiệu quả kinh tế của quy mô.

Đó là tầm quan trọng của HOW!

Thế nên, kinh doanh theo chuỗi theo kiểu nóng vội là không còn phù hợp nữa, đặc biệt là trong môi trường kinh doanh như hiện tại với tâm lý tiêu dùng của tầng lớp trung lưu bị ảnh hưởng mạnh. 

Các doanh nghiệp và nhà đầu tư nên có sự điều chỉnh về cả mô hình kinh doanh, chiến lược phát triển lẫn các mục tiêu ngắn và trung hạn cho phù hợp. Hướng về hiệu quả luôn là cách thức an toàn và bền vững cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp.

Các chuỗi ẩm thực đang gồng mình trong dịch Covid-19

Các chuỗi ẩm thực đang gồng mình trong dịch Covid-19

Tiêu điểm -  5 năm
Thị trường ẩm thực tại Việt Nam vốn đã cho thấy những dấu hiệu giảm tốc, nay lại thêm tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp khiến nhiều cá nhân, cửa hàng, thậm chí cả chuỗi F&B cũng phải tạm đóng cửa, trả lại mặt bằng, nhượng quán.
Các chuỗi ẩm thực đang gồng mình trong dịch Covid-19

Các chuỗi ẩm thực đang gồng mình trong dịch Covid-19

Tiêu điểm -  5 năm
Thị trường ẩm thực tại Việt Nam vốn đã cho thấy những dấu hiệu giảm tốc, nay lại thêm tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp khiến nhiều cá nhân, cửa hàng, thậm chí cả chuỗi F&B cũng phải tạm đóng cửa, trả lại mặt bằng, nhượng quán.
Từng lo Bitcoin sụp đổ, Chủ tịch SSI bất ngờ thay đổi góc nhìn về tài sản số

Từng lo Bitcoin sụp đổ, Chủ tịch SSI bất ngờ thay đổi góc nhìn về tài sản số

Leader talk -  1 ngày

Chủ tịch SSI Nguyễn Duy Hưng nhiều lần khẳng định tài sản số là tương lai của Việt Nam, nhưng ít ai biết rằng chính ông cũng từng lo ngại giá trị Bitcoin sẽ về 0.

Phố đi bộ Bùi Viện nên phát triển theo hướng nào?

Phố đi bộ Bùi Viện nên phát triển theo hướng nào?

Leader talk -  3 ngày

Được mệnh danh là “Thành phố không ngủ” nhưng TP.HCM quá thiếu nơi để du khách và người dân bản địa không đi ngủ sớm.

'Phân mảnh' trong chuyển nhượng dự án: Yêu cầu cấp thiết sửa đổi luật

'Phân mảnh' trong chuyển nhượng dự án: Yêu cầu cấp thiết sửa đổi luật

Leader talk -  4 ngày

Quy định chuyển nhượng dự án bị 'chia đôi' giữa Luật Đầu tư 2020 và Luật Kinh doanh bất động sản 2023 đang gây ra nhiều hệ lụy cho các doanh nghiệp.

Vị thế mới của doanh nghiệp tư nhân Việt

Vị thế mới của doanh nghiệp tư nhân Việt

Leader talk -  1 tuần

Trong thời kỳ mới, doanh nghiệp tư nhân Việt không chỉ dừng lại ở câu chuyện kinh doanh của một mình doanh nghiệp, mà còn cần kết hợp công – tư, mang tinh thần doanh nhân làm chủ vận mệnh đất nước.

Năng suất lao động Việt Nam ì ạch: Lý giải từ GS. Trần Văn Thọ

Năng suất lao động Việt Nam ì ạch: Lý giải từ GS. Trần Văn Thọ

Leader talk -  1 tuần

Năng suất lao động kém đang là rào cản lớn cho khát vọng bứt phá của Việt Nam, mà nguyên nhân đến từ cả quá trình công nghiệp hóa lẫn khu vực tư nhân.

Doanh nghiệp Việt duy nhất thoát thuế thép cán nóng từ châu Âu

Doanh nghiệp Việt duy nhất thoát thuế thép cán nóng từ châu Âu

Tiêu điểm -  3 giờ

Thép cán nóng từ Việt Nam xuất khẩu sang châu Âu sẽ chịu mức thuế chống bán phá giá 12,1%, trừ một doanh nghiệp.

Làm sao để ngành bán dẫn Việt Nam không mắc kẹt ở cuối chuỗi?

Làm sao để ngành bán dẫn Việt Nam không mắc kẹt ở cuối chuỗi?

Tiêu điểm -  3 giờ

Để vươn lên nấc thang giá trị cao hơn trong ngành bán dẫn, Việt Nam cần lấp được khoảng cách nhân tài cả về số lượng lẫn chất lượng.

Nhân sự không sợ công nghệ AI, mà sợ phải thay đổi

Nhân sự không sợ công nghệ AI, mà sợ phải thay đổi

Diễn đàn quản trị -  5 giờ

Công nghệ AI từ chỗ là động lực tăng trưởng mới tại nhiều doanh nghiệp, thì lại đang mang tới nhiều nỗi sợ và rào cản vô hình.

Chủ tịch AgriS xuất bản sách, chỉ ra 'cửa thắng' cho nông nghiệp Việt

Chủ tịch AgriS xuất bản sách, chỉ ra 'cửa thắng' cho nông nghiệp Việt

Tủ sách quản trị -  6 giờ

Chủ tịch AgriS và Betrimex Đặng Huỳnh Ức My vừa ra mắt cuốn sách Right to Win - ‘Cửa thắng’ của nông nghiệp Việt, gợi mở con đường để ngành nông nghiệp bứt phá bằng công nghệ cao, ESG và phát triển bền vững.

Khởi công 'thành phố vạn tiềm năng' One Era tại TP.HCM

Khởi công 'thành phố vạn tiềm năng' One Era tại TP.HCM

Bất động sản -  7 giờ

One Era được định hướng trở thành khu đô thị kiểu mẫu thế mới của khu vực, một không gian sống linh hoạt, giàu trải nghiệm và mở ra tiềm năng phát triển không giới hạn.

Cuộc thi 'kiến tạo Việt Nam xanh' bước vào vòng sơ khảo, giải thưởng hơn 630 triệu đồng

Cuộc thi 'kiến tạo Việt Nam xanh' bước vào vòng sơ khảo, giải thưởng hơn 630 triệu đồng

Nhịp cầu kinh doanh -  8 giờ

Sau hơn một tháng phát động, cuộc thi “kiến tạo Việt Nam xanh" đã chính thức đóng cổng nhận bài dự thi và bước sang giai đoạn sơ khảo. Dự kiến kết quả Top 30 ý tưởng lọt vào vòng trong sẽ được công bố vào ngày 5/10 tới.

‘Địa chỉ đỏ’ Quảng Trị: Nơi tiếp nối ký ức từ giới tuyến sinh tử

‘Địa chỉ đỏ’ Quảng Trị: Nơi tiếp nối ký ức từ giới tuyến sinh tử

Nhịp cầu kinh doanh -  8 giờ

Từng là “tọa độ lửa” trong kháng chiến chống Mỹ, Long Đại giờ đây đã chuyển mình mạnh mẽ, trở thành một vùng đất bình yên và ngày càng phát triển.