Năm 2017, hoạt động cổ phần hoá và thoái vốn nhà nước được đánh giá là có thay đổi về chất. Lần đầu tiên, Chính phủ công khai danh mục cổ phần hoá, thoái vốn, tỷ lệ cổ phần hoá từng doanh nghiệp, từng năm, để nhà đầu tư và thị trường xem xét lựa chọn, tham gia; thông tin liên quan đến cổ phần hoá cũng đã được công khai, minh bạch.
Về cổ phần hoá, báo cáo của nhóm nghiên cứu thuộc Diễn đàn M&A Việt Nam (MAF) cho thấy, năm 2017, nhà nước thực hiện cổ phần hóa tại 40 doanh nghiệp. Trong số đó đáng chú ý có những doanh nghiệp quy mô lớn cổ phần hóa và niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán ngay sau đó như PVOil, Tổng công ty Điện lực dầu khí Việt Nam, Công ty TNHH Lọc hóa dầu Bình Sơn... Theo kế hoạch, năm 2018, Chính phủ sẽ tiếp tục cổ phần hóa 64 doanh nghiệp.
Về thoái vốn nhà nước, giá trị thoái vốn năm 2017 đạt đỉnh với giá trị thu về 140.000 tỷ đồng, kết quả này có được chủ yếu là từ hai thương vụ thoái vốn tại Sabeco và Vinamilk.
Theo MAF, yếu tố thành công ở hai thương vụ này ở chỗ đây là hai công ty đầu ngành trong lĩnh vực sữa và sản xuất bia, đồng thời nhà nước đã mạnh dạn giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần (dưới 51%) và tổ chức đấu thầu minh bạch.
Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu này cũng cho biết, kết quả đạt được từ cổ phần hóa và thoái vốn không đồng đều. Nhiều thương vụ cổ phần hóa và thoái vốn đã không đạt được mục tiêu như kỳ vọng.
Điển hình như thương vụ IPO Becamex IDC chỉ thu về 588 tỷ đồng so với giá trị 9.650 tỷ đồng dự kiến. Các thông tin nhà nước nắm tỷ lệ vốn lớn trong thời gian quá dài, tình hình nợ vay, triển khai dự án chậm... là những nguyên nhân chính khiến nhà đầu tư không quyết định mua cổ phần Becamex IDC.
Một trường hợp khác là Tổng công ty Sông Đà, dù kế hoạch bán đấu giá 219,7 triệu cổ phiếu (tỷ lệ 48,82% vốn) với giá khởi điểm 11.000 đồng/cp, nhà nước sẽ năm 51% đến 2019. Tuy nhiên phiên đấu giá gần 220 triệu cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) của công ty mẹ - Tổng công ty Sông Đà, chỉ có 790.900 cổ phần được bán thành công, tương đương 0,35% lượng chào bán, Nhà nước chỉ thu về gần 9 tỷ đồng.
Ngoài ra, vào đầu năm nay tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2018, số liệu thống kê cho thấy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước mới chỉ đạt về mặt số lượng khi có 96,5% số doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa song chỉ có khoảng 8% số vốn được cổ phần hóa, chuyển giao cho khu vực tư nhân.
Liên quan đến vấn đề này, ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng, đặt trong bối cảnh thị trường mua bán và sáp nhập (M&A), các thương vụ không được quyết định bởi các nhà làm chính sách bởi lẽ nhìn từ góc độc hính sách vẫn chỉ là dự đoán.
Ông Hiếu nhấn mạnh, điều quan trọng ở đây là người mua hay chính là những nhà đầu tư có thực sự quan tâm hay không khi các doanh nghiệp nhà nước đã nhiều lần cổ phần hoá nhưng không bán được.
"Cần cổ phần hoá theo đúng chủ trương và đúng tiến độ, bán vốn nhà nước nên khôn ngoan và có chiến lược để nâng cao hiệu quả phần vốn nhà nước trong doanh nghiệp; không như mang ra chợ và bán bằng mọi giá" ông Hiếu nhìn nhận.
Đại diện CIEM cho rằng để bán được cổ phần nhà nước trong các doanh nghiệp một cách có chiến lược tổng thể và dài hạn hơn, một Uỷ ban Quản lý vốn nhà nước đóng vai trò hết sức cần thiết bởi lẽ hiện nay, chủ sở hữu khá phân mảnh với những mục tiêu và lợi ích khác nhau; đôi khi không phải là sự cộng hợp có lợi mà ngược lại là mang tính triệt tiêu.
"Cổ phần hoá dựa trên chiến lược khôn ngoan không có nghĩa là bán nhỏ giọt mà đúng mục tiêu của nhà nước và có tính toán khôn ngoan. Nếu biết làm hàng thì có khi bán chạy hơn nhiều", ông Hiếu cho biết.
Có cùng quan điểm, ông Phạm Văn Thinh, Tổng giám đốc Công ty Deloitte Việt Nam nhấn mạnh, việc cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước cần đi vào thực chất hơn là hình thức để có thể thu hút được các nhà đầu tư chiến lược.
Ông Thinh cho biết hiện nay, có nhiều doanh nghiệp nhà nước lớn nhưng chỉ bán 3 - 5% dẫn đến sức hấp dẫn yếu đối với các nhà đầu tư, đặc biệt là các doanh nghiệp nước ngoài.
"Các nhà đầu tư nhỏ lẻ đi vào doanh nghiệp nhà nước gần như không có quyền hành gì cả. Thậm chí sau khi cổ phần hoá, doanh nghiệp mới xét về bản chất vẫn hoạt động như một doanh nghiệp nhà nước", lãnh đạo Deloitte nhìn nhận.
Diễn đàn M&A Việt Nam thường niên lần thứ 10 - năm 2018: “Bước ngoặt mới - Kỷ nguyên mới”.
Vào ngày 8/8/2018, Báo Đầu tư và AVM Vietnam sẽ phối hợp tổ chức Diễn đàn M&A Việt Nam thường niên lần thứ 10 - năm 2018 với chủ đề “Bước ngoặt mới. Kỷ nguyên mới” tại Trung tâm Hội nghị GEM (TP. HCM).
Dưới sự Bảo trợ của Bộ Kế hoạch & Đầu tư, trong 10 năm vừa qua, Diễn đàn thường niên M&A đã tạo dấu ấn trên thị trường, là nơi thảo luận, trao đổi cũng như đề ra nhiều phương hướng, giải pháp thúc đẩy hoạt động M&A diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam. Bên cạnh đó, sự kiện cũng là nơi vinh danh những thương vụ M&A tiêu biểu, có đóng góp quan trọng cho sự phát triển chung của nền kinh tế.
Hướng đến kỷ niệm 10 năm, Diễn dàn sẽ cùng các doanh nhân, nhà đầu tư đào sâu những yếu tố thúc đẩy thị trường vươn tới kỷ nguyên mới, đồng thời tổng kết chặng đường 10 năm M&A tại Việt Nam, tôn vinh các thương vụ tiêu biểu của thập kỷ và dự báo chặng đường M&A trong những năm tiếp theo.
Diễn đàn gồm các hoạt động chính: Hội thảo M&A với các diễn giả hàng đầu Việt Nam và quốc tế, Gala Diner vinh danh Thương vụ M&A tiêu biểu 2017 - 2018 và Thương vụ của thập kỷ, phát hành Đặc san “Một thập kỷ M&A tại Việt Nam & cơ hội M&A 2018-2019”, Khoá đào tạo quốc tế Chiến lược M&A để tăng trưởng đột phá.
