Thời gian vừa qua, thị trường xăng dầu trong nước có hiện tượng một số doanh nghiệp kinh doanh bán lẻ xăng dầu đóng cửa, tạm ngừng kinh doanh hoặc bán với số lượng hạn chế, tập trung tại một số tỉnh, thành phố phía Nam, sau đó đã lan ra các địa phương phía Bắc, gây ảnh hưởng đến tâm lý xã hội và đời sống sinh hoạt của người dân.
Trước tình hình trên, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều văn bản chỉ đạo quyết liệt, giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, cơ quan liên quan thực hiện tổng thể các giải pháp xử lý, tháo gỡ khó khăn và bảo đảm nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước, bao gồm cả những giải pháp trước mắt và lâu dài.
Tuy nhiên, tình trạng thiếu hụt xăng dầu cục bộ vẫn tiếp tục diễn ra, gây bức xúc trong dư luận và người dân.
Tại Hà Nội, cho đến tối ngày 11/11, nhiều cửa hàng xăng dầu vẫn ‘hết hàng’ hoặc bán 'nhỏ giọt’.
Để sớm khắc phục tình trạng trên, cuối ngày ngày 11/11, Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa có thêm một công điện yêu cầu các bộ trưởng, thủ trưởng các cơ quan liên quan nghiêm túc, khẩn trương thực hiện các văn bản chỉ đạo của Chính phủ.
Theo đó, Thủ tướng yêu cầu Bộ trưởng Bộ Công thương chịu trách nhiệm toàn diện trước Chính phủ về công tác điều hành thị trường xăng dầu.
Trong đó, bộ cần chỉ đạo ngay các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu cung cấp đầy đủ xăng dầu cho thị trường trong nước, bảo đảm tuyệt đối không để thiếu hụt, đứt gãy nguồn cung xăng dầu trong mọi tình huống, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế và tiêu dùng của xã hội; tăng cường kiểm tra, giám sát việc bảo đảm tổng nguồn xăng dầu tối thiểu của các thương nhân theo đúng quy định.
“Triển khai quyết liệt các giải pháp theo thẩm quyền để khắc phục tình trạng thiếu hụt xăng dầu cục bộ ngay từ ngày 12/11”, công điện nêu rõ.
Đồng thời, Bộ Công thương cần khẩn trương rà soát, đề xuất sửa đổi bổ sung Nghị định số 95/2021/NĐ-CP ngày 01 tháng 11 năm 2021 và Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 03 tháng 9 năm 2014 về kinh doanh xăng dầu theo trình tự, thủ tục rút gọn; bảo đảm khoa học, hợp lý, hiệu quả, khả thi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và công tác quản lý nhà nước, hài hòa lợi ích của nhà nước, người dân và doanh nghiệp; báo cáo Chính phủ trong tháng 11 năm 2022.
Bộ trưởng Bộ Tài chính được giao định kỳ trước ngày 20 hàng tháng rà soát, tổng hợp, thống kê các chi phí liên quan đến kinh doanh xăng dầu và chủ động xem xét điều chỉnh nhằm bảo đảm sát với thực tiễn. Thực hiện ngay nhiệm vụ này để phục vụ kỳ điều hành giá ngày 21/11 tới. Các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu có trách nhiệm báo cáo kịp thời, trung thực, chính xác các thông tin theo yêu cầu của Bộ Tài chính.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cần chỉ đạo các ngân hàng thương mại rà soát cụ thể vướng mắc của từng doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu để xử lý, hỗ trợ tháo gỡ kịp thời và tạo điều kiện tối đa bảo đảm nguồn vốn tín dụng cho doanh nghiệp
Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) cần chỉ đạo Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn - đơn vị quản lý, vận hành Nhà máy lọc dầu Dung Quất, có phương án phân phối xăng dầu hợp lý, ưu tiên nhu cầu mua hàng của doanh nghiệp đã và đang nhập khẩu xăng dầu để hỗ trợ bù đắp chi phí.
Các bộ trưởng các bộ gồm Công thương, Công an, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố và Thủ trưởng các cơ quan liên quan tăng cường kiểm tra, giám sát, kịp thời ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi đầu cơ găm hàng, buôn lậu xăng dầu qua biên giới và các hành vi vi phạm khác trong kinh doanh xăng dầu; đồng thời tạo điều kiện để các doanh nghiệp duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh.
Vào chiều ngày 11/11, Phó thủ tướng Lê Minh Khái và Lê Văn Thành đã chủ trì cuộc họp khẩn với Bộ Công thương, Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan về tình hình cung ứng xăng dầu.
Ngay sau cuộc họp này, trao đổi với cổng thông tin điện tử Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, về nguồn cung, 2 nhà máy lọc dầu trong nước đã đạt tổng sản lượng 12,9 triệu mét khối xăng dầu thành phẩm; doanh nghiệp có chức năng nhập khẩu đã nhập 5,7 triệu mét khối xăng dầu trong 10 tháng đầu năm nay.
Do đó, tổng nguồn cung xăng dầu cho đến giờ này là 18,6 triệu mét khối đạt trên dưới 90% nhu cầu tiêu dùng trong cả năm.
Tuy nhiên, trên thực tế vẫn bị đứt gãy nguồn cung ở 1 số phân khúc. Vì vậy Chính phủ đã giao Bộ Công thương chủ trì phối hợp với các ngành chức năng và chính quyền các địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý theo pháp luật các hành vi đầu cơ, trục lợi, găm hàng chờ tăng giá hoặc là các hành vi vi phạm pháp luật khác.
Nguyên nhân đứt gãy nguồn cung cục bộ
Bộ trưởng Diên cũng cho biết: cuộc họp thống nhất nguyên nhân chính của hiện tượng mà các doanh nghiệp trong hệ thống phân phối hạn chế xuất hàng, hạn chế bán ra là do các định mức chi phí và các định mức chi phí phát sinh trong bối cảnh rất dị biệt của thị trường xăng dầu hiện nay chưa được cập nhật đầy đủ kịp thời trong công thức tính giá cơ sở.
Do đó, Chính phủ giao Bộ Tài chính chủ trì, rà soát và cập nhật các chi phí phát sinh thực tế đó để liên Bộ Công thương – Tài chính điều hành giá bán lẻ phù hợp với diễn biến của thị trường thế giới.
.jpg)
Tại Hà Nội, cho đến tối ngày 11/11, nhiều cửa hàng xăng dầu vẫn ‘hết hàng’ hoặc bán 'nhỏ giọt’.Được biết, Bộ Công Thương đã có văn bản gửi đến 33 doanh nghiệp đầu mối xăng dầu để phân giao sản lượng nhập khẩu, đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho nhu cầu thị trường cuối năm.
Theo đó, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) dù kêu lỗ nặng trong 9 tháng đầu năm nay nhưng vẫn được Bộ Công Thương phân giao sản lượng nhập khẩu nhiều nhất với 2.145.000 triệu m3/tấn.
Trước đó, tại phiên thảo luận Quốc hội sáng ngày 28/10, thời điểm tình trạng các cửa hàng xăng dầu ‘hết hàng’ hay bán ‘nhỏ giọt’ chỉ mới tập trung ở một số tỉnh, thành phía Nam, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diễn đã lý giải: Bên cạnh nguyên nhân khách quan từ thị trường thế giới gồm đứt gãy nguồn cung, khủng hoảng năng lượng, lạm phát tăng cao... thì nguyên nhân chủ quan là doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trong nước rất khó tiếp cận vốn, bảo lãnh tín dụng của ngân hàng, room đã hẹp, điều kiện vay thanh khoản lại khó khăn, tỷ giá ngoại tệ để nhập khẩu hàng thay đổi liên tục, biên độ giá dao động lớn, vì thế rủi ro rất cao cho các doanh nghiệp.
Ngoài ra, trong bối cảnh khan hàng, nhiều chi phí phát sinh, nhiều định mức lỗi thời nhưng chưa được cập nhật kịp thời, đầy đủ; chưa được phản ánh trong tính giá cơ sở xăng dầu nên doanh nghiệp càng làm thì càng lỗ. Và trong cơ chế thị trường, không ai ngoài quy luật cung cầu, quy luật giá trị và mục tiêu lợi nhuận quyết định được hành động của doanh nghiệp.
Do đó, theo ông, doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối không tự cứu được mình để làm ăn có lãi thì cũng không thể lấy đâu ra chiết khấu cho đại lý và cửa hàng bán lẻ, nên tạo ra sự đứt gãy nhất thời, cục bộ ở khâu bán lẻ một số nơi.
Nhập khẩu xăng dầu có thể tiếp tục khó khăn vào thời gian tới
Trao đổi với báo chí mới đây, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam nhận định việc nhập khẩu xăng dầu hiện nay thực sự khó khăn và dự kiến sẽ tiếp tục khó khăn hơn khi khủng hoảng năng lượng toàn cầu diễn ra, trong khi mùa đông bắt đầu ở châu Âu khiến nhu cầu dầu tăng nhanh, cùng với lệnh cấm vận đối với các sản phẩm của Nga đã tạo ra sự khan hiếm nguồn cung xăng dầu trên thị trường quốc tế.
Sự khan hiếm này một mặt khiến các doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn cung, mặt khác làm chi phí tạo nguồn của doanh nghiệp, bao gồm premium nhập khẩu, bị đẩy lên rất cao.
Ông Bảo cho biết, các hợp đồng đã ký kết thậm chí có mức premium lên tới 11-12 USD/thùng. Đây có thể nói là mức đỉnh trong hàng chục năm nay.
Một yếu tố khác ảnh hưởng đến hoạt động nhập khẩu xăng dầu là mức thuế nhập khẩu không đồng đều ở các khu vực, thị trường nhập khẩu. Đối với các nước ASEAN, theo Hiệp định Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), hiện mức thuế suất thuế nhập khẩu cho xăng là 8%, dầu diesel là 0%.
Trong khi đó, với các thị trường khác theo cơ chế thuế tối huệ quốc (Most Favoured Nation - MFN), dù tháng 8 vừa qua, Chính phủ đã điều chỉnh mức thuế suất thuế nhập khẩu đối với mặt hàng xăng động cơ, không pha chì giảm từ 20% xuống 10%, nhưng rõ ràng vẫn còn chênh 2% so với nhập khẩu từ các nước ASEAN. Thêm nữa, thuế nhập khẩu MFN với mặt hàng dầu diesel vẫn ở mức cao là 8% khi con số của AFTA là 0%.
Với mức chênh lệch như vậy, hầu hết doanh nghiệp hướng tới mặt hàng xăng dầu có xuất xứ từ ASEAN để được hưởng ưu đãi. Tuy nhiên, nguồn hàng tại các thị trường này không có nhiều, mà chuyển sang nhập khẩu ở các thị trường khác thì lại phải chịu thuế MFN cao hơn, chi phí tạo nguồn đội lên nhiều lần cũng là trở ngại với các DN kinh doanh xăng dầu.
