Tôn Đông Á 'xoay trục' nội địa trước áp lực thuế quan

Dưới cơn bão thuế quan và các rào cản thương mại đang quét qua ngành thép toàn cầu, Công ty CP Tôn Đông Á chọn cách quay về thị trường nội địa để tìm kiếm cơ hội tăng trưởng bền vững.

“Trong bối cảnh bất định, Tôn Đông Á đã quyết định nâng tỷ trọng nội địa trên 75%, tập trung vào phân khúc chất lượng cao và các phân khúc thị trường nội địa mà trước đây công ty chưa quan tâm,” Chủ tịch Hội đồng quản trị Nguyễn Thanh Trung chia sẻ tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2025 mới đây.

Ngành thép thế giới đang trải qua giai đoạn tái định hình đầy biến động. Các quốc gia như Mỹ, châu Âu và khu vực Đông Nam Á liên tục dựng lên rào cản thương mại, từ thuế chống bán phá giá đến hạn ngạch nhập khẩu.

Mỹ khởi động điều tra với mặt hàng thép nhập khẩu vào cuối năm 2024 và Tôn Đông Á đã chủ động ngừng xuất khẩu sang thị trường này từ trước đó. Mexico cũng đóng cửa đối với thép Việt Nam, trong khi châu Âu áp dụng các chính sách thuế nghiêm ngặt, làm hạn chế đáng kể lượng thép xuất khẩu.

Tại Việt Nam, Chính phủ cũng đã áp thuế chống bán phá giá tạm thời với thép cán nóng (HRC) nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ đầu năm 2025. Điều này buộc các doanh nghiệp thép nội địa như Tôn Đông Á phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng và thị trường tiêu thụ để thích ứng.

Theo đánh giá trước đó từ công ty chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), các biện pháp thuế quan từ Mỹ sẽ gây tác động tiêu cực chung đến triển vọng tăng trưởng doanh thu của các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ, bao gồm cả Tôn Đông Á.

Theo đó, xuất khẩu sang thị trường Mỹ và Mexico từng chiếm khoảng 20–30% tổng doanh thu của các doanh nghiệp như Tôn Đông Á, Hoa Sen hay Nam Kim trong năm 2024.

Trong bối cảnh đó, xu hướng nội địa hóa bắt đầu rõ nét từ quý III/2024, khi thông tin về các cuộc điều tra chống bán phá giá lan rộng ở nhiều quốc gia.

Diễn biến này trùng hợp với sự hồi phục nhu cầu tiêu thụ trong nước, được thúc đẩy bởi thị trường bất động sản dân dụng và các dự án đầu tư công.

KBSV cho rằng, trong bối cảnh mới, các doanh nghiệp có thị phần nội địa lớn sẽ có lợi thế trong việc duy trì đà tăng trưởng doanh thu.

Xoay trục thị trường nội địa

Trước đây, xuất khẩu từng chiếm phần lớn sản lượng của Tôn Đông Á, với các thị trường chủ lực là Mỹ, EU và Mexico. Tuy nhiên, trước làn sóng bảo hộ thương mại, công ty buộc phải tìm hướng đi mới để duy trì tăng trưởng.

Nhận diện được tiềm năng từ thị trường trong nước, Tôn Đông Á đã quyết định nâng tỷ trọng tiêu thụ nội địa từ mức hơn 41% trong năm 2024 lên 70% tính đến tháng 5/2025, với mục tiêu đạt trên 75% trong cả năm. Công ty định hướng tập trung vào các sản phẩm chất lượng cao và mở rộng sang những phân khúc trước đây chưa khai thác.

“Với chiến lược này, công ty tự tin hoàn thành kế hoạch sản lượng, doanh số và lợi nhuận đã đề ra”, ông Trung khẳng định, thể hiện sự lạc quan vào đà phục hồi của thị trường nội địa.

Chỉ riêng trong tháng 5/2025, Tôn Đông Á tiêu thụ được 68.000 tấn thép, trong đó có tới 50.000 tấn phục vụ thị trường trong nước. Phần còn lại là các đơn hàng xuất khẩu đã ký từ trước.

Chiến lược này giúp công ty giảm phụ thuộc vào thị trường nước ngoài, đồng thời tận dụng cơ hội từ các dự án hạ tầng trọng điểm trong nước. Việt Nam hiện đang tích cực tinh gọn bộ máy hành chính và đẩy mạnh đầu tư công, đặc biệt là các dự án lớn như tuyến cao tốc Bắc – Nam.

Thị trường bất động sản sau thời gian dài đóng băng cũng đang có dấu hiệu hồi phục, mở ra nhu cầu mới cho các sản phẩm thép lá mạ chất lượng cao.

Để hỗ trợ cho chiến lược xoay trục này, Tôn Đông Á đồng thời tìm cách mở rộng xuất khẩu sang các thị trường Đông Á và Đông Nam Á.

Đây là những khu vực có rào cản thương mại ít khắt khe hơn, giúp công ty duy trì một phần doanh thu xuất khẩu mà không phải đối mặt với các biện pháp phòng vệ nghiêm ngặt như ở Mỹ hay châu Âu.

Tái cấu trúc nguồn cung ứng

Song song với việc điều chỉnh chiến lược thị trường, Tôn Đông Á cũng chủ động cơ cấu lại nguồn cung nguyên liệu để thích ứng với môi trường thuế quan mới.

Ngay từ tháng 1/2025, công ty đã ngừng nhập khẩu HRC từ Trung Quốc, trước khi Việt Nam chính thức áp dụng thuế chống bán phá giá. Thay vào đó, Tôn Đông Á ưu tiên sử dụng HRC nội địa, đồng thời bổ sung từ các nguồn ổn định khác như Nhật Bản và một số quốc gia ASEAN.

Lựa chọn này không chỉ giúp công ty tránh gánh nặng thuế nhập khẩu, mà còn đảm bảo chuỗi cung ứng được duy trì ổn định, đáp ứng mục tiêu sản xuất và tiêu dùng trong nước.

Công ty đồng thời thực hiện giảm mức tồn kho để tăng tính linh hoạt trong môi trường kinh doanh đầy biến động. Thông qua việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng, Tôn Đông Á kiểm soát hiệu quả chi phí sản xuất và duy trì biên lợi nhuận ổn định, bất chấp diễn biến giá thép trên thị trường.

“Công ty nêu rõ quan điểm là không sử dụng HRC khổ lớn từ Trung Quốc để tránh rơi vào diện chịu thuế chống bán phá giá của Việt Nam”, ông Trung nhấn mạnh, thể hiện cam kết tuân thủ chính sách và định hướng phát triển dài hạn.

Tầm nhìn đầu tư dài hạn

Không chỉ tập trung vào hiện tại, Tôn Đông Á còn đầu tư mạnh mẽ cho tương lai thông qua việc mở rộng năng lực sản xuất. Nhà máy số 4, với công suất thiết kế 1,2 triệu tấn mỗi năm, là trọng tâm trong kế hoạch này.

Dự án dự kiến khởi công vào quý IV/2025, sau khi hoàn tất các thủ tục pháp lý. Sản phẩm đầu ra của nhà máy sẽ phục vụ đa dạng các ngành, từ xây dựng, ô tô đến các dự án hạ tầng lớn như cao tốc Bắc – Nam.

Bên cạnh đó, công ty cũng lên kế hoạch xây dựng một nhà máy liên doanh tại Indonesia, dự kiến đi vào vận hành từ năm 2027. Đây là bước đi nhằm tăng cường hiện diện tại khu vực và mở rộng thị phần ở Đông Nam Á.

Để đảm bảo an toàn tài chính, Tôn Đông Á quyết định giãn tiến độ đầu tư nhà máy số 4 khoảng một năm. “Công ty chia ra nhiều giai đoạn đầu tư, thực hiện giãn tiến độ để đảm bảo an toàn nhất và phù hợp với nhu cầu thị trường”, ông Trung chia sẻ.

Kế hoạch này được xây dựng với tầm nhìn 5–8 năm, kỳ vọng rằng nền kinh tế sẽ bước vào chu kỳ mở rộng mới khi nhà máy đi vào vận hành.

Trong năm 2025, công ty đặt mục tiêu đạt doanh thu 18.000 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế 300 tỷ đồng, lần lượt giảm 5% và 12% so với năm 2024.

Dù vậy, với 120 tỷ đồng lợi nhuận đã ghi nhận trong 6 tháng đầu năm và chiến lược tăng tốc ở các quý cuối năm, ban lãnh đạo vẫn tự tin hoàn thành kế hoạch đề ra.

Chiến lược xoay trục về thị trường nội địa, kết hợp với tái cấu trúc chuỗi cung ứng và đầu tư dài hạn, đang tạo nền tảng vững chắc giúp Tôn Đông Á thích ứng linh hoạt, từng bước vượt qua những biến động toàn cầu.