Động lực tăng trưởng mới trong quan hệ kinh tế Việt Nam - Hoa Kỳ

Trong buổi tiếp Chủ tịch Quỹ Warburg Pincus, cựu Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Timothy Geithner chiều 7/5, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đang phát triển tốt đẹp trên các lĩnh vực.

Trong đó, Việt Nam coi Hoa Kỳ là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu và mong muốn tiếp tục thúc đẩy phát triển quan hệ Đối tác toàn diện giữa hai nước, trọng tâm là quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư.

Chỉ cách đây hai tháng khi Tổng thống Donald Trump sang Việt Nam dự Hội nghị cấp cao Hoa Kỳ-Triều Tiên lần thứ hai, doanh nghiệp Việt Nam và Hoa Kỳ đã ký các hợp đồng thương mại trị giá hơn 21 tỷ USD dưới sự chứng kiến của lãnh đạo hai nước.

Hai mươi lăm năm trước, Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton dỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại kéo dài 19 năm đối với Việt Nam. Năm 2013, kim ngạch thương mại Việt Nam-Hoa Kỳ chỉ đạt 7 triệu USD với con số 0 tròn trĩnh trong xuất khẩu từ Việt Nam sang Hoa Kỳ. 

Cuối năm 2014, kim ngạch thương mại hai chiều đạt hơn 220 triệu USD và tăng vọt lên gần 60 tỷ USD vào cuối năm 2018.

Năm 1994, Việt Nam chỉ đứng thứ 95 trong số các nước có xuất khẩu vào Hoa Kỳ thì đến nay đã vươn lên vị trí thứ 12. Ở chiều ngược lại, Hoa Kỳ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam hiện nay.

“Đó là một sự ghi nhận và cột mốc mới với hai quốc gia khi đã có thể vượt qua những đau thương trong quá khứ để xây dựng một mối quan hệ phát triển và lớn mạnh”, ông Adam Sitkoff, Giám đốc điều hành Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội (AmCham) nhìn nhận.

Năm 1994 cũng là thời điểm AmCham được một nhóm nhỏ doanh nhân Hoa Kỳ lập nên trong cuộc gặp gỡ đầu tiên tại khách sạn Dragon (Hà Nội) vào một ngày đầu tháng 3. Kể từ đó, các cuộc gặp giữa những con người đổ vốn đầu tư vào Việt Nam diễn ra đều đặn mỗi tháng trên tầng thượng khách sạn Army Hà Nội.

Để rồi vào ngày 10/5 tới, có tới hơn 650 thành viên của tổ chức này lại một lần nữa quy tụ tại Hội nghị thượng đỉnh kinh doanh Việt Nam-Hoa Kỳ dưới sự phối hợp tổ chức của Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI).

“Các doanh nghiệp và nhà đầu tư Hoa Kỳ đã đóng một vai trò chuyển đổi trong sự phát triển của kinh tế Việt Nam. Từ thực tiễn quản lý và công nghệ, đến tiêu chuẩn dịch vụ và đạo đức kinh doanh, cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ đã tác động đến Việt Nam theo nhiều cách tích cực”, ông Adam khẳng định.

Với hàng tỷ USD được đầu tư vào Việt Nam, các doanh nghiệp Hoa Kỳ đã góp phần đưa Việt Nam đi sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, tạo nhiều công ăn việc làm và tăng năng suất.

Số liệu thống kê cho thấy tính đến tháng 4/2019, có 131 quốc gia, vùng lãnh thổ có dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam, trong đó đứng đầu là Hàn Quốc, Nhật Bản đứng thứ hai, tiếp theo lần lượt là Singapore và Đài Loan, Britishvirgin Islands, Hong Kong.

Một câu hỏi lớn vẫn được đặt ra là dù đầu tư từ Hoa Kỳ vào Việt Nam có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây với những tên tuổi lớn nhưng liệu có phải còn chưa tương xứng với với mối quan hệ giữa hai nước và tiềm năng của Hoa Kỳ - ở vị trí cường quốc về kinh tế trên thế giới.

Sau 25 năm, nước này vẫn chỉ là nhà đầu tư nằm trong top 10 của Việt Nam, chưa bao giờ vươn lên vị trí số một.

Ông Adam nhấn mạnh, dù được xếp hạng khá thấp về đầu tư vào Việt Nam so với các quốc gia khác nhưng trên thực tế Hoa Kỳ là một trong những nhà đầu tư hàng đầu tại Việt Nam.

Đại diện AmCham lý giải, hiểu lầm này đến từ sự phức tạp trong luật thuế Hoa Kỳ và cơ cấu doanh nghiệp đang tận dụng chuỗi cung ứng toàn cầu.

Chẳng hạn, cơ sở vật chất trị giá 1 tỷ USD tại khu công nghệ cao Sài Gòn là vốn đầu tư từ Intel Hong Kong nên được tính là nguồn đầu tư từ phía Hong Kong trong khi Intel thực chất là một công ty Hoa Kỳ.

Hay nhà máy trị giá 100 triệu USD của P&G tại Bình Dương được đầu tư thông qua P&G Singapore nên được tính là nguồn đầu tư từ phía Singapore trong khi P&G thực chất cũng là một công ty lớn của Hoa Kỳ.

Ông Adam cho biết, Hoa Kỳ là một trong những những nhà đầu tư hàng đầu tại Việt Nam và các công ty của nước này ở Việt Nam đang cung cấp rất nhiều mặt hàng như mỹ phẩm, đồ uống, xe cộ, máy bay, phần mềm, sản phẩm công nghiệp, dịch vụ giáo dục, ứng dụng điện thoại, dịch vụ tài chính và pháp luật, sản phẩm nông nghiệp…

Lãnh đạo AmCham khẳng định: “Là nhà đầu tư lớn tại Việt Nam, các doanh nghiệp Hoa Kỳ thực sự hứng thú với những thành công liên tiếp của Việt Nam. Chúng tôi cam kết hỗ trợ nỗ lực của Chính phủ trong việc phát triển khu vực tư nhân trước những cơ hội rất lớn cho cả các doanh nghiệp trong và ngoài nước”.

Việt Nam đang có cơ hội rất lớn để tận dụng thời cơ trong bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu. Để làm được điều đó, ông Adam nhấn mạnh sự cần thiết của một sân chơi bình đẳng và một nền tảng vững chãi để Việt Nam không chỉ thu hút các nhà đầu tư mới mà còn duy trì và phát triển những đầu tư hiện có.

Cơ hội lớn nhưng thách thức cũng không nhỏ trong một thế giới cạnh tranh. Hiện nay, hầu hết các nước trong khu vực đang nỗ lực xây dựng nền kinh tế số, hiện đại có thể thu hút đầu tư trong tương tai cũng như tạo nhiều việc làm thu nhập cao cho người dân. 

Để Việt Nam có thể cạnh tranh, ông Adam khuyến cáo, tác phong quan liêu không hiệu quả phải được kiểm soát và hành lang pháp lý quốc gia phải ổn định.

Dù các nhà đầu tư Hoa Kỳ tiếp tục lạc quan về triển vọng kinh tế Việt Nam song vẫn còn quan ngại với những thay đổi không đồng nhất với những phương pháp tối ưu của quốc tế trong thời gian gần đây về chính sách và luật lệ

Bên cạnh đó, đại diện AmCham cho rằng Chính phủ cần nỗ lực hơn nữa để khích lệ và nuôi dưỡng những ý tưởng đổi mới sáng tạo. Sự sáng tạo có thể được khai phá trong các lĩnh vực như công nghệ thông tin, fintech,… Khuyến khích cả đầu tư tư nhân trong và ngoài nước về đổi mới và nghiên cứu có thể giúp kinh tế Việt Nam bước sang một trang mới.