Méo mó quản lý, sử dụng quỹ bình ổn giá xăng dầu

Thanh tra Chính phủ vừa bóc tách hàng loạt tồn tại, vi phạm trong hoạt động trích lập, quản lý, sử dụng Quỹ Bình ổn giá (BOG) và kiến nghị chuyển cơ quan điều tra một số nội dung liên quan.

Theo cơ quan thanh tra, việc áp dụng biện pháp lập Quỹ BOG là có thời hạn khi đối chiếu Luật Giá, nhưng Chính phủ đang cho áp dụng thường xuyên, liên tục. Đồng thời, quy định hiện nay giao cho nhiều cơ quan quản lý (Bộ Tài chính chủ trì, Bộ Công thương phối hợp).

Việc này đã tồn tại nhiều năm nhưng chưa được xử lý, dẫn đến đùn đẩy trách nhiệm, quản lý lỏng lẻo, ảnh hưởng tới hiệu quả sử dụng Quỹ BOG.

Giai đoạn 2017-2021, liên Bộ Công thương – Tài chính quyết định mức trích, mức chi Quỹ BOG thiếu cơ sở pháp luật, xuất phát từ việc Bộ Công thương chưa có ý kiến kịp thời để sửa đổi, bổ sung về phương pháp xác định mức trích, mức chi Quỹ BOG cho một đơn vị sản lượng theo quy định.

Cụ thể, liên Bộ này quyết định chi BOG khi giá chưa tăng với số tiền khoảng 1.142 tỷ đồng và chi BOG cao hơn mức tăng giá với số tiền khoảng 318 tỷ đồng.

Tại kỳ điều hành từ 1/1/2017 đến trước 15h ngày 23/4/2018 ban hành văn bản điều hành không rõ ràng, dẫn đến 19 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu (KDXD) trích lập Quỹ BOG sai chủng loại xăng RON95 với số tiền khoảng một nghìn tỷ đồng và chi sử dụng quỹ với số tiền khoảng 680 tỷ đồng.

Đáng chú ý là hàng loạt tồn tại trong quản lý Quỹ BOG được Thanh tra Chính phủ chỉ ra như: cơ quan quản lý đùn đẩy trách nhiệm, thiếu phối hợp, phân công giữa cơ quan chủ trì – Bộ Tài chính và cơ quan phối hợp – Bộ Công thương, Bộ Công thương chưa xử lý kịp thời vi phạm khi Bộ Tài chính đã có quyết định xử phạt vi phạm hành chính.

Ngân hàng Nhà nước chưa hướng dẫn các ngân hàng thương mại quản lý Quỹ BOG phù hợp với chức năng nhiệm vụ, dẫn đến 7/15 thương nhân đầu mối sử dụng quỹ sai mục đích bình ổn giá, không kết chuyển về tài khoản Quỹ BOG mà để lại tài khoản thanh toán của doanh nghiệp thường xuyên, trong nhiều kỳ trước khi hoàn trả lại quỹ với số tiền gần tám nghìn tỷ đồng.

Đáng chú ý, trong bảy trường hợp trên, ba trường hợp đã bị xử phạt hành chính từ ba lần trở lên, gồm: Công ty TNHH Vận tải thủy bộ Hải Hà, Công ty TNHH Thương mại vận tải và du lịch Xuyên Việt Oil và Công ty CP Tập đoàn Thiên Minh Đức.

Đồng thời, ba thương nhân đầu mối đã trích lập và chi sử dụng quỹ đối với khối lượng xăng dầu vượt khối lượng trên sổ sách, dẫn tới trích lập Quỹ BOG sai với số tiền khoảng 4,8 tỷ đồng và chi sử dụng quỹ sai gần 23 tỷ đồng, gồm: Công ty TNHH Vận tải thủy bộ Hải Hà, Công ty TNHH Thương mại và dịch vụ Long Hưng, Công ty CP Thương mại dầu khí Đồng Tháp.

Riêng 2 trường hợp Công ty Xuyên Việt Oil và Dầu khí Đồng Tháp còn bị chỉ ra việc trích lập Quỹ BOG thiếu, thực hiện bút toán điều chỉnh giảm quỹ không phù hợp nguyên tắc kế toán hàng tỷ đồng.

Theo Thanh tra Chính phủ, một số thương nhân đầu mối không có biên bản kiểm kê kho xăng, dầu khi xuất bán tại các kỳ điều hành quỹ của Bộ Công thương, trích lập quỹ dựa trên số lượng ghi trên hóa đơn, không theo số lượng hàng giao thực tế, không báo cáo việc trích lập, sử dụng Quỹ BOG khi kết thúc năm tài chính.

Từ 1/1/2017 đến hết tháng 12/2021, khi kết thúc năm tài chính, các thương nhân đầu mối, các ngân hàng thương mại nơi các thương nhân đầu mối mở tài khoản Quỹ BOG không gửi sao kê về Bộ Công thương và Bộ Tài chính theo quy định. Việc này dẫn tới cơ quan quản lý nhà nước không nắm rõ số dư đầu kỳ, số trích lập, số sử dụng, phần lãi phát sinh và số dư Quỹ BOG.

Về xử lý các vi phạm, Bộ Công thương chưa kịp thời xem xét, xử lý đình chỉ hoạt động kinh doanh hoặc thu hồi giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân đầu mối KDXD theo thẩm quyền quy định, dẫn đến Quỹ BOG liên tục bị các thương nhân đầu mối chiếm dụng và sử dụng sai mục đích.

Trước những tồn tại vi phạm liên quan, Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển hồ sơ vụ việc sang cơ quan điều tra, Bộ Công an xem xét, xử lý theo quy định với một số nội dung như các hành vi vi phạm pháp luật trong kê khai, nộp thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu, sử dụng quỹ BOG tại Công ty CP Tập đoàn Thiên Minh Đức, Công ty Xuyên Việt Oil và Công ty TNHH Vận tải thủy bộ Hải Hà.

Đồng thời, hành vi vi phạm pháp luật trong góp vốn thành lập Công ty CP Hóa dầu Phước Khánh phát hiện thông qua thu thập thông tin, tài liệu tại Công ty TNHH MTV Thương mại dầu khí Đồng Tháp (gọi tắt là Công ty dầu khí Đồng Tháp).

Theo đó, UBND tỉnh Đồng Tháp đồng ý chủ trương cho Công ty dầu khí Đồng Tháp đầu tư xây dựng kho ngoại quan khi chưa trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung quy hoạch kho ngoại quan. Việc xác định giá trị tài sản (bồn chứa xăng dầu T10, T11, T12) để góp vốn thành lập Công ty CP Hóa dầu Phước Khánh chưa theo tiêu chuẩn thẩm định giá, có nguy cơ thất thoát tài sản nhà nước.

Công ty Dầu khí Đồng Tháp được hoàn lại vốn bằng tiền mặt với số tiền gần 19 tỷ đồng, đây là khoản tiền chênh lệch giữa giá trị tài sản góp vốn và giá trị cổ phần, có khả năng tài sản nhà nước được bán ra chưa được thẩm định lại.