Cháy chung cư: Một khi đã nổ ra, sẽ rất khó kiểm soát hậu quả
Quá trình đô thị hoá đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Sự gia tăng dân số tạo áp lực lớn về nhu cầu nhà ở tại các đô thị đã khiến các công trình cao tầng được xây dựng ngày càng nhiều.
Không phủ nhận được việc phát triển nhanh các toà nhà chung cư đã đem lại nhiều thuận lợi trong đời sống của người dân. Theo thống kê, trên cả nước hiện có khoảng hơn 3.000 tòa nhà cao tầng. Tuy nhiên, các công trình xây dựng này cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ. Thời gian qua, trên địa bàn các tỉnh, thành phố đã xảy ra hàng trăm vụ cháy công trình cao tầng.
Nghiêm trọng hơn, khi các vụ cháy này xảy ra, hậu quả để lại là rất nghiêm trọng về người và tài sản. TS. Hoàng Anh Giang, Phó giám đốc Viện Chuyên ngành kết cấu xây dựng (Viện Khoa học công nghệ Xây dựng - IBST) cho rằng, công tác phòng cháy chữa cháy ở các chung cư hiện còn tồn tại rất nhiều bất cập.
Theo đó, những khó khăn nổi bật về thoát nạn trong nhà cao tầng gồm quãng đường di chuyển dài; số lượng người cần di chuyển, thoát nạn lớn; hệ thống hướng dẫn thoát nạn đòi hỏi quy mô lớn, phức tạp; nguy cơ dồn ứ người ở lối ra thoát nạn đi vào các buồng thang bộ.
Bên cạnh đó, quy chuẩn an toàn cháy cho nhà và công trình hiện hành của Việt Nam chủ yếu được biên soạn, xây dựng dựa trên các quy chuẩn, tiêu chuẩn của nước ngoài và các tài liệu của Việt Nam; tuy đã điều chỉnh theo điều kiện quốc gia song cũng chưa thể cân nhắc được hết tất cả các yếu tố liên quan.
Đơn cử như phạm vi áp dụng của quy chuẩn giới hạn đối với nhà có chiều cao phòng cháy chữa cháy không quá 150m. Trong khi đó, chiều cao của nhiều toà nhà vượt quá khả năng và năng lực của phương tiện kỹ thuật hỗ trợ lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp. Điều này dẫn đến việc kéo dài thời gian tiếp cận vào bên trong và di chuyển đến vị trí của đám cháy của lực lượng cứu hộ.
Theo ông Giang, hệ thống tiêu chuẩn thiết kế kết cấu chịu lửa hiện nay của các toà nhà chưa đầy đủ. Điều kiện tiếp cận đến các kiến thức chuyên môn của các đơn vị, cá nhân tham gia công tác thiết kế, thi công cũng như đánh giá xét duyệt thiết kế hoặc giám sát nghiệm thu chất lượng thi công các hạng mục có yêu cầu về an toàn cháy cho nhà còn chưa đều.
Mặt khác, khả năng tiếp cận và tổ chức các hoạt động cứu hộ cứu nạn bằng máy bay trực thăng hiện nay ở Việt Nam nhìn chung còn vướng mắc về trang thiết bị cũng như các quy trình, thủ tục liên quan. Do đó, công tác phòng cháy chữa cháy cho các công trình cao tầng hiện đang gặp rất nhiều khó khăn, cần có giải pháp kịp thời, nhằm tránh những hậu quả lớn, gây bất ổn xã hội.
Tại hội thảo “Phòng cháy, chữa cháy cho công trình cao tầng - Thực trạng và giải pháp”, Đại tá Bùi Quang Việt – Phó cục trưởng Cục Cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ (Bộ Công an) chỉ ra rằng, bên cạnh các khó khăn cho công tác phòng cháy chữa cháy, nguyên nhân sâu xa đến từ hệ thống pháp luật và việc thực thi của các chủ đầu tư dự án.
Ở Việt Nam, nhiều công trình cao tầng hoạt động trong nhiều năm (chung cư mini, văn phòng khách sạn, nhà nghỉ cao tầng), nhà dân sau một thời gian sử dụng lại chuyển đổi mục đích kinh doanh và chưa đảm bảo các điều kiện tiêu chuẩn, quy chuẩn về phòng cháy chữa cháy.
Nhiều công trình xây dựng không đúng quy hoạch, giấy phép xây dựng, không đảm bảo các yêu cầu về an toàn cháy nổ, việc trang bị các thiết bị chưa đáp ứng đúng yêu cầu về an toàn hiện nay. Hệ thống thiết bị điện, bảo trì bảo dưỡng, hệ thống báo cháy hư hỏng, thiếu đồng bộ trong quy hoạch xây dựng nên không đảm bảo về điều kiện giao thông khoảng cách, an toàn phòng cháy chữa cháy và nguồn nước cho phòng cháy chữa cháy.
Bên cạnh đó, hiện tại do chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với công trình cao hơn 150m nên nhiều nhà đầu tư, đơn vị tư vấn thiết kế ngại thiết kế nhà cao trên 150m. Một bộ phận chủ đầu tư, cơ sở chưa thực hiện nghiêm các quy định về phòng cháy chữa cháy. Ý thức chấp hành quy định của pháp luật về phòng cháy chữa cháy của một bộ phận người lao động, người dân còn chưa cao. UBND cấp huyện, xã chưa làm hết trách nhiệm của mình trong việc giám sát, quản lý Nhà nước về phòng cháy chữa cháy.
Phối hợp giữa các ban ngành trong đảm bảo an toàn cháy nổ vẫn còn mang tính hình thức, chưa thống nhất trong việc thẩm định, thẩm duyệt, phê duyệt quy hoạch, cấp giấy phép xây dựng, công tác thanh tra kiểm tra còn chưa được tốt.
Ở khía cạnh khác, bà Vũ Kiều Hạnh, đại diện Savills Hà Nội cho rằng, Nhà nước đã ban hành nhiều tiêu chuẩn về phòng cháy chữa cháy, tuy nhiên do thời gian cộng với công tác duy tu, bảo dưỡng chưa được quan tâm thường xuyên.
Nhiều tòa nhà đã đưa vào vận hành nhưng hệ thống phòng cháy chữa cháy vẫn chưa được nghiệm thu, đơn vị vận hành không dám nhận công trình để đưa vào vận hành. Với tính chất phức tạp của các công trình nhà cao tầng, nếu không thực hiện đầy đủ các quy trình bảo trì sẽ gây ra nguy cơ cháy nổ. Trong quá trình vận hành sẽ gặp phải nhiều nguy cơ cháy nổ, bà Hạnh chia sẻ.
Cần sự vào cuộc của cả Nhà nước, chủ đầu tư và người dân
Để bảo đảm phòng cháy chữa cháy, ông Việt cho rằng, những giải pháp toàn diện, đồng bộ cần được các cơ quan quản lý nhà nước đặc biệt quan tâm. Thứ nhất, Chính phủ cần tiếp tục củng cố hoàn thiện hành lang pháp lý để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với các công trình cao tầng, đảm bảo sự đồng bộ thống nhất giữa các lĩnh vực như xây dựng, phòng cháy chữa cháy. Các cấp quản lý trong từng lĩnh vực từ trung ương đến địa phương, Sở Xây dựng, Sở Quy hoạch kiến trúc… cần tiếp tục tham mưu đề xuất sửa đổi.
Thứ hai, các bộ ngành cần tăng cường đẩy mạnh công tác phối hợp trong việc thẩm định, phê duyệt phòng cháy chữa cháy đối với các công trình xây dựng. Thống nhất việc thẩm định phê duyệt quy hoạch, cấp giấy phép xây dựng công trình nhà cao tầng, siêu cao tầng.
Các cơ quan quản lý cần tăng cường công tác thanh tra kiểm tra công trình cao tầng để phát hiện những công trình được phê duyệt xây dựng sai giấy phép, không đảm bảo về công tác phòng cháy chữa cháy. Tránh tình trạng dự án đã phê duyệt quy hoạch nhưng không đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy. Đồng thời, các cơ quan quản lý cũng cần mạnh tay có các biện pháp cưỡng chế đối với các trường hợp sai phạm, kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm quy định pháp luật về phòng cháy chữa cháy.
Cuối cùng, các doanh nghiệp, đơn vị quản lý, cơ quan chức năng phải tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về phòng cháy chữa cháy, nâng cao nhận thức của chủ đầu tư trong công tác đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy trong công trình nhà cao tầng.
Bên cạnh đó, bà Hạnh cho rằng, về phía người dân, công tác tuyên truyền cần được đặc biệt quan tâm, bởi người dân hiện vẫn chưa đủ kiến thức, kỹ năng về phòng cháy chữa cháy. Người dân sống trong các chung cư cao tầng cần được mở rộng, lan truyền công tác tuyên truyền, giáo dục các kiến thức về an toàn phòng chống cháy nổ.
Ngoài ra, các cơ quan quản lý cần thực hiện nghiêm Luật Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ, thực hiện các quy định chi phí về việc phòng cháy chữa cháy. Hiện trên thực tế tỷ lệ người mua và sử dụng bảo hiểm cháy nổ cho các tài sản hiện còn rất thấp. Đây chính là quyền lợi và trách nhiệm của người sử dụng.
Một vấn đề khác liên quan đến công tác bảo trì chung cư, hiện tại hoạt động này đang còn nhiều khó khăn do các chung cư xây dựng trước đây không có quỹ bảo trì. Trong khi đó, việc bảo trì chung cư và ngăn ngừa cháy nổ ngay từ khi công trình đưa vào sử dụng là rất quan trọng.
Chính vì vậy, các chung cư cần xem xét, đưa vào một nguồn ngân sách để thực hiện công tác bảo trì hệ thống phòng cháy chữa cháy nhằm đảm bảo an toàn cháy nổ, bà Hạnh nhấn mạnh.
