Thiếu hiểu biết, hot tiktoker đối mặt với các tranh chấp về sở hữu trí tuệ

“Trừ khi một công việc từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều có thể trả cho tôi mức lương từ 700.000 Sh trở lên, tôi mới nghĩ đến việc đi làm chính thức,” anh ấy nói một cách tự tin.

Với sự phát triển của các ngành nghề phi truyền thống, chàng trai 24 tuổi này đang ngày càng thu hút các nhà quảng cáo khi đạt được hơn 600.000 người theo dõi trên TikTok, 154.000 trên Instagram và hơn 30.000 người đăng ký trên kênh YouTube. Tuy nhiên, khi sự nổi tiếng ngày càng tăng lên, Mohammed càng phải đối mặt với nhiều tranh chấp về vi phạm sở hữu trí tuệ.

Thỏa thuận miệng - Không an toàn

Ngày càng nhiều nhà sáng tạo nội dung và người có tầm ảnh hưởng sử dụng hình ảnh, âm thanh và video của những người ngẫu nhiên trên Internet để tạo nội dung và đăng tải chúng lên mạng xã hội với mục đích giải trí hoặc chia sẻ thông tin.

Trong đó, một số người chỉ xin phép sự đồng ý của các bên liên quan bằng lời nói thay vì có hợp đồng rõ ràng. Vì chỉ có thỏa thuận miệng, sau đó, không ít nhà sáng tạo nội dung đã bị kiện vì vi phạm quyền riêng tư hoặc thiếu sự đồng ý của chủ sở hữu.

Những công việc sinh ra trong thời đại công nghệ mới có thể đi kèm với những rào cản pháp lý khiến những người sáng tạo nội dung và những người có ảnh hưởng phải trả những khoản tiền khổng lồ. Những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội và các blogger cũng có thể phải đối mặt với những vụ kiện phát sinh khi quảng cáo các sản phẩm gây hiểu lầm.

Mohammed nằm trong số những người phải đối mặt với những thách thức pháp lý đó. Anh ấy đã bị kiện vì nội dung mà anh ấy đã đăng trên kênh TikTok Mambo Nation của mình. “Thật đau lòng khi có người kiện tôi chỉ vì tôi đã làm cho mọi người cười,” anh nói.

Nguyên đơn cáo buộc anh ta đã không xin phép khi đăng video trên TikTok và rằng kênh TikTok của anh ta đang sử dụng những video đó để phỉ báng.

Video được đề cập là một trong những video đầu tiên anh ấy tạo vào tháng 9 năm 2021 khi anh ấy bắt đầu sáng tạo nội dung để giết thời gian khi còn học đại học.

“Tôi thậm chí còn không biết video này sẽ lan tỏa đến công chúng như thế nào. Tôi quay video này tại chợ Toi, thuộc thủ đô Nairobi. Tôi gặp người phụ nữ này, đề nghị được quay phim và hỏi rằng liệu tôi có thể đăng video lên mạng xã hội hay không. Và cô ấy đồng ý. Nhưng một năm sau, luật sư của cô ấy đến và yêu cầu tôi đưa ra lời xin lỗi và gỡ video vì tôi đã đăng tải video mà không có sự đồng ý của cô ấy.”

Vấn đề bản quyền đối với nội dung số

Các luật sư nhận định rằng khi thuê những người có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội để tạo nội dung hoặc quảng cáo cho thương hiệu, các doanh nghiệp, tổ chức phải tìm hiểu về luật thật kỹ càng. Bên cạnh đó, những người làm sáng tạo nội dung và những người có tầm ảnh hưởng phải suy nghĩ và hành động thật cẩn thận để tránh vi phạm pháp luật.

Bà Elizabeth Lenjo, một luật sư về sở hữu trí tuệ và giải trí ở Kenya cho biết nguyên tắc của luật bản quyền là nếu thứ gì đó không thuộc về bạn, bạn phải làm việc rõ ràng với chủ sở hữu hoặc người nắm giữ quyền đó.

Bà Elizabeth nói: “Những nhà sáng tạo nội dung phải biết rằng nếu họ sử dụng bất kỳ tài sản trí tuệ nào của bên thứ ba, có thể là âm nhạc, hình ảnh hoặc bất kỳ tài sản sở hữu trí tuệ nào khác, họ phải xin phép các bên tương ứng”.

Bà nhận định rằng các thương hiệu nên trả tiền cho nội dung của bên thứ ba, bởi họ là những người ký hợp đồng với người có tầm ảnh hưởng. Đồng thời, họ là những người cuối cùng sử dụng tác phẩm.

“Những công ty quảng cáo, thương hiệu và các công ty đang ký hợp đồng với những người sáng tạo nội dung và người có ảnh hưởng trên mạng xã hội cần phải thực hiện thẩm định và có cơ chế xóa quyền của bên thứ ba, bởi vì nhãn hiệu cũng là tài sản trí tuệ. Họ cần phải chú ý về cách giới thiệu tài sản trí tuệ của họ, đặc biệt là nhãn hiệu của họ đến với khán giả”, bà Elizabeth cho biết thêm.

Luật quy định rằng: trong mối quan hệ giữa người đại diện và người ủy quyền, người ủy quyền phải chịu trách nhiệm về hành vi của người đại diện. Điều đó có nghĩa là nếu một thương hiệu không biết rằng người có tầm ảnh hưởng mà họ đang thuê đã sử dụng bài hát Y trên mạng xã hội X và đang bị kiện, thương hiệu đó cũng có thể sẽ bị dính vào vụ kiện.

“Trong hoạt động thương mại, khi bạn sử dụng quyền sở hữu trí tuệ của người khác và kiếm được từ đó, bạn nên trả tiền cho họ vì bạn đang khai thác sức lao động của họ để kiếm tiền. Chuỗi cung ứng không thể hoàn thành nếu những người góp phần tạo ra giá trị không nhận được thù lao xứng đáng”, bà cho biết.

Hoạt động sáng tạo nội dung và tạo ảnh hưởng đã trở thành một phương tiện kiếm sống và những hoạt động này phải được xử lý chuyên nghiệp như một doanh nghiệp vậy.

Tiềm năng khổng lồ từ các nền tảng mạng xã hội

Mohammed sớm nhận ra rằng anh ấy có thể kiếm tiền khi số lượng người theo dõi anh trên mạng xã hội bắt đầu tăng lên.

“Tôi nhận ra rằng mình có thể biến lượt view thành tiền. Vì vậy, sau khi học xong marketing ở trường đại học, tôi đã quyết định đi theo con đường này. Nếu tôi khiến mọi người cười vui vẻ, thì sẽ chẳng hại gì nếu tôi nhận được một khoản tiền trong quá trình đó,” anh nói.

Từ điện thoại thông minh, Mohammed đã nâng cấp những dụng cụ quay phim lên để có thể sản xuất được những nội dung chất lượng hơn.

“Cha tôi đã giúp tôi đầu tư các thiết bị. Và máy ảnh là thiết bị đầu tiên trong số đó. Bạn biết không, giá của chiếc máy ảnh mà chúng tôi dùng để quay video TikTok có thể đủ cho bạn mua một chiếc xe hơi Vitz mới toanh,” Mohammed nói.

Mặc dù có nhiều người theo dõi, Mohammed cho biết anh ấy rất nỗ lực trong việc thu hút các thương hiệu. “Hầu hết mọi người nghĩ rằng TikTok sẽ trả tiền trực tiếp cho người tạo nội dung. Nhưng không phải vậy. Ở Châu Phi, đó là một câu chuyện hoàn toàn khác.

Đầu tiên, bạn cần xây dựng một thương hiệu, sau đó thu hẹp nội dung vào một thị trường ngách, nơi bạn nhận được nhiều sự quan tâm. Tiếp đó, bạn cần tự giới thiệu bản thân mình với doanh nghiệp để tìm kiếm các cơ hội hợp tác và cộng tác. Đó là một chặng đường dài,” anh cho biết.

Bà Boniswa Sidwaba, trưởng bộ phận lập trình nội dung của TikTok ở châu Phi, cận Sahara, cho biết: “Ở Châu Phi, chúng tôi mới chỉ triển khai chương trình kiếm tiền ở Nam Phi và đây vẫn là thị trường chính của chúng tôi ở lục địa này. Chúng tôi chuẩn bị tập trung vào thị trường Nigeria và Kenya. Đây là những thị trường đầy thú vị và hứa hẹn. Chúng tôi vẫn đang nghiên cứu về hai thị trường này trước khi triển khai”.

Không giống như phần còn lại của lục địa, những người sáng tạo nội dung Nam Phi đã có thể kiếm tiền trực tiếp từ TikTok bất cứ khi nào họ tham gia vào các chiến dịch quảng cáo do nền tảng này khởi xướng.

Người Nam Phi đã kiếm được hàng triệu shilling từ TikTok. Và mặc dù không kiếm được tiền trực tiếp, người Kenya cũng đã tạo ra lượng doanh thu nhất định dựa vào nền tảng này.

Một cuộc khảo sát đối với những người sáng tạo nội dung và đại lý truyền thông nội dung cho thấy những nhà sáng tạo nội dung hàng đầu ở Kenya hiện kiếm được ít nhất 300.000 Sh mỗi tháng từ việc hợp tác với các thương hiệu.

Mohammed đã hợp tác với nhiều thương hiệu, trong đó có một số thương hiệu nổi tiếng, chẳng hạn như: Nokia, Fanta, In Drive, Two Rivers Mall, Bic và Gallitos...

“Nếu bạn tìm thấy thị trường ngách thích hợp, bạn sẽ thu hút được những thương hiệu  hoàn toàn phù hợp với mình. Những doanh nghiệp thuê tôi quảng bá thương hiệu là những thương hiệu tương đối giống tôi. Chúng tôi đều truyền bá sự tích cực", Mohammed cho biết.

Mohammed đã đăng ký kinh doanh cho startups của mình với cái tên M.Alby Production Limited. Theo cơ chế hoạt động của công ty, Mohammed sẽ là người tập trung vào nội dung của kênh trong khi những nhân viên khác tìm kiếm các cơ hội kinh doanh.

“Hai nhân viên quản lý trong công ty sẽ chịu trách nhiệm thu hút các thương hiệu và quản lý các hoạt động hàng ngày của M.Alby Productions. Ngoài ra, trong công ty còn có ba nhà quay phim, bốn nhiếp ảnh gia và một luật sư. Tất cả họ đều được trả lương,” Mohammed cho biết.