Việt Nam là hình mẫu về đổi mới sáng tạo

Theo Báo cáo về xếp hạng chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2021 được WIPO công bố mới đây, Việt Nam xếp thứ 44 trên 132 quốc gia/nền kinh tế (so với thứ hạng 42 năm 2019 và năm 2020) sau khi WIPO cập nhật số liệu GDP theo tính toán mới của Việt Nam.

Mặc dù Việt Nam giữ nguyên vị trí xếp hạng về đầu ra đổi mới sáng tạo (thứ hạng 38) và tiếp tục có sự cải thiện thứ hạng đầu vào đổi mới sáng tạo (tăng 2 bậc, từ 62 lên 60 so với năm 2020) nhưng giá trị GDP mới, lớn hơn đã điều chỉnh lại thứ hạng của Việt Nam.

Theo đánh giá của WIPO, năm 2021, chỉ số GII của Việt Nam có kết quả nổi bật về trình độ phát triển của thị trường, xếp hạng 22, tăng 12 bậc từ vị trí 34 năm 2020 - thứ hạng cao nhất từ trước tới nay của Việt Nam đối với trụ cột này. Đây cũng là trụ cột có thứ hạng cao nhất trong 7 trụ cột của GII.

Trong đó, tiến bộ mạnh mẽ nhất là nhóm chỉ số về thương mại, đa dạng hóa và quy mô thị trường đã tăng 34 bậc, từ thứ hạng 49 lên 15 - cũng là thứ hạng tốt nhất từ trước tới nay của nhóm chỉ số này.

Cụ thể, chỉ số mức thuế quan áp dụng, bình quân gia quyền/tất cả các sản phẩm (%) tăng 61 bậc (từ hạng 82 lên 21). Đây là kết quả của các nỗ lực gỡ bỏ rào cản thuế quan thông qua hàng loạt hiệp định thương mại song phương và đa phương mà chúng ta đã tích cực chủ động tham gia trong vài năm trở lại đây.

Việt Nam tiếp tục được WIPO nhận xét như hình mẫu đáng học hỏi: "Việt Nam nằm trong số 50 nền kinh tế GII có tiến bộ đáng kể nhất trong xếp hạng đổi mới sáng tạo theo thời gian. Cùng với Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ và Philippines, Việt Nam có tiềm năng thực sự để thay đổi cục diện đổi mới sáng tạo toàn cầu trong những năm tới. Đó là chìa khóa để các quốc gia khác học hỏi từ các quốc gia như Việt Nam và tham gia nhóm các quốc gia liên tục đi lên về đổi mới sáng tạo".

Có nhiều yếu tố quan trọng mang lại những kết quả tích cực nói trên, trong đó phải kể đến việc từ năm 2017 đến nay, Chính phủ đã sử dụng chỉ số GII như một công cụ quản lý điều hành quan trọng đồng thời đã phân công các bộ, cơ quan, địa phương có trách nhiệm cải thiện chỉ số này, trong đó, Bộ KH&CN được giao nhiệm vụ là đầu mối theo dõi, điều phối chung.

Với sự chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo cấp cao cũng như sự vào cuộc của nhiều bộ, ngành, địa phương, các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, chỉ số GII của Việt Nam giữ vững được vị trí dẫn đầu trong nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình thấp trong những năm qua.

Kết quả đổi mới sáng tạo ở của mỗi quốc gia có liên hệ mật thiết với trình độ phát triển và hiệu quả hoạt động của hệ thống đổi mới sáng tạo của quốc gia đó và sự kết nối với các quốc gia/nền kinh tế khác.

Để nâng cao kết quả này một cách bền vững, đòi hỏi phải có các giải pháp căn cơ, lâu dài, có sự tham gia phối hợp của cả hệ thống chính trị mà trọng tâm là đưa hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia lên một tầm mức phát triển mới, trong đó khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự trở thành trụ cột của tăng trưởng kinh tế.

Nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới của Việt Nam cần tập trung đẩy mạnh cải thiện các chỉ số thuộc trụ cột thể chế. Năng lực hoạch định chính sách, thực thi chính sách, đánh giá kịp thời điều chỉnh chính sách cần được nâng cao hơn nữa, đặc biệt trong bối cảnh khó lường đoán của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những biến động khách quan như đại dịch Covid-19 ở Việt Nam và trên toàn cầu.

Đồng thời, nguồn nhân lực cho đổi mới sáng tạo cần được chú trọng xây dựng từ sớm qua hệ thống giáo dục và đào tạo; cải cách thể chế, tăng chi cho các hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Ngoài ra, tiếp tục nâng cao năng lực học hỏi công nghệ, hấp thụ tri thức, cả tri thức khoa học và tri thức kinh nghiệm của cộng đồng doanh nghiệp, của người dân, của các cơ quan và công chức, viên chức nhà nước...