Chuyên gia hiến kế để tăng trưởng kinh tế hai con số

Cơ hội tiến nhanh tới "đẳng cấp" toàn cầu

Tăng trưởng hai con số, cụm từ từng được xem là kỳ tích của các "con rồng châu Á" thời hoàng kim, đã chính thức trở thành mục tiêu chiến lược của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Bước đi đầy tham vọng này đặt ra một mục tiêu rõ ràng, nền kinh tế Việt Nam đang từng bước vượt qua thách thức để vươn lên bứt phá, nếu không muốn mãi kẹt lại ở mức phát triển trung bình.

Gần đây nhất, sáng 13/11 vừa qua, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV đã thông qua nghị quyết về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026. Theo đó, tốc độ tăng trưởng GDP phấn đấu đạt mức từ 10% trở lên; GDP bình quân đầu người đạt 5.400 – 5.500 USD. Tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo trong GDP đạt khoảng 24,96%.

Mức tăng trưởng hai con số trong năm 2026 và các năm tiếp theo sẽ giúp nền kinh tế tạo thế, tạo đà, tạo lực cho triển khai thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2026 – 2030, đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới giàu mạnh, văn minh, phồn vinh, hạnh phúc.

Theo GS.TS Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore), nếu đạt được các mục tiêu tăng trưởng như đề ra, Việt Nam sẽ tiến rất nhanh tới đẳng cấp toàn cầu, sánh với Singapore, Hàn Quốc…

Đây là điều Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện được. Ông Khương dẫn chứng, Việt Nam có 29 ngành công nghiệp, trong đó, có rất nhiều ngành muốn xung phong tiên phong để đi lên 2045 trước.

Nhiều ngành kinh tế có thể tăng trưởng 15-20% để đóng góp vào tăng trưởng chung của nền kinh tế nếu được tạo điều kiện nền tảng. Đây sẽ là cơ hội lớn để nền kinh tế bứt phá trong thời gian tới.

Nhìn lại những thành quả phát triển trong quá khứ để nhìn nhận bức tranh phát triển trong tương lai, TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam 5 năm qua đã có những thành tựu rất lớn.

Việt Nam đã kiểm soát thành công và khắc phục hiệu quả đại dịch Covid-19; kinh tế đã khẳng định đủ sức chống chịu trước các cú sốc bên ngoài, duy trì tốc độ tăng trưởng thuộc nhóm cao hàng đầu thế giới. Kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm.

Các động lực tăng trưởng truyền thống đều phát huy hiệu quả. Ba đột phá chiến lược về thể chế, hạ tầng và nhân lực được triển khai quyết liệt, hiệu quả, mở ra không gian và kiến tạo phát triển; hệ thống kết cấu hạ tầng phát triển đột phá với nhiều công trình quy mô lớn, hiện đại, có tính kết nối, lan tỏa và định hình cho tương lai.

Bên cạnh đó, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cũng được triển khai quyết liệt, đạt kết quả bước đầu quan trọng. Nhiều dự án tồn đọng, kéo dài nhiều năm được xử lý quyết liệt, đạt kết quả tích cực, góp phần giải phóng nguồn lực cho phát triển.

Thời gian vừa qua, Chính phủ đã triển khai quyết liệt, hiệu quả việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy của Chính phủ và tổ chức chính quyền địa phương hai cấp gắn với đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. Công tác thanh tra, kiểm tra, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được đẩy mạnh. Tiềm lực quốc phòng, an ninh được củng cố, tăng cường; đối ngoại và hội nhập quốc tế là điểm sáng.

Theo ông Dũng, trong bối cảnh nhiều khó khăn, thách thức, kết quả đạt được của nền kinh tế năm 2025 và giai đoạn 2021 - 2025 là rất đáng trân trọng. Những thành tựu này đang góp phần tạo lực phát triển bao trùm, toàn diện; tạo khí thế bước vào kỷ nguyên mới phát triển phồn vinh, thịnh vượng.

Thách thức của tăng trưởng hai con số

GS. Vũ Minh Khương cho rằng, để đạt được mức tăng trưởng cao, nền kinh tế Việt Nam cần vượt qua những thách thức rất lớn của nội tại. Toạ đàm Kinh tế - xã hội Việt Nam 2021-2025: Chống chịu và bứt phá, ông Khương chỉ ra ba thách thức lớn nhất của tăng trưởng là thể chế, bối cảnh toàn cầu hoá và nguồn nhân lực.

Thứ nhất, về thể chế, đây vừa là thách thức, nhưng đồng thời cũng vừa là cơ hội rất lớn nếu tháo gỡ những điểm nghẽn thành công. Cải cách thể chế sẽ tạo ra những phát triển vượt bậc cho tăng trưởng.

Để làm được điều này, các nhà soạn thảo luật và nhà làm chính sách cần bảo đảm tiêu chí: chính sách, pháp luật phải được người dân hân hoan đón nhận, thay vì tạo ra sự ức chế. Quy trình xây dựng chính sách cần được xem như tạo ra một sản phẩm, phải có “phòng thí nghiệm”, có chuyên gia đánh giá và thử nghiệm trước khi ban hành.

Ông Khương cho rằng, tại Việt Nam, nhiều chính sách sau khi đưa ra mới phát hiện bất cập rồi lại phải sửa, cho thấy quy trình chưa thực sự chuẩn. Theo ông, từ chính sách đến luật pháp nên tham khảo tối đa kinh nghiệm quốc tế, xem họ đang làm gì, cách thức ra sao, từ đó áp dụng phù hợp. Đồng thời, cần có không gian thử nghiệm để mọi người đánh giá, góp ý sửa đổi trước khi chính thức hóa.

Đây là yếu tố thể chế mà ông coi là một cơ hội rất lớn. Nếu thực hiện tốt điều này, tăng trưởng nhiều % là hoàn toàn có nền tảng và cơ sở để đạt được.

Thứ hai là thách thức của mục tiêu tăng trưởng hai con số trong bối cảnh toàn cầu hoá. Xuất khẩu của Việt Nam đã đạt quy mô lớn, nhưng chỉ tăng về lượng chưa đủ; điều quan trọng là phải nâng được giá trị gia tăng trong mỗi USD xuất khẩu.

Các ngành, từ xuất khẩu thuỷ sản đến máy tính điện tử, các chuyên gia đều trăn trở, làm sao để tỷ lệ giá trị do Việt Nam tạo ra ngày càng cao hơn. "Chúng ta thường tự hào về tốc độ tăng kim ngạch, nhưng điều cần chú trọng hơn chính là giá trị gia tăng thực sự mang lại", ông Khương nhìn nhận.

Trong quá trình hội nhập, việc xác định đúng các đối tác chiến lược cũng trở nên cấp thiết. Ngay với thị trường Trung Quốc, cách tiếp cận cần mang tính toàn diện hơn. Việt Nam nên tăng cường các văn phòng xúc tiền thương mại lớn tại đây để nghiên cứu sâu cách thức thâm nhập thị trường. Quy mô thị trường này tương đương Mỹ, lại ở ngay cạnh, nên nếu không khai thác được thì đó là một đáng tiếc rất lớn.

Điểm thứ ba là thách thức về chất lượng nguồn nhân lực, khi năng lực đổi mới sáng tạo vẫn còn hạn chế.

Việt Nam cần mở ra một hướng đi mới, xây dựng các khu thương mại tự do tại những đô thị lớn, nơi các doanh nghiệp thực hiện nghiên cứu, phát triển, hoặc các trường đại học lớn của thế giới tới đặt cơ sở sẽ được hưởng những ưu đãi đặc biệt, không kém Singapore.

Những bước chuyển này có thể tạo ra cú hích mạnh mẽ cho nguồn nhân lực, thúc đẩy các đại học Việt Nam cạnh tranh, thu hút sinh viên quốc tế, đồng thời hình thành một hệ sinh thái mở, giúp Việt Nam trở thành các trung tâm đào tạo nguồn nhân lực của khu vực và thế giới.

Đồng quan điểm, bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam cũng cho rằng, để tăng trưởng hai con số, Việt Nam cần tập trung vào đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động.

Đây là yếu tố then chốt nếu muốn duy trì tăng trưởng cao, bền vững. Lực lượng lao động trong nước cần sẵn sàng cho các quá trình chuyển đổi, đặc biệt là chuyển đổi năng lượng và chuyển đổi số. Các nhân sự cần được đào tạo lại, có kỹ năng mới để tham gia vào các ngành nghề mới nổi.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần tăng giá trị gia tăng của xuất khẩu, bảo đảm rằng Việt Nam có thể tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu với sản phẩm công nghiệp có giá trị cao hơn.

Cùng với đó, nền kinh tế cần chú trọng đến chất lượng của dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI), không chỉ thu hút FDI, mà phải đảm bảo rằng FDI mang lại giá trị lan tỏa, hỗ trợ phát triển thị trường nội địa và doanh nghiệp trong nước.

Tất cả những yếu tố này kết hợp lại sẽ đóng góp vào mục tiêu chung, đưa nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, bao trùm, tiếp tục đi lên và đạt được tốc độ phát triển cao trong những năm tới, bà Ramla nhấn mạnh.