Tổng công ty máy động lực và nông nghiệp Việt Nam (VEAM) là một trong những doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam trong lĩnh vực cơ khí, chế tạo máy và sản xuất, lắp ráp xe tải với thương hiệu VEAM Motor. Năm 2017, công ty có vốn điều lệ của VEAM lên tới 13.288 tỷ đồng.
Mặc dù vậy, từ lâu, hoạt động sản xuất máy lắp nông nghiệp của công ty không mang lại lợi nhuận. Thay vào đó, phần lớn lợi nhuận đến từ các công ty liên doanh, dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất xe máy và ô tô tại Việt Nam, bao gồm Honda Việt Nam, Toyota Việt Nam và Ford Việt Nam. VEAM nắm giữ 20 – 30% cổ phần vào các liên doanh này.
Đều đặn mỗi năm, các công ty liên doanh liên kết mang về cho VEAM khoảng hơn 5.000 tỷ đồng lợi nhuận. Trong đó, riêng Honda đóng góp khoảng 85% vào con số này. Năm 2018, Honda tiếp tục thống trị trên thị trường xe máy giúp VEAM hưởng lợi rất lớn. Ước tính, 9 tháng đầu năm nay, lợi nhuận sau thuế của Honda tăng trưởng 34% so với cùng kỳ năm ngoái.
Trái với nhận định của nhiều chuyên gia về việc thị trường xe máy đã bước vào giai đoạn bão hòa, làn sóng chuyển đổi từ xe số sang xe tay ga giúp Honda tiếp tục duy trì đà tăng trưởng trên 10% sau 9 tháng đầu năm. Biên lợi nhuận từ bán xe tay ga cao hơn đáng kể so với xe số, giúp tỷ suất sinh lời của công ty tốt hơn. Thị phần của Honda đã tăng 5%, từ 72% trong năm 2017 lên 77% trong quý 3/2018.
Ngoài xe máy, doanh số các dòng xe ô tô mới của Honda ghi nhận tăng trưởng 80% so với cùng kỳ. Thị trường ô tô đang bùng nổ tại Việt Nam những năm gần đây giúp sản lượng ô tô bán ra của Honda tăng mạnh 25%/năm. Trong khi các mẫu sedan tăng trưởng tốt, các mẫu xe du lịch tăng mạnh nhờ tận dụng cơ hội dòng SUV Fortuner của Toyota nhập khẩu khó khăn.
Ngoài Honda, 2 công ty liên doanh khác với VEAM là Toyota và Ford cũng cho thấy tín hiệu phục hồi. Trong 6 tháng đầu năm 2018, doanh số bán xe của Toyota và Ford giảm lần lượt 13% và 33% so với cùng kỳ năm ngoái do Nghị định 116 ảnh hưởng đến việc nhập khẩu ô tô nguyên chiếc.
Với việc các hãng đáp ứng Nghị định 116 và bắt đầu nhập khẩu trở lại từ tháng 7/2018, doanh số quý 3 của Toyota tăng 15%, Ford tăng 21% so với quý trước đó. Sự phục hồi của Toyota ở mảng nhập khẩu ô tô nguyên chiếc có thể giúp hãng xe này cải thiện lợi nhuận trong năm 2018, qua đó tác động gián tiếp tới lợi nhuận của VEAM.
Kết quả kinh doanh thuận lợi đẩy giá cổ phiếu VEAM liên tục tăng bất chấp thị trường chứng khoán Việt Nam giảm mạnh. Trong 3 tháng gần nhất, giá cổ phiếu của VEAM đã tăng 28%.
VEAM cũng là mục tiêu được các nhà đầu tư săn đón trong làn sóng cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước. Hiện tại, Bộ Công thương vẫn nắm 88,47% cổ phần tại VEAM và dự kiến sẽ bán 52,75% cổ phần (tương đương 700,9 triệu cổ phiếu) để giảm tỷ lệ sở hữu xuống còn 36%.
Một đối tác tiềm năng có thể mua VEAM đó là Công ty TNHH Motor N.A Việt Nam(Vinamco). Vinamco không phải là một cái tên xa lạ khi là ‘cánh tay nối dài’ chuyên để th âu tóm các doanh nghiệp Nhà nước thoái vốn của bà Nguyễn Thị Nga – chủ tịch BRG Group, tập đoàn kinh doanh bất động sản, nghỉ dưỡng và sân golf lớn trong nước.
