Diễn biến mới...
Xu thế số hóa nền kinh tế, trong bối cảnh toàn cầu hóa, đang tạo ra nhiều dạng mô hình kinh doanh mới, đặc biệt là những mô hình trong đó công nghệ số đóng vai trò quan trọng và có ảnh hưởng sâu sắc.
Theo đó, hoạt động mở rộng đầu tư, dịch chuyển đầu tư ra nước ngoài của các tập đoàn đa quốc gia vẫn đang diễn ra sôi nổi, cùng lúc với việc xuất hiện ngày càng phổ biến các loại hình giao dịch kinh tế mới như thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số.
Trước những diễn biến mới, Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) và bộ trưởng tài chính các nước đã kêu gọi các quốc gia xây dựng các kế hoạch hành động, các chính sách thuế mới, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các quốc gia nhằm chống thất thu thuế.
Cụ thể, rất nhiều quốc gia trên thế giới đang xây dựng các chính sách theo Chương trình chống xói mòn cơ sở tính thuế và chuyển lợi nhuận (BEPS) 2.0 của OECD như Thuế tối thiểu toàn cầu theo các quy tắc của Trụ cột 2; hay các quy tắc đối với các hoạt động dịch vụ xuyên biên giới, trong đó có hoạt động kinh doanh dựa trên nền tảng số theo Trụ cột 1.
Theo Bộ Thông tin và truyền thông Việt Nam, tỷ trọng kinh tế số trên GDP của Việt Nam năm 2022 ước tính khoảng 14%. Việt Nam đứng thứ 5 trong số 37 quốc gia châu Á về độ mở của nền kinh tế, theo Fitch Solutions.
Với những đặc điểm như vậy, Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế của thế giới và buộc phải xây dựng những chính sách mới, trong đó có các chính sách về thuế, một cách phù hợp và hiệu quả.
Cùng với sự phát triển và tiến bộ của các chính sách thuế quốc tế, các chính sách thuế nội địa cũng cần có sự chuyển mình để thích nghi trong bối cảnh mới. Ngoài việc xem xét đề xuất sửa đổi về chính sách thuế, hải quan, và giao dịch liên kết để xử lý các giao dịch qua biên giới, các luật thuế nội địa như Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập cá nhân đều đang có những đề xuất sửa đổi và trình Quốc hội có ý kiến và thông qua trong các kỳ họp thứ 8 và thứ 9, Quốc hội khóa XV.
Những thay đổi trong chính sách thuế này nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, phù hợp với bối cảnh hiện nay và giúp ngành thuế Việt Nam tiệm cận hơn với các quy định thuế quốc tế.
Ví dụ, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp dự kiến sẽ bổ sung nội dung về Thuế tối thiểu toàn cầu hiện đang được đề xuất dưới hình thức Nghị quyết thí điểm. Một ví dụ khác, các chính sách về thuế giá trị gia tăng, hóa đơn chứng từ cũng cần có những thay đổi khi khả năng đáp ứng của doanh nghiệp và năng lực quản lý của các cơ quan thuế đều tăng lên đối với các giao dịch điện tử.
Cùng với đó là những đề xuất về chính sách hải quan, xóa bỏ giao dịch xuất nhập khẩu tại chỗ và quy về các giao dịch xuất nhập khẩu thông thường đúng với bản chất, nhằm đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế và tránh những rủi ro lợi dụng chính sách và thất thu thuế.
Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp đang gặp không ít khó khăn, thách thức bởi các chính sách mới ban hành nhìn chung sẽ phát sinh các yêu cầu mới về tuân thủ và có thể phát sinh thêm chi phí thuế. Lấy ví dụ như Thuế tối thiểu toàn cầu theo Trụ cột 2.
Đây là quy định được thiết kế rất phức tạp để phù hợp với mức độ phức tạp của các hoạt động đầu tư, kinh doanh của các tập đoàn đa quốc gia. Nhằm đảm bảo tuân thủ, doanh nghiệp phải hiểu được các quy tắc này và phải có sự phối hợp chặt chẽ với công ty mẹ để cung cấp đầy đủ các thông tin cho mục đích tính toán thuế suất hiệu quả và xác định nghĩa vụ thuế bổ sung.
... và đòi hỏi dành cho các CFO
Bà Hương Vũ, Tổng giám đốc Công ty CP Tư vấn EY Việt Nam cho hay, giám đốc tài chính (CFO) đóng có vai trò rất quan trọng trong việc xác lập và thực thi các chiến lược về thuế để đảm bảo các giao dịch và các kế hoạch kinh doanh được thực hiện với hiệu quả tối ưu về thuế.
“Họ cần chủ động trong việc tiếp nhận thông tin, kiến thức mới và cập nhật thường xuyên về những thay đổi trong chính sách thuế và hải quan quốc tế và trong nước để có những xem xét kỹ lưỡng trước khi xác lập và thực thi các mô hình giao dịch”, bà Hương nói.
Ông Nguyễn Ngọc Bách, Chủ tịch Câu lạc bộ Giám đốc tài chính (CFO Việt Nam) nhận định, những diễn biến của nền kinh tế toàn cầu nói chung, chính sách thuế nói riêng đang có những tác động nhiều mặt tới nền kinh tế trong nước, đòi hỏi các nhà chính sách và doanh nghiệp phải “khẩn trương” và “tăng tốc” mới theo kịp những thay đổi này.
“Các giám đốc tài chính cũng không thể đứng ngoài cuộc mà cần có một tâm thế sẵn sàng bằng việc chuẩn bị về kiến thức mới nhất, cập nhật thực tiễn tốt nhất trên thế giới, để kịp thời đưa ra những giải pháp tối ưu cho doanh nghiệp. Các giám đốc tài chính cần phải biến tài chính trở thành một lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp”, ông Bách nhấn mạnh trong sự kiện Tax Symposium 2023 do EY Việt Nam phối hợp với CFO Việt Nam tổ chức.
