Mặc dù còn đang non trẻ, hoạt động đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc. Kể từ những năm 2000, khi đất nước mở cửa, Việt Nam mới bắt đầu đón những nhà đầu tư đầu tiên. Cho đến cuối năm 2022, Việt Nam đã có khoảng 208 quỹ đầu tư mạo hiểm đang hoạt động Việt Nam, trong số đó có gần 40 quỹ đầu tư nội địa.
Giá trị các thương vụ có sự tham gia của quỹ nội địa (Ảnh: DO Ventures, NIC)Năm 2022 cũng là năm đánh dấu lần đầu tiên những nhà đầu tư nội địa vươn lên dẫn đầu tại thị trường trong nước với số vốn đầu tư kỷ lục 287 triệu USD, theo sau đó là những nhà đầu tư Singapore, Hàn Quốc và Mỹ. Điều này càng chứng tỏ các quỹ đầu tư Việt đang phát triển mạnh mẽ cả về chất lượng và tiềm lực, là một trong những chỗ dựa tin cậy cho các startup trong nước, đặc biệt là khi nhà đầu tư ngoại đang thủ thế trước nhiều biến động.
Ba thế hệ nhà đầu tư Việt
Theo Báo cáo đổi mới sáng tạo và đầu tư công nghệ Việt Nam 2023, những nhà đầu tư mạo hiểm nội địa có thể được chia làm ba thế hệ chính: thế hệ nhà đầu tư tiên phong (2004 – 2011), thế hệ nhà đầu tư doanh nhân (2012 – 2019) và thế hệ nhà đầu tư tác động (2020 cho đến nay).
Những nhà đầu tư ở thế hệ thứ nhất xuất hiện ở Việt Nam vào đầu những năm 2000. Hầu hết các nhà quản lý quỹ thời bấy giờ là Việt kiều với nhiều kinh nghiệm quốc tế. Thông qua việc áp dụng kiến thức từ nước ngoài vào hệ sinh thái trong nước, họ đã góp phần làm chuyên nghiệp hóa quy trình đầu tư tại Việt Nam.
Những nhà đầu tư này có xu hướng tập trung vào thị trường nội địa và tìm kiếm cơ hội đầu tư vào các mô hình kinh doanh Internet sơ khai như thương mại điện tử, truyền thông, quảng cáo và trò chơi trực tuyến.
Những đại diện của thế hệ nhà đầu tư thứ nhất có thể kể đến như IDG Ventures Vietnam, DFJ VinaCapital.
Vào giữa những năm 2012, Việt Nam xuất hiện nhóm nhà đầu tư mạo hiểm thế hệ thứ hai. Rất nhiều trong số họ là các doanh nhân, những nhà sáng lập bước vào con đường đầu tư.
Thế hệ nhà đầu tư này có khẩu vị đa dạng hơn về chiến lược và lĩnh vực đầu tư. Họ bắt đầu quan tâm đến những doanh nghiệp đổi mới sáng tạo nội địa có khuynh hướng đưa sản phẩm ra các thị trường mới trong khu vực. Do nhà đầu tư thế hệ 2 huy động vốn chủ yếu từ các nguồn lực nội địa, họ gặp những hạn chế nhất định về số lượng tài sản mà quỹ có thể quản lý và khả năng đầu tư trên quy mô lớn.
Các quỹ EPS Capital, STI (Simple Tech Investment), VCAM Ventures, VIISA, Phoenix Holdings, TEKO, TVS, 500 Vietnam, VinaCapital Ventures, VSV Capital, NEXT100, VIC Partners, Zone Startups chính là những đại diện tiêu biểu của thế hệ nhà đầu tư thứ hai.
Ngành đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam bắt đầu chứng kiến sự tăng trưởng mang tính đột phá từ năm 2018, tạo ra một thế hệ quỹ đầu tư mạo hiểm thứ ba với những nhà quản lý quỹ trưởng thành trong thời kỳ số hoá và muốn giải quyết các bài toán của thời đại thông qua công nghệ.
Những nhà đầu tư nổi trội của Việt Nam trong thế hệ này có thể kể đến như DO Ventures, ThinkZone, Ansible Ventures, AVV (Ascend Vietnam Ventures), Touchstone Partners và ITI Fund.
Điểm đặc biệt của nhà đầu tư thế hệ thứ ba
Các nhà đầu tư thế hệ thứ ba đặc biệt quan tâm đầu tư vào các lĩnh vực nhằm năng nâng cao chất lượng cuộc sống như y tế, giáo dục, và công nghệ xanh. Nhà đầu tư thế hệ 3 có khả năng huy động nguồn vốn từ nước ngoài. Vì vậy quy mô quỹ của họ tăng lên đáng kể. Điều này mang lại lợi thế nổi trội giúp họ theo đuổi những mục tiêu lớn hơn cho hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam.
Số lượng các thương vụ có sự tham gia của nhà đầu tư thế hệ thứ ba (Nguồn: NIC, DO Ventures)Nhà đầu tư thế hệ 3 có nhiều đặc điểm thú vị so với những thế hệ nhà đầu tư trước đó. 100% quỹ đầu tư thế hệ này có ít nhất một lãnh đạo là nữ giới. Họ áp dụng chặt chẽ các tiêu chí về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) trong quá trình ra quyết định đầu tư. 83% trong số họ đầu tư vào các công ty trong lĩnh vực công nghệ xanh. Và 67% các quỹ đầu tư này có vốn đầu tư nước ngoài. Những chuyển dịch này cho thấy bức tranh đầu tư mạo hiểm Việt Nam đang trở nên đa dạng và có ý thức xã hội hơn.
Nhà đầu tư thế hệ 3 có những lợi thế để tạo ra đột phá cho bức tranh đầu tư mạo hiểm ở Việt Nam với tầm nhìn toàn cầu và khả năng huy động nguồn vốn lớn. Họ đang tích cực thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam thông qua việc làm cầu nối giữa các công ty Việt Nam và nhà đầu tư quốc tế, từ đó có thể tiếp cận nguồn lực rộng lớn hơn cả về tài chính và kinh nghiệm điều hành doanh nghiệp.
