Nguy cơ các cuộc khủng hoảng tồi tệ hơn sau Covid-19

Nhật Hạ - 20:33, 30/10/2020

TheLEADERCác chuyên gia hàng đầu thế giới cảnh báo hiện có tới 850.000 loại virus chưa được phát hiện ở động vật có khả năng lây nhiễm sang người.

Covid-19 là đại dịch toàn cầu thứ sáu kể từ Đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918, và dù nó có nguồn gốc từ vi khuẩn trong động vật, nhưng giống như hầu hết các đại dịch khác, sự bùng phát của Covid-19 hoàn toàn do các hoạt động của con người thúc đẩy.

Thế giới đang trong ‘kỷ nguyên của đại dịch’, nguy cơ bùng phát ngày càng cao, trong tương lai sẽ xuất hiện các đại dịch thường xuyên hơn, lây lan nhanh hơn, gây thiệt hại nhiều hơn cho nền kinh tế thế giới và chết chóc hơn Covid-19, trừ khi có thay đổi sâu rộng trong hướng tiếp cận toàn cầu về đối phó với các bệnh truyền nhiễm.

Đây là lời cảnh báo của 22 chuyên gia hàng đầu thế giới cảnh báo trong một báo cáo lớn cho thấy mối liên hệ giữa tình trạng suy thoái của thiên nhiên và nguy cơ đại dịch gia tăng của Tổ chức Nền tảng chính sách – khoa học liên chính phủ về đa dạng sinh học và các dịch vụ hệ sinh thái (IPBES) do Liên Hợp Quốc tài trợ.

Báo cáo ước tính có khoảng 1,7 triệu loại virus chưa được biết đến đang tồn tại trên động vật có vú và chim, trong đó có tới 850.000 loại có khả năng lây nhiễm sang người.

“Do cách chúng ta sử dụng đất, mở rộng và thâm canh nông nghiệp; và buôn bán, sản xuất và tiêu dùng không bền vững đã và đang phá vỡ thiên nhiên và gia tăng tiếp xúc giữa động vật hoang dã, vật nuôi, mầm bệnh và con người. Đây chính là con đường dẫn đến đại dịch”, theo Tiến sĩ Peter Daszak, Chủ tịch của tổ chức sức khỏe sinh thái EcoHealth Alliance, một trong 22 nhà khoa học hàng đầu đứng sau nghiên cứu.

Nguy cơ các cuộc khủng hoảng tồi tệ hơn sau Covid-19
Nguy cơ bùng phát đại dịch có thể được giảm thiểu đáng kể khi hạn chế các hoạt động gây mất đa dạng sinh học của con người.

Mặc dù vậy, nguy cơ bùng phát đại dịch có thể được giảm thiểu đáng kể khi hạn chế các hoạt động gây mất đa dạng sinh học của con người, bảo vệ tốt các khu bảo tồn và thông qua các biện pháp giảm khai thác không bền vững các vùng có đa dạng sinh học cao. Từ đó có thể giảm tiếp xúc giữa động vật hoang dã, vật nuôi và con người, giúp ngăn chặn khả năng lây lan của các bệnh mới.

Các chuyên gia dự tính chi phí để thực hiện các biện pháp phòng chống đại dịch như vậy chỉ bằng khoảng 1/100 lần so với chi phí ứng phó như phát triển vaccine, phương pháp điều trị mới hay các biện pháp y tế công cộng và giải pháp công nghệ. Thêm nữa, “đây có thể là động lực kinh tế mạnh mẽ thúc đẩy cho chuyển đổi sâu rộng”.

Covid-19 đã gây thiệt hại khoảng 8 - 16 nghìn tỷ USD đối với nền kinh tế toàn cầu tính đến tháng 7/2020. Riêng Mỹ dự đoán thiệt hại có thể lên tới 16 nghìn tỷ USD vào cuối năm 2021.

Tuy nhiên, các chuyên gia đều cho rằng con người có thể thoát khỏi ‘kỷ nguyên của đại dịch’, nhưng điều này sẽ đòi hỏi một thay đổi mang tính bước ngoặt trong cách tiếp cận từ đối phó với dịch bệnh sang phòng ngừa.

Do đó, các chuyên gia hàng đầu đã đưa ra sáu khuyến nghị chính. Thứ nhất, các chính phủ toàn cầu cần thành lập một hội đồng cấp cao về phòng chống đại dịch để cung cấp bằng chứng khoa học đáng tin cậy nhất cho các nhà hoạch định chính sách, giúp đánh giá rủi ro, đánh giá tác động kinh tế của các đại dịch tiềm ẩn và lên kế hoạch hành động hiệu quả để giảm thiểu thiệt hại.

Thứ hai, các quốc gia đặt ra các mục tiêu hoặc chỉ tiêu được đồng thuận chung trong khuôn khổ hiệp định hoặc thỏa thuận quốc tế với những lợi ích rõ ràng cho con người, động vật và môi trường.

Thứ ba, thể chế hóa hướng giải pháp “One Health” (giải pháp phối hợp hành động giữa các ngành như y tế, thú y và môi trường để đạt được kết quả sức khỏe tốt nhất có thể cho tất cả các loài) giữa chính phủ các nước để xây dựng năng lực sẵn sàng ứng phó đại dịch, tăng cường các chương trình phòng chống đại dịch, điều tra và kiểm soát các đợt bùng phát dịch trong tất cả các lĩnh vực.

Thứ tư, đánh giá rủi ro sức khoẻ khi có đại dịch và căn bệnh mới và đưa chúng vào trong quy trình thực hiện những dự án phát triển và sử dụng đất đai lớn, đồng thời cải cách cơ chế hỗ trợ tài chính cho việc sử dụng đất sao cho những lợi ích và rủi ro đối với đa dạng sinh học và sức khỏe được xem xét và chú trọng.

Trong đó, đảm bảo rằng phí tổn kinh tế do đại dịch gây ra được tính vào trong nền tiêu dùng, sản xuất, các chính sách và ngân sách của chính phủ. Tạo điều kiện thay đổi để giảm thiểu các loại hình tiêu dùng, nông nghiệp toàn cầu hóa mở rộng và thương mại đã dẫn đến đại dịch - công tác này có thể bao gồm các khoản thuế phí đánh vào tiêu thụ thịt, chăn nuôi và các hoạt động có nguy cơ đại dịch cao khác.

Đồng thời, giảm rủi ro bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người trong buôn bán động vật hoang dã quốc tế thông qua quan hệ đối tác liên chính phủ mới về "sức khỏe và thương mại"; giảm hoặc loại bỏ các loài có nguy cơ dịch bệnh cao trong buôn bán động vật hoang dã; tăng cường thực thi pháp luật trong tất cả các khía cạnh của buôn bán trái phép động vật hoang dã và nâng cao giáo dục cộng đồng tại các điểm nóng về dịch bệnh về nguy cơ sức khỏe của buôn bán động vật hoang dã.

Thứ năm, tiếp nhận sự đóng góp và kiến thức của nhóm người bản địa và cộng đồng địa phương trong các chương trình phòng chống đại dịch, cố gắng đảm bảo an ninh lương thực tốt hơn và giảm tiêu thụ động vật hoang dã.

Thứ sáu, lấp đầy những lỗ hổng kiến thức quan trọng như về các hành vi nguy cơ chính, vai trò liên quan của hoạt động buôn bán động vật hoang dã cả bất hợp pháp, thiếu kiểm soát lẫn hợp pháp và có kiểm soát đối với nguy cơ dịch bệnh, và nâng cao hiểu biết về mối quan hệ giữa suy thoái hệ sinh thái và nguy cơ bùng phát dịch bệnh.