TP.HCM muốn chuyển hoá 7 triệu lao động thành nhân lực số

Sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, siêu đô thị TP.HCM bước vào giai đoạn phát triển mới, sở hữu lợi thế địa giới mở rộng cùng nguồn lao động khổng lồ với khoảng 4,7 triệu người tại TP.HCM (cũ), 1,8 triệu ở Bình Dương (cũ) và 575 nghìn tại Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ). Đây là nguồn tài nguyên quý giá của kinh tế số, song nếu không được bồi đắp kỹ năng và tư duy số, lợi thế này sẽ khó trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng.

“TP.HCM đã trở thành một mô hình siêu đô thị với cách thức phát triển hoàn toàn mới, điều này đòi hỏi năng lực quản trị số hiện đại và mô hình tăng trưởng dựa trên công nghệ cao", ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và công nghệ TP.HCM nói tại hội thảo “Kinh tế số: Động lực tăng trưởng mới cho TP.HCM”.

Ba địa phương trong vùng siêu đô thị mới hội tụ những lợi thế bổ trợ hiếm có như, TP.HCM năng động, dẫn đầu về công nghệ thông tin truyền thông và thương mại điện tử, Bình Dương sở hữu mạng lưới khu công nghiệp dày đặc cùng tiềm năng sản xuất thông minh còn Bà Rịa – Vũng Tàu giữ vai trò cửa ngõ logistics và trung tâm du lịch biển.

Tuy nhiên điểm nghẽn lớn vẫn nằm ở tỷ lệ lao động có kỹ năng số chuyên sâu còn thấp. Ngay cả TP.HCM vốn là trung tâm giáo dục và công nghệ hàng đầu vẫn thiếu nhân lực ở các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, công nghệ chuỗi – khối (blockchain) và an ninh mạng. Chính khoảng trống này đặt ra yêu cầu cấp bách phải có một chiến lược toàn diện để biến lợi thế vùng thành sức mạnh cạnh tranh thực sự.

PGS.TS Trần Minh Tuấn, Vụ Kinh tế và xã hội số (Bộ Khoa học và công nghệ) dẫn số liệu năm 2024, kinh tế số TP.HCM chiếm tới 24,3% GRDP, dẫn đầu cả vùng. Tuy nhiên, chuyển đổi số trong doanh nghiệp vẫn chậm, chủ yếu vì thiếu hụt nhân lực có kỹ năng số, chiếm đến 62% nhu cầu.

Nhân lực số không chỉ là kỹ sư công nghệ thông tin (CNTT) hay chuyên gia an ninh mạng. Đó còn là tất cả lao động có thể làm chủ công nghệ, tích hợp công cụ số vào công việc như sáng tạo sản phẩm dịch vụ mới, tối ưu sản xuất, hay áp dụng tự động hóa. Họ chính là “tác nhân số” đưa công nghệ lan tỏa vào nông nghiệp, công nghiệp chế biến, logistics, du lịch…

Nếu có thể biến nguồn lao động dồi dào thành lực lượng nhân lực số đa dạng, sẽ là "chìa khoá" để vùng siêu đô thị bứt phá, vươn lên ngang tầm các trung tâm kinh tế, công nghệ hàng đầu châu Á.

5 trụ cột chiến lược chuyển hóa

TS. Thái Kim Phụng, Phó hiệu trưởng Trường công nghệ và thiết kế cho rằng để chuyển đổi hàng triệu lao động thành nhân lực số, TP.HCM cần một chiến lược liên kết vùng toàn diện, đồng bộ từ chính sách đến triển khai dựa trên năm trụ cột.

Trước tiên cần phải xây dựng khung năng lực số cho từng ngành là nền tảng. TP.HCM cần xác định một bộ tiêu chuẩn kỹ năng số cơ bản, sau đó tùy chỉnh cho từng lĩnh vực như sản xuất, logistics, tài chính, du lịch, giáo dục.

Tiếp theo là phải tăng tốc đào tạo lại và bồi dưỡng nâng cao lực lượng lao động thông qua các chương trình gắn chặt với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Mô hình hợp tác 3 bên gồm nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp cần được liên kết chặt chẽ, huy động mạng lưới các trường đại học, cao đẳng, viện nghiên cứu để mở các khóa chuyên sâu về AI, dữ liệu lớn, công nghệ chuỗi – khối (blockchain), an ninh mạng… Đồng thời đưa kỹ năng vận hành công nghệ thực tiễn vào sản xuất, kinh doanh và dịch vụ.

TP.HCM cần thống nhất tiêu chuẩn kỹ năng, chỉ tiêu đào tạo và xây dựng cơ sở dữ liệu mở về nhân lực số. Việc ứng dụng AI và phân tích dữ liệu lớn sẽ giúp dự báo nhu cầu kỹ năng tương lai, từ đó điều chỉnh chính sách đào tạo sát với thực tế.

Song song đó, thu hút và giữ chân nhân tài số đòi hỏi cần có những cơ chế đột phá như ưu đãi thuế thu nhập cá nhân, hỗ trợ nhà ở, môi trường làm việc sáng tạo, hạ tầng hiện đại. Thành phố cũng cần mở rộng mạng lưới kết nối với các chuyên gia quốc tế để vừa bổ sung nguồn lực chất lượng cao, vừa tạo cầu nối tri thức toàn cầu.

Cuối cùng, TP.HCM nên tận dụng triệt để cơ chế và định hướng từ Nghị quyết 57 để đồng bộ triển khai các công nghệ lõi như bán dẫn, AI, công nghệ tài chính, công nghệ giáo dục, năng lượng sạch. Đồng thời hình thành trung tâm sáng tạo kết nối chuyên gia, doanh nghiệp, nhà đầu tư và sinh viên xuất sắc.

Với tầm nhìn chiến lược, chính sách linh hoạt, sự phối hợp vùng chặt chẽ và cơ chế đặc thù, TP.HCM có đủ nền tảng để trở thành hình mẫu phát triển nhân lực số của Việt Nam.

Khi đó, người lao động sẽ không chỉ vận hành máy móc, mà sẽ chủ động sáng tạo, làm chủ công nghệ và lan tỏa giá trị số vào từng lĩnh vực đời sống, kinh tế và xã hội. Đây chính là đòn bẩy chiến lược, mở ra kỷ nguyên tăng trưởng mới cho siêu đô thị phía Nam.