Khoảng trống cung và cầu trong dịch vụ chăm sóc trẻ em
Khu vực sản xuất – chế tạo theo định hướng xuất khẩu là một động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm ở Việt Nam, đặc biệt là việc làm cho phụ nữ vốn đang chiếm tới trên 80% lực lượng lao động của khu vực này. Trong khi đại dịch Covid-19 trên toàn cầu gây ảnh hưởng đến nhu cầu của thị trường, ngành này có vị thế thuận lợi để phục hồi và tiếp tục tăng trưởng.
Với dự báo về mức sụt giảm 5% của lực lượng lao động quốc gia vào năm 2040 do dân số già hóa, các nhà sản xuất tại Việt Nam sẽ phải đối mặt với thách thức trong thu hút và giữ chân người lao động có chất lượng.
Hỗ trợ chăm sóc trẻ em cho cha mẹ đi làm có thể là một trong những giải pháp thu hút và giữ chân người lao động trên thị trường lao động đang thu hẹp của Việt Nam, theo báo cáo “Chăm sóc trẻ em: Lợi ích kinh tế cho doanh nghiệp hỗ trợ người lao động chăm sóc trẻ em tại Việt Nam” mới đây của IFC.
Nhiều người lao động được phỏng vấn cho biết dịch vụ trông giữ trẻ do người sử dụng lao động hỗ trợ, đặc biệt là cơ sở gửi trẻ tại nơi làm việc, là một trong những yếu tố quyết định để họ lựa chọn làm việc tại một doanh nghiệp.
Nghiên cứu của IFC cho thấy có sự chênh lệch giữa cầu và cung đối với dịch vụ chăm sóc trẻ ở Việt Nam. Mặc dù nhu cầu đối với dịch vụ trông giữ trẻ gia tăng, các dịch vụ trông giữ trẻ chính quy hiện có, đặc biệt với nhóm trẻ mầm non, vẫn còn nhiều khó khăn.
Tính trung bình, chỉ có 22,7% trẻ dưới ba tuổi được đăng ký trông giữ tại cơ sở nhà trẻ hay mẫu giáo chính quy. Có ý kiến cho rằng một số gia đình muốn giữ trẻ dưới ba tuổi tại nhà vì cần phải để mắt trông nom các em thường xuyên hơn, hoặc vì không bắt buộc gửi trẻ dưới ba tuổi.
Dù vậy, thống kê cho thấy việc thiếu cơ sở vật chất mới là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, hơn là việc cha mẹ không mong muốn gửi con tại nhà trẻ.
Cơ sở vật chất và khả năng tiếp cận dịch vụ trông giữ trẻ ở các khu công nghiệp thậm chí còn khó khăn hơn. Ví dụ, nhà trẻ ở các khu công nghiệp tại TP.HCM hiện chỉ đáp ứng được 2% nhu cầu, IFC cho biết.
Người sử dụng lao động có thể đóng một vai trò nhất định trong việc giải quyết sự thiếu hụt dịch vụ này, không chỉ bằng cách trực tiếp cung cấp dịch vụ trông giữ trẻ mà còn bằng cách tạo ra nơi làm việc thân thiện với gia đình, giúp người lao động kết hợp làm việc hiệu quả với trách nhiệm nuôi dạy con cái.
Ông Kyle Kelhofer, Giám đốc quốc gia IFC khu vực Việt Nam, Campuchia và Lào, phân tích: “Khi trường học và nhà trẻ đóng cửa trong đại dịch Covid-19, có thể thấy rõ năng suất làm việc có liên quan chặt chẽ thế nào với công việc chăm sóc trẻ. Chúng ta không nên quên điều đó khi bắt đầu phục hồi sau khủng hoảng Covid-19. Doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội đạt được lợi thế cạnh tranh và tạo sự khác biệt với việc triển khai dịch vụ trông giữ trẻ để hỗ trợ người lao động”.
Nhiều lợi ích cho doanh nghiệp từ dịch vụ chăm sóc trẻ em
Các doanh nghiệp được khảo sát đã cung cấp nhiều phương án hỗ trợ chăm sóc trẻ, từ trông giữ trẻ tại nơi làm việc cho đến tiền trợ cấp chăm sóc trẻ hàng tháng, từ đó được hưởng lợi nhờ giảm thiểu tỷ lệ người lao động nghỉ việc, tuyển dụng dễ dàng hơn cũng như tăng năng suất lao động.
Ông Eric Lee, Giám đốc nhân sự của Taekwang Vina – công ty da giày có vốn đầu tư nước ngoài với bốn nhà máy, cho biết tỷ lệ nghỉ làm đột xuất bình quân 0,6% trên tổng số lao động 33.000 người khiến công ty mất một khoản chi phí gần 1 triệu USD mỗi năm. Việc mở một trường mẫu giáo đã giúp tỷ lệ nghỉ phép đột xuất tại các nhà máy của giảm 20%.
Cùng với đó, tỷ lệ người lao động nghỉ việc hàng tháng so với các nhà máy khác không có trường mẫu giáo ghi nhận mức giảm đáng kể.
“Những lợi ích này chắc chắn vượt lên trên những thách thức và chúng tôi tin rằng cung cấp dịch vụ trông giữ trẻ đóng vai trò quan trọng trong chiến lược tăng trưởng của công ty”, ông nhấn mạnh.
Doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội đạt được lợi thế cạnh tranh và tạo sự khác biệt với việc triển khai dịch vụ trông giữ trẻ để hỗ trợ người lao động. Ảnh: IFC.IFC chỉ ra rằng việc hỗ trợ trách nhiệm chăm sóc của người lao động mang lại cho doanh nghiệp nhiều lợi ích, bao gồm thu hút nhân viên có thực lực, cải thiện kết quả tuyển dụng và giữ chân nhân viên, giảm tình trạng vắng mặt đột xuất, tăng năng suất, tăng cường tuân thủ và quản lý rủi ro, tạo quan hệ bền chặt với các nhãn hàng quốc tế cũng như tăng cường uy tín của doanh nghiệp.
Evervan, công ty sản xuất giày dép với gần 7.500 lao động, đã rất thành công trong việc giảm tỷ lệ nhân viên nghỉ việc trung bình trong tháng từ 4,1% vào 2011 xuống chỉ còn 2% vào 2018, từ đó tiết kiệm được đến 12,5 tỷ VNĐ mỗi năm, tương đương 537.000 USD.
Người lao động hiện nay có nhiều lựa chọn công việc hơn trước và nữ giới thường có xu hướng chọn công việc có giờ giấc linh hoạt và các đãi ngộ khác ngoài lương hơn nam giới.
Do vậy, những chính sách thân thiện với gia đình, đặc biệt là các chính sách hỗ trợ người lao động với trách nhiệm chăm sóc, có thể được xem là một phần chiến lược của doanh nghiệp để trở thành “nhà tuyển dụng được yêu thích”.
Đối với các doanh nghiệp trong ngành sản xuất như Feng Tay (sản xuất giày dép với khoảng 31.500 nhân viên tại Đồng Nai), Pou Chen (sản xuất giày dép với khoảng 16.500 nhân viên tại Đồng Nai) và Taekwang Vina, trường mẫu giáo tại nơi làm việc là một phần chính thức trong chiến lược tuyển dụng và giữ chân người lao động
Ngoài ra, trong ngành sản xuất, những nhãn hàng quốc tế hàng đầu như Nike và Adidas có kỳ vọng cao đối với nhà cung cấp và đưa ra ưu đãi để khuyến khích các nhà cung cấp chứng minh được các cam kết chủ động của mình đối với vấn đề môi trường và xã hội bền vững, bao gồm phúc lợi nhân viên, đặc biệt là tăng quyền năng cho nữ giới.
Các nhãn hàng hàng đầu đặt quan hệ đối tác dài hạn hay đối tác chiến lược với nhà cung cấp nào chứng tỏ được tinh thần đổi mới và tiên phong đi đầu trong thúc đẩy xã hội (và môi trường) bền vững.
“Nhiều nhà cung cấp của chúng tôi mong muốn cải thiện đời sống công nhân, và hỗ trợ trông giữ trẻ là một phần trong đó”, Cường Lương, Phụ trách Phát triển bền vững tại Việt Nam của Nike, cho biết.
Khu vực tư nhân, cung cấp khoảng 90% tổng số việc làm ở các nước đang phát triển, là động lực quan trọng để tạo ra nhiều việc làm hơn và việc làm tốt hơn. Giải quyết vấn đề chăm sóc trẻ em là một phần trong những nỗ lực của IFC nhằm giải quyết chênh lệch giới trong việc làm và xác định cách thức để khu vực nhà nước và tư nhân có thể phối hợp tốt hơn để tạo ra thị trường cho các hoạt động chăm sóc trẻ.
