Tránh ‘vết xe đổ’ đấu giá đất Thủ Thiêm

Trong kế hoạch đấu giá năm 2024, TP. HCM dự định đấu giá bốn lô đất trong khu Thủ Thiêm và 3.790 căn hộ chung cư trước đây được xây dựng tái định cư.

Ba lô đất có tổng diện tích 19.338m2 được quy hoạch đa chức năng, tập trung phát triển nhà ở, và một phần nhỏ diện tích thương mại dịch vụ. Lô còn lại thuộc Khu chức năng 7 được quy hoạch khách sạn nghỉ dưỡng có diện tích hơn 7,3ha.

Thời gian chuẩn bị hồ sơ từ tháng 5 đến tháng 10 năm 2024 và đấu giá dự kiến từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2024.

Tiếp theo, vào tháng 9 và tháng 11 năm 2025, thành phố dự kiến sẽ tiếp tục bán đấu giá bảy lô. Đây là các lô đa chức năng, gồm nhà ở, văn phòng, trung tâm thương mại, bán lẻ... Các lô đất tập trung ở Khu chức năng 1 và 3, vị trí chiến lược với kết nối tốt với cầu Ba Son và tiện ích công cộng hiện hữu.

Năm 2021, cuộc đấu giá không thành công ở Thủ Thiêm khi các doanh nghiệp thắng đấu giá ở mức giá cao gấp 7 - 8 lần giá thị trường, đều lần lượt bỏ cọc.

Vụ việc này có tác động tiêu cực đến thị trường thời điểm đó: giá đất phát triển dự án trúng thầu cao hơn nhiều mặt bằng giá thị trường, làm hạn chế khả năng tiếp cận dự án của các chủ đầu tư có tiềm lực và sự quan tâm thực sự

Chính vì vậy, TP.HCM đã có những bước chuẩn bị kỹ càng cho cuộc đấu giá sắp tới như hoàn thiện các khâu trong quy trình đấu giá như phương án đấu giá, việc tổ chức lại việc bán đấu giá, xác định giá khởi điểm.

Sở Tài Nguyên môi trường đã trình dự thảo báo cáo UBND TP.HCM về kế hoạch tổ chức công tác đấu giá cho các lô đất tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Các chuyên gia thuộc công ty tư vấn Savills, để tránh ‘vết xe đổ’ của lần đấu giá trước, có thể cân nhắc thêm các phương án.

Trước hết, cần sàng lọc nhà đầu tư để tránh nhiễu loạn thị trường.

Nghị định 10/2023-NĐ-CP, ban hành ngày 3/4/2023 có quy định điều kiện của tổ chức tham gia đấu giá quyền sử dụng đất như thuộc đối tượng được Nhà nước giao đất, cho thuê đất; trường hợp có hai công ty trở lên có sở hữu chéo lẫn nhau thì chỉ được một công ty tham gia đấu giá.

Đồng thời, người tham gia đấu giá phải nộp tiền đặt cọc bằng 20% tổng giá trị thửa đất, khu đất tính theo giá khởi điểm để đấu giá quyền sử dụng đất.

Ngoài ra, Điều 125 Luật Đất Đai 2024 quy định thêm về tổ chức tham gia có năng lực, kinh nghiệm trong việc phát triển dự án và có năng lực tài chính để bảo đảm việc sử dụng đất theo tiến độ của dự án đầu tư;

Tuy nhiên, các chuyên gia Savills cho rằng cần cụ thể hóa các tiêu chí để lựa chọn nhà đầu tư có tiềm lực và sự quan tâm thực chất.

Về kinh nghiệm nhà đầu tư, chuyên gia Savills khuyến nghị cần cân nhắc tiêu chí kết quả hoạt động kinh doanh trong những năm gần nhất, thời gian hoạt động của doanh nghiệp, tổng vốn, số lượng dự án bất động sản đã từng thực hiện.

Về khả năng thực hiện dự án, có thể sàng lọc bằng cách thông qua kế hoạch phát triển dự kiến của họ trên khu đất tham gia đấu giá, như điều kiện về vốn chủ sở hữu, kế hoạch thu xếp vốn chi trả tiền sử dụng đất, khả năng huy động vốn phát triển dự án.

Bước tiếp theo là hoàn thiện quy trình đấu giá, trong đó có xác định giá đất khởi điểm.

Theo ông Troy Griffiths, Phó giám đốc Điều hành Savills Việt Nam, đối với các dự án đầu tư có quy mô lớn, thời gian phát triển dài, đã có quy hoạch chi tiết được phê duyệt, giá khởi điểm thường được xác định dựa trên phương pháp thặng dư. 

Phương pháp này ước tính tổng chi phí phát triển trên cơ sở “hệ số sử dụng đất, mật độ xây dựng, số tầng cao tối đa của công trình” theo quy hoạch đã được phê duyệt.

Tuy nhiên, trên thực tế, thông số quy hoạch này chưa chắc đã phải là kế hoạch sử dụng đất có hiệu quả cao nhất, phù hợp thị trường nhất.

Ví dụ, những lô đất có diện tích thương mại, chẳng hạn cho văn phòng hay khách sạn quá cao ở những khu vực không phát triển hai loại hình này.

Do đó khi xác định giá đất, có thể sẽ dẫn đến sự khác biệt giữa giá khởi điểm đưa ra và giá thị trường mà các nhà đầu tư có thể đấu giá được. Điều này dẫn đến khả năng cuộc đấu giá không thành công, do giá khởi điểm không hấp dẫn nhà đầu tư.

“Để tránh được điều này cần có quy hoạch phù hợp và đơn giá khởi điểm hợp lý. Ngoài đơn vị chủ quản và cơ quan nhà nước có thẩm quyền, cần có sự tham gia của các đơn vị tư vấn chuyên môn (quy hoạch và thị trường), am hiểu phát triển”, ông Troy nói thêm.

Về hình thức đấu giá, theo bà Đỗ Thị Thu Giang, Giám đốc Dịch vụ tư vấn Savills Việt Nam, hiện nay theo Luật Đấu giá tài sản 2016 quy định bốn hình thức: Đấu giá trực tiếp bằng lời nói tại cuộc đấu giá; Đấu giá bằng bỏ phiếu trực tiếp tại cuộc đấu giá; Đấu giá bằng bỏ phiếu gián tiếp; và Đấu giá trực tuyến. 

Nhìn chung, hình thức đấu giá chia ra trực tiếp bằng lời nói hay bỏ phiếu và gián tiếp bằng phong bì đóng kín.

Khi đấu giá trực tiếp, áp lực của môi trường đấu giá trực tiếp đôi khi có thể dẫn đến việc đặt giá thầu bốc đồng hoặc đặt giá quá cao. Ưu điểm của hình thức này là đấu giá được đến cùng, minh bạch, có sự cạnh tranh trực tiếp và góp phần tăng thu ngân sách. 

Tuy nhiên, hạn chế của hình thức này là dễ lộ thông tin, dễ xảy ra tình trạng thông đồng, hay như cuộc đấu giá 2021 là thổi giá cao, rồi bỏ cọc.

Ngược lại, hình thức bỏ phiếu gián tiếp là việc người tham gia nộp giá thầu kín mà không biết giá thầu của người tham gia khác. Người trả giá cao nhất sẽ thắng cuộc đấu giá và trả số tiền họ trả. 

Tuy nhiên, hình thức này không thúc đẩy đấu giá được đến cùng và yêu cầu một cơ chế giám sát chặt chẽ khi mở phiếu trả giá.

Hình thức đấu giá này có ưu điểm là có thể giảm bớt một số áp lực của đấu giá trực tiếp, vì người đấu giá có thể dành thời gian để xem xét giá thầu của mình mà không cảm thấy vội vã hoặc bị ảnh hưởng bởi năng lượng của phòng đấu giá trực tiếp.

Hình thức này cũng bảo mật thông tin người tham gia đấu giá vì các nhà thầu có thể không biết họ đang cạnh tranh với ai, điều này có thể dẫn đến hành vi đặt giá thầu chiến lược hơn. 

Điều này có thể thuận lợi cho những người mua muốn giữ kín danh tính của mình hoặc cho những người không muốn tiết lộ chiến lược đặt giá thầu của mình cho người khác.

Ngoài ra, các chuyên gia cho rằng, thông tin người tham gia ẩn danh giúp thúc đẩy sự công bằng và ngăn chặn sự thông đồng giữa những người tham gia đấu giá.

Theo quy định hiện hành có sự khác nhau về tiền đặt trước trong đấu giá tài sản. Theo Luật Đấu giá tài sản hiện hành, tại điểm khoản 1 Điều 39, khoản tiền đặt trước do tổ chức đấu giá tài sản và người có tài sản đấu giá thỏa thuận, nhưng tối thiểu là 5% và tối đa là 20% giá khởi điểm của tài sản đấu giá.

Trong khi đó, Nghị định 10/2023-NĐ-CP quy định tổ chức tham gia đấu giá quyền sử dụng đất phải đặt trước khoản tiền bằng 20% giá khởi điểm, quy định này đã được áp dujgn từ 20 tháng 5 năm 2023.

“Tuy nhiên Luật Đất Đai quy định việc đấu thầu theo quy định của Luật Đấu giá tài sản. Do đó, để hạn chế tình trạng lợi dụng đấu giá để gây nhiễu loạn thị trường và trục lợi, có thể cân nhắc nâng tỷ lệ tiền đặt trước tối thiểu lên 10%, thay vì 5% khi đấu giá quyền sử dụng đất”, bà Giang nói.

Các chuyên gia Savills cũng đề xuất có thêm quy định về chế tài xử phạt trường hợp trúng đấu giá mà bỏ cọc.