Vài ngày qua, nhìn những chiếc taxi dán biểu ngữ sau lưng tôi thẫn thờ mất một lúc. Đã một thời gắn bó với ngành taxi, cho dù cạnh tranh nhưng chúng tôi vẫn luôn tôn trọng nhau vì vẫn chung sứ mệnh: Để người dân được di chuyển một cách văn minh hơn.
Bài học tự xét mình
25 năm trước, khi đối diện với sự thống trị của ComfortDelgro khổng lồ vào Việt Nam, những người thành lập Mai Linh đã chọn tâm thế học. Học để để hiểu được, để làm được và để cải tiến được. Và các anh đã thành công khi khai sinh ra được ngành công nghiệp taxi Việt Nam với hơn 40 ngàn xe như hiện tại.
Mười lăm năm trước, những người thành lập Vinasun đã chọn tâm thế chiến. Dù đi sau đi muộn, nhưng nếu hiểu đối thủ, xoáy vào chỗ yếu mà khai thác thì vẫn có thể thành công. Và các anh đã vượt Mai Linh để trở thành thương hiệu chủ đạo ở Sài Gòn. Thậm chí các anh còn nhanh lên sàn và chóng ứng dụng nhiều công nghệ mới.
Suốt những ngày tháng ấy, những người lãnh đạo các công ty taxi đã vượt qua bao nhiêu khó khăn. Mỗi lần chưa thành công, các anh đơn giản xem mình đã làm gì chưa ổn, rút kinh nghiệm, để rồi làm lại cho đến thành công. Các anh chưa bao giờ dừng lại.
Các anh không tìm những lý do bên ngoài để che sự chưa hoàn hảo của hệ thống. Các anh thực sự là những người lãnh đạo có tầm và nhờ vậy đã xây dựng được những cơ nghiệp lớn lao.
Không có vấn đề nào xảy ra mà những người lãnh đạo hai đơn vị không thấy đó là trách nhiệm của mình và tìm cách khắc phục. Họ không hề đổ thừa cho hoàn cảnh hay đối thủ cạnh tranh chính của mình.
Nhờ vậy họ thành công.
Đã có thời Vinasun dẫn đầu về công nghệ
Trong và sau quá trình gắn bó trong ngành, tôi học được bao điều từ các anh. Dù mỗi người một phong cách, mỗi người một tư duy, nhưng các anh đều rất xứng đáng với những thành công của mình. Sự nghiệp ấy không hề đến từ may mắn. Mục đích của các anh không là những đồng tiền dễ dãi trước mắt nên luôn ưu tiên xây hệ thống thay vì đánh quả nhanh.
Có những người bên ngoài không đủ hiểu nội tình ngành nên có thể trách nhầm. Các anh luôn thúc ép cải tiến, áp dụng công nghệ phục vụ sản xuất kinh doanh. Mai Linh đã liên tục tìm các đối tác trong và ngoài nước để phát triển những giải pháp điều phối và quản lý vận hành xe dựa trên GPS. Từ lúc những người viết ra phần mềm Uber hay Grab còn học phổ thông, Vinasun đã gắn màn hình LCD trên xe. Nghĩa là từ thời quảng cáo di động mới chỉ manh nha.
Điều đó có nghĩa là các anh không hề thiếu tầm nhìn. Và cũng không hề tự bằng lòng với chính mình.
Tiếc là sự đời không như ta mong muốn. Những sự thay đổi nho nhỏ theo kiểu cải tiến (incremental improvement) không thể nào chống lại những sáng tạo đột phá (disruptive innovation) đầy ngỡ ngàng nhờ vào sự tiến bộ của khoa học công nghệ và mô hình kinh doanh.
Uber và Grab ra đời như một tiến bộ vượt bậc về cả công nghệ lẫn mô hình kinh doanh và đem lại nhiều ích lợi hơn cho cả khách hàng lẫn xã hội. Tuy vậy, đối với Mai Linh và Vinasun, đó lại là một thảm hoạ. Là một người trong cuộc và lại hiểu về công nghệ, tôi chỉ biết nói được mấy từ: không thể cưỡng lại được.
Việc xảy ra thì cũng đã xảy ra rồi và sẽ không bao giờ quay trở lại ngày xưa. Là những người bị ảnh hưởng nhiều nhất, những người làm taxi truyền thống cần phải làm gì?
“Con trâu không thể ấm ức với chiếc máy cày”
Quy luật của mọi quy luật: khách hàng luôn đúng. Và khách hàng đang hài lòng hơn với những tiến bộ mà Grab hay Uber mang lại: Giá rẻ và minh bạch hơn, phục vụ lịch sự và tận tình hơn, không gian sạch sẽ và được tôn trọng hơn… Nếu là một khách hàng, các anh sẽ chọn ai?
Các anh cũng cần nhìn thẳng vào bản tâm của mình: hiệu quả là chân lý cứng. Có phải hệ thống hiện tại như của Uber hay Grab sẽ mang lại hiệu quả điều hành doanh nghiệp cao hơn hay không? Ở vai trò chủ doanh nghiệp, các anh sẽ muốn là chủ của doanh nghiệp nào?
Nghĩa là vấn đề chỉ vì ta đang cạnh tranh với họ thôi, chứ không phải vì họ xấu hay họ tệ.
Chỉ khi thẳng thắn như vậy thì chúng ta mới có được phương hướng đúng đắn để tập trung tư duy, tập trung năng lượng giải quyết vấn đề hiệu quả.
Đừng tốn thời gian vào việc tranh cãi hay thuyết phục không cần thiết. Vì nói cho cùng chúng không giúp được gì mấy, nếu có cũng chỉ là ngắn hạn.
Khi taxi xuất hiện, xe bus mất khách chứ nhỉ? Nhưng xe bus có kiện cãi gì được đâu? Khi người nông dân mua chiếc máy cày, con trâu ấm ức chứ nhỉ? Nhưng không lẽ nó kiện vì ưu thế kinh doanh vượt trội? Đó là những thay đổi văn minh và tiến bộ đó chứ.
Nói cho cùng, có ai cấm các hãng taxi làm giống Uber hay Grab hay không? Khi làm như vậy, thậm chí các anh chị còn có những lợi thế lớn hơn các hãng công nghệ ấy. Các anh chị hiểu ngành vận tải, có sẵn đội ngũ, khách hàng và có lợi thế địa phương. Nghĩa là công bằng đó chứ nhỉ?
Còn nếu họ trốn thuế thì hãy để cho cơ quan nhà nước xử lý. Đó là một quan hệ hoàn toàn khác.
Giữ cho mình tâm thế HỌC & CHIẾN
Các anh không cần thay đổi đi đâu xa, chỉ cần là chính mình hai mươi hay hai mươi lăm năm trước. Giữ cho mình tâm thế HỌC & CHIẾN. Ngày ấy, chỉ với tâm thế ấy, ngoài ra chẳng có gì khác: thương hiệu không, nguồn lực không, hệ thống không, con người không, quan hệ không… thế mà các anh đã có thể dựng cờ khởi nghĩa, tụ hội anh tài để xây dựng được một đế chế taxi lớn đến vậy. Bây giờ, tại sao không?
(*) Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả: Trần Bằng Việt, Tư vấn giải pháp phát triển Đông A, Chủ tịch Liên đoàn Các nhà lãnh đạo và doanh nhân trẻ toàn cầu tại Việt Nam 2016.
