Ông bà xưa có nói: “Phú quý sinh lễ nghĩa”. Hãy hình dung, đất nước ta một thời khó khăn vô cùng khi bước ra khỏi chiến tranh. GDP bình quân đầu người chỉ sít soát 200 đô la Mỹ. Bây giờ đã gấp hơn 10 lần. Ước mơ về nội thất ngôi nhà đã thay đổi nhiều, khi từ “ăn no mặc ấm” dần nuôi ước mơ “ăn ngon mặc đẹp”. Trong đó có kiến trúc, nội thất - tổ ấm của mình.
Tại sao bắt đầu từ ngôi nhà?
Nếu chỉ có một số ít người quan tâm tới nghệ thuật nội thất nói chung, thì bản năng làm tổ của sinh vật - Người - khiến mỗi cá thể (nếu không vì lý do thật đặc biệt) đều sống dưới “mái nhà” của mình. Tổ ấm của người này có khi quá tuềnh toàng hoặc quá xa hoa so với tổ ấm của người khác. Nhưng điều mà mọi người đều có thể cảm nhận là tìm thấy sự bình an, ấm áp trong tổ ấm của riêng mình, riêng gia đình mình là ý nghĩa tối thượng.
Nhiều năm làm công việc chuyên môn của người kiến trúc sư, tôi nhận ra sự bình an của tổ ấm không phụ thuộc nơi ấy giàu hay nghèo, xa hoa hay mộc mạc mà chỉ cần vừa vặn với nhu cầu và sở thích của các thành viên gia đình. Và mỗi kiến trúc, nội thất, nhiều khi rất mộc mạc ấy, lại mang dáng vẻ độc đáo dưới mắt người khác, trở thành giá trị bản sắc trong mắt người khác.
Công ty kiến trúc nội thất non trẻ là AA Company đã có sự phát triển ấn tượng: 300%/năm.Ta không thể không thấy ngành du lịch cộng đồng đã và đang giới thiệu nhiều nơi chốn mộc mạc nhưng hết sức lung linh. Du khách cả trong và ngoài nước ùn ùn kéo đến thưởng ngoạn, check-in... thành trào lưu từng lúc.
Ăn no mặc ấm là chuyện mà mỗi người, mỗi gia đình có thể tự quán xuyến theo bản năng. Nhưng ăn ngon, mặc đẹp thì không thể không nói tới những nhà chuyên nghiệp. Trong lĩnh vực không gian sống thì đó là những nhà thiết kế, người thi công, những nhà sản xuất chuyên nghiệp các vật phẩm tiêu dùng nội thất có giá trị sử dụng và nghệ thuật cao, độc đáo.
Mặt khác, những người làm nghề này cũng phải chịu trách nhiệm trong việc định hướng thị hiếu tiêu dùng, xác định những thị phần và thị trường hàng nội thất lành mạnh. Chữ lành mạnh ở đây có thể khiến vài độc giả có chút vướng mắc. Nhưng đó chính là chủ đề bàn luận ở phần tiếp theo.
Đất nước sau ngày thống nhất 1975 oằn mình trong muôn vàn khó khăn. Cả nước vất vả hàn gắn đủ loại vết thương chiến tranh, tất bật lo miếng ăn còn khó, nói gì đến xây dựng kiến trúc. Càng không có điều kiện nói đến nội thất huống chi là nội thất đẹp!
Từ khoảng 1990, cùng với trào lưu đổi mới và khởi đầu dòng đầu tư từ nước ngoài, thị trường kiến trúc, nội thất mới bắt đầu và nở rộ. Nhỏ thì cải tạo và trang trí nội thất các nhà ở, biệt thự làm văn phòng cho các công ty đầu tư nước ngoài; hoặc quán rượu, nhà hàng... phục vụ du khách nước ngoài theo dòng đầu tư (dù khách du lịch đơn thuần bắt đầu có, nhưng không nhiều). Lớn thì cung cấp dịch vụ, sản phẩm cho các công trình khách sạn liên doanh với nước ngoài. Một trong vài khách sạn đầu tiên loại này là New World Hotel Sài gòn hay Hà Nội Vàng.
Một hội thảo về kiến trúc đô thị gần đây. Ảnh: T.LDễ nhận thấy đối tượng của các sản phẩm kiến trúc, nội thất thời kỳ này là người nước ngoài, ở làm việc hoặc đi du lịch. Trong điều kiện kiến trúc, nội thất của ta còn quá nhiều thiếu thốn và yếu kém, chủ đầu tư nước ngoài và các công trình phục vụ ăn theo đều lấy “tiêu chuẩn quốc tế” làm hình mẫu. Nói nôm na là làm giống như đâu đó ở nước ngoài để đủ tiêu chuẩn tiện nghi quen thuộc cho khách ngoại quốc.
Ở TP.HCM, một công ty kiến trúc nội thất non trẻ là AA Company được lập ra lúc đó đã có sự phát triển ấn tượng: 300%/năm. Và tồn tại ở ngôi vị nhóm đầu cho đến nay. Chậm hơn một nhịp, nhưng Hà Nội cũng có bước phát triển giống như TP.HCM. Thời kỳ này, giới “đại gia” Việt còn đang “ươm mầm”, chưa có đầu tư hoặc định hướng đầu tư gì rõ nét trong xã hội, kể cả trong lĩnh vực thiết kế và xây dựng nội thất kiến trúc.
Một số giải pháp về kiến trúc nội thất tiêu biểu. Nhấn mạnh bối cảnh ở trên không ngoài mục đích nhìn nhận cơ hội phát triển thị trường nội thất ban đầu đã mặc nhiên kéo theo xu hướng hướng ngoại. Từ vật liệu, máy móc chuyên dụng, dây chuyền sản xuất... cho đến mẫu mã thiết kế. Nhiều công ty sản xuất trong nước đã lớn mạnh và vươn ra thế giới nhưng lại là một giá trị nối dài chuỗi kinh doanh của nước ngoài. Nước ngoài đưa mẫu thiết kế; nguyên liệu và công nghệ, máy chuyên dùng... nhập khẩu, và cuối cùng nước ngoài bao tiêu sản phẩm!
Vô hình trung, thị trường trong nước được hướng tới giấc mơ “xài hàng nội thất chuẩn nước ngoài” để chứng tỏ mình thời thượng. Giấc mơ đó có thể không sai, nhưng chắc chắn là giấc mơ dài với nhiều người, vì không đủ khã năng tài chính. Giấc mơ có thể bẽ bàng vì xúc cảm sử dụng không gần gũi với bối cảnh sống và tâm hồn Việt. Nhưng điều quan trọng nhất là bao giờ ngành nội thất Việt mới có sản phẩm ghi tên vào bản đồ thế giới như phở, y tế cộng đồng, sơn mài truyền thống, gốm, nghệ thuật quân sự? Thậm chí hội hoạ, âm nhạc Việt Nam cũng đã bắt đầu vươn mình.
Một số giải pháp về kiến trúc nội thất tiêu biểu. Trách nhiệm này không thuộc về người tiêu dùng. Trách nhiệm thuộc về những nhà chuyên nghiệp và chính sách vĩ mô của quốc gia. Làm sao những người sáng tạo sống được và tự hào làm ra những sản phẩm có giá trị hồn cốt Việt. Làm sao những nhà sản xuất có sự thôi thúc đi vào thị trường tiêu dùng trong nước, phù hợp tập quán và cân bằng với khả năng tài chính của cộng đồng, không chỉ tập trung một đối tượng nào. Và mong muốn cháy bỏng là có ngày những sản phẩm nội thất Việt phổ biến của chúng ta (mà họ sản xuất) lọt vào mắt xanh của nước khác. Như những chả giò, phở, rối nước....
Mặt khác, với sự định hướng của ngành thiết kế và sản xuất nội thất lành mạnh, mong ước người tiêu dùng Việt giảm dần mặc cảm tự ti; trái lại tự hào với những sắc thái đặc sắc của chất lượng thiết kế nội thất và đồ nội thất Việt.
Hiện nay, cuộc vận động thành lập Hội Nội thất Việt Nam đang trên đường khởi động. Rất mong với sự kết nối hiệu quả của hội trong tương lai, ngành nội thất Việt sẽ được lành mạnh hoá và phát triển giàu bản sắc Việt như kỳ vọng.
