Bắt nguồn từ Trung Quốc, dòng sông Mê Kông trải dài gần 5.000km, chảy qua địa phận Myanmar, Lào, Thái Lan và Campuchia trước khi đổ ra cửa biển tại Việt Nam.
Ông An Pich Hatda, Giám đốc điều hành Ban thư ký Ủy hội sông Mê Kông (MRC) cho biết, sông Mê Kông tạo ra sinh kế hoặc một phần sinh kế cho khoảng 70 triệu người. Tuy nhiên, vai trò sinh kế của sông Mê Kông đang phải đối mặt với nhiều đe dọa, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19.
Cụ thể, ảnh hưởng của thiên tai và biến đổi khí hậu đang ngày càng trở nên nặng nề. Vào năm 2019 và 2020, hạn hán kéo dài khiến mực nước sông Mê Kông tụt xuống mức thấp kỷ lục. MRC dự báo, hạn hán cùng với lũ lụt sẽ ngày càng diễn biến kéo dài và thường xuyên hơn trong tương lai.
Những đợt thắt chặt kiểm soát phòng chống dịch Covid-19 khiến thu nhập của người dân bị giảm sút nghiêm trọng, dẫn đến hoạt động đánh bắt cá trên sông ngày càng tăng, gây ảnh hưởng xấu đến hệ sinh thái sông Mê Kông.
Đồng bằng sông Cửu Long, vùng đồng bằng trẻ rộng lớn do sông Mê Kông bồi đắp cũng đang phải đối mặt với những thách thức từ việc xói mòn, sụt lún, sạt lở đất cũng như xâm nhập mặn, gây ra thiệt hại nặng nề cho sản xuất nông nghiệp cũng như đời sống của người dân.
Đầu năm 2021, nghiên cứu của Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Đại học Fulbright chỉ ra, đồng bằng sông Cửu Long đang trở thành vùng trũng của cả nước về giáo dục, thu hút vốn đầu tư và tăng trưởng kinh tế.
Dự báo, đến năm 2040, dân số lưu vực sông Mê Kông sẽ đạt tới con số 100 triệu người. Với những tổn hại mà sông Mê Kông đang phải gánh chịu, ảnh hưởng đến cơ hội sinh kế, câu chuyện đói nghèo, bất bình đẳng chắc chắn sẽ tiếp diễn theo những chiều hướng khó lường.
Trước bối cảnh đó, các quốc gia thành viên của MRC, bao gồm Lào, Campuchia, Thái Lan và Việt Nam, vào tháng 4 vừa qua đã công bố Chiến lược phát triển lưu vực 2021 – 2030 cho lưu vực sông Mê Kông.
Lý giải về chiến lược này, ông Dahat cho biết, những đe dọa đối với hạ lưu sông Mê Kông đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, đòi hỏi những giải pháp mới “dựa trên sự tin tưởng, thiện chí và tăng cường hợp tác”.
“Những sự kiện gần đây như một lời cảnh tỉnh mà không một thành viên nào của MRC có thể bỏ qua. Việc bảo vệ dòng sông, ngăn chặn tác hại về môi trường đang gây tổn hại đến sinh kế của người dân là trách nhiệm của chúng ta”, ông Dahat viết trên Nikkei Asia Review.
Dự kiến, khoảng 60 triệu USD sẽ được đầu tư trong vòng 5 năm tới để bảo vệ sông Mê Kông, tập trung vào các giải pháp bao gồm chủ động đánh giá, xác đinh phương án mới đẻ xây dựng các công trình nhằm quản lý lũ lụt, giảm hạn hán, duy trì an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường.
Bên cạnh công tác thủy lợi, đại diện Ban thư ký MRC cũng nhấn mạnh vào ngành công nghiệp năng lượng. Theo đó, các quốc gia cần tuân thủ một cơ chế phù hợp về phát triển năng lượng, xem xét tới những nguồn năng lượng thay thế khả thi thân thiện hơn với môi trường, có trách nhiệm hơn về kinh tế.
Bên cạnh việc liên kết chặt chẽ vì lợi ích chung, MRC cũng mong muốn tăng cường với 2 quốc gia đối tác phía thượng nguồn, đặc biệt là Trung Quốc. Hợp tác Lan Thương – Mê Kông trên cơ sở chia sẻ thông tin và dữ liệu, lập kế hoạch phối hợp quản lý sẽ là chìa khóa quan trọng để bảo vệ và phát triển bền vững lưu vực sông Mê Kông.
