Chính sách tài khóa linh hoạt hóa giải ‘nguy cơ kép’

Phạm Sơn Thứ hai, 19/09/2022 - 12:59

Trên nền tảng tài khóa tương đối tốt vào cuối năm 2021, chính sách tài khóa vẫn là giải pháp trọng tâm để hóa giải “nguy cơ kép” là lạm phát và suy thoái. Tuy nhiên, trong trung hạn, cần có những điều chỉnh kịp thời để chính sách tài khóa phát huy tối đa hiệu quả.

Gói hỗ trợ 62 nghìn tỷ, một cấu phần quan trọng của chính sách tài khóa giai đoạn 2020 - 2021, đã phát huy tương đối hiệu quả. Ảnh: Báo Chính phủ

Liên tục phải đối diện với những thách thức “chưa từng có tiền lệ”, từ đại dịch Covid-19 gây ra suy thoái và đứt gãy chuỗi cung ứng nặng nề cho tới bất ổn địa chính trị và lạm phát chi phí đẩy, câu chuyện lựa chọn chính sách tài khóa và tiền tệ như thế nào trở thành bài toán nan giải với các quốc gia.

Trong giai đoạn đại dịch Covid-19, khi rủi ro vẫn còn rất khó lường, niềm tin của doanh nghiệp và nhà đầu tư chưa cao, chính sách tiền tệ không phát huy được nhiều tác dụng. Do đó, Việt Nam thực hiện chính sách tài khóa tương đối mạnh để duy trì nền kinh tế, có thể kể đến như gói hỗ trợ 62 nghìn tỷ năm 2020, chính sách gia hạn nộp thuế thu nhập cá nhân, thu nhập doanh nghiệp năm 202…

Mức giải ngân vốn đầu tư công đạt mức kỷ lục vào năm 2020 cũng là điểm nhấn quan trọng của chính sách tài khóa trong giai đoạn 2020 - 2021. Theo các chuyên gia, nhờ vào việc giải ngân những gói đầu tư công còn tồn đọng từ các năm trước, mức giải ngân đầu tư công năm 2020 tăng cao, giúp Việt Nam đi đúng chu kỳ tài khóa và giữ được tăng trưởng dương.

Cần thêm gói hỗ trợ bằng tiền mặt giúp người dân vượt qua đại dịch

Sang đến năm 2022, nguy cơ kép đặt ra cho nền kinh tế khi vừa mới bước ra từ giai đoạn dịch bệnh căng thẳng nhất, lại phải đối diện với nguy cơ lạm phát do giá cả nguyên vật liệu đầu vào như xăng dầu, phân bón, vật liệu xây dựng tăng cao.

Theo TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh (BCSI), đến cuối năm 2021, vị thế tài khóa của Việt Nam được duy trì tương đối tốt, với tỷ lệ nợ công chỉ hơn 43% GDP. Vì vậy, Việt Nam tiếp tục dựa nhiều vào chính sách tài khóa để hóa giải nguy cơ năm 2022.

Cụ thể, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội 2022 – 2023 được ban hành đầu năm 2022 (Nghị quyết 11/NQ-CP), chính sách tài khóa có quy mô hơn 290 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 83% tổng gói hỗ trợ, bao gồm miễn giảm thuế, phí, tiền thu đất; chi đầu tư phát triển; hỗ trợ thuê nhà cho người lao động; bảo lãnh Chính phủ cho các khoản vay hỗ trợ đối với học sinh sinh viên, người lao động…

Ông Thành nhận định, đây là lựa chọn tương đối đúng đắn do chính sách tài khóa không gây nhiều áp lực lên lạm phát, lại có dư địa lớn. Cũng nhờ thực hiện nới tài khóa mạnh tay, Việt Nam có thêm dư địa cho chính sách tiền tệ.

PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính, đánh giá, chính sách tài khóa năm 2022 được thực hiện cũng “chưa từng có tiền lệ” và đạt được những thành tựu đáng ghi nhận. Đó là việc hỗ trợ giảm thuế giúp cho nền vĩ mô được duy trì ổn định, các khoản hỗ trợ doanh nghiệp, hỗ trợ người lao động giúp ổn định tình hình kinh tế, xã hội.

Thách thức với chính sách tài khóa

Đánh giá cao chính sách tài khóa 8 tháng đầu năm, tuy nhiên, ông Cường cũng chỉ ra một số thiếu sót. Đó là một số chính sách được triển khai chưa thực sự hiệu quả. Trong đó đặc biệt phải kể đến gói hỗ trợ tiền thuê nhà chưa đạt được kỳ vọng, tính đến tháng 8 mới giải ngân được 1,3% dù trước đó được Thủ tướng Chính phủ đặt chỉ tiêu phải hoàn tất trong tháng 8.

Chính sách tài khóa linh hoạt hóa giải ‘nguy cơ kép’ 1
PGS.TS Vũ Sỹ Cường phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế - xã hội Việt Nam 2022 do Quốc hội tổ chức

Giải ngân đầu tư phát triển chậm cũng là một thực trạng đáng lưu ý. Theo ông Cường, số liệu tính đến hết tháng 8 cho thấy tổng mức giải ngân chi cho đầu tư phát triển chỉ đạt 40% dự toán, trong đó nhiều hạng mục vẫn chưa được giải ngân.

Có thể nói, tuy khá thành công trong năm 2022 nhưng những thiếu sót của chính sách tài khóa sẽ gây ra thách thức lớn đối với điều hành vĩ mô giai đoạn 2023 – 2025, đặc biệt khi chính sách vĩ mô toàn cầu vẫn diễn biến khó lường, bất ổn địa chính trị vẫn chưa dừng lại, có thể ảnh hưởng lớn đến công tác điều hành chính sách của Việt Nam.

Trước thực tế này, vị chuyên gia tài chính đưa ra 5 đề xuất cho chính sách tài khóa trong giai đoạn tới.

Thứ nhất là duy trì nguyên tắc “lường thu mà chi” trong thiết lập dự toán, song song với đó là hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho quản lý và phân bổ chi đầu tư công. Theo ông Cường, việc dự toán thu chi vẫn quan trọng nhưng nếu dự toán thận trọng quá sẽ dẫn đến tự hạn chế dư địa tài khóa.

Thứ hai, kế hoạch tài chính 5 năm và kế hoạch tài chính – ngân sách nhà nước 3 năm cần có thay đổi sao cho phù hợp với bối cảnh biến động khó lường trong giai đoạn 2023 – 2025. Chính sách tài khóa trong giai đoạn này có nhiệm vụ đặc biệt quan trọng đối với các vấn đề đào tạo lao động, đảm bảo quyền lợi, phúc lợi lao động…

Thứ ba là điều chỉnh lại cơ cấu thu, chi, tuy nhiên cần có nghiên cứu, tính toán kỹ lưỡng. Đặc biệt, vấn đề cắt giảm chi thường xuyên một cách máy móc đã gây tác động nặng nề, làm trầm trọng thêm vấn đề thiếu biên chế cho y tế và giáo dục ở các địa phương, vốn là những hàng hóa công rất thiết yếu.

Cùng với đó là điều chỉnh lại các gói hỗ trợ theo hướng đơn giản và dễ thực hiện. Một kinh nghiệm được ông Cường đúc kết từ thực tiễn là những chính sách đơn giản, dễ thực hiện và thực hiện trực tiếp thì lại có hiệu quả cao, do đó các điều chỉnh cần đi theo phương châm này.

Thứ tư, trong giai đoạn hiện nay, có thể chấp nhận bội chi và tăng vay nợ để có thêm không gian tài khóa hóa giải thách thức kép. Việc Moody nâng xếp hạng tín nhiệm cho Việt Nam vừa qua là một cơ hội để huy động vốn lãi suất thấp, cần được tận dụng.

Cuối cùng, chính sách tài khóa phải phối hợp nhịp nhàng với chính sách tiền tệ sao cho phù hợp nhất với tình hình, điều kiện thực tế.

Riêng với câu chuyện đầu tư công, Chủ nhiệm Ủy ban kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng giải ngân chậm, bao gồm cả những yếu tố khách quan như giá cả nguyên vật liệu tăng cao và yếu tố chủ quan như định mức đơn giá kỹ thuật vẫn còn lạc hậu.

Giải ngân vốn đầu tư công vẫn rất 'ì ạch'

Về vấn đề giá nguyên vật liệu tăng cao, theo ông Thanh, Ủy ban kinh tế Quốc hội đã đề nghị Bộ Giao thông vận tải báo cáo về sự biến động giá nguyên vật liệu, từ đó tìm ra giải pháp hạn chế tối đa ảnh hưởng biến động giá tới tiến độ thi công các dự án. Ủy ban kinh tế Quốc hội cũng đề nghị các địa phương công bố định mức đơn giá hàng tháng thay vì 3 tháng một lần và sẽ đề nghị Bộ Xây dựng sớm ban hành đơn giá, định mức kỹ thuật cho những lĩnh vực chưa có.

Đối với những nguyên nhân mang tính chủ quan, ông Thanh nhấn mạnh, những vướng mắc này có trách nhiệm không nhỏ thuộc về các đơn vị tư vấn, giám sát cũng như nhà thầu và chủ đầu tư.

Hiện tại, vấn đề giải ngân vốn đầu tư đang rất nóng và nhận được nhiều sự quan tâm, chỉ đạo sát sao từ phía Chính phủ. Chủ nhiệm Ủy ban kinh tế Quốc hội cho rằng, đây là bài học để tiếp tục triển khai những công trình trọng điểm của quốc gia trong giai đoạn từ nay đến năm 2026.

Các ngân hàng nói gì về hỗ trợ lãi suất chậm?

Các ngân hàng nói gì về hỗ trợ lãi suất chậm?

Tài chính -  2 năm

Khó khăn trong xác định rõ đối tượng được hỗ trợ lãi suất theo Nghị định 31 là nguyên nhân chính khiến việc triển khai gặp nhiều khó khăn.

Ngân hàng Nhà nước yêu cầu đẩy nhanh gói hỗ trợ lãi suất 2%

Ngân hàng Nhà nước yêu cầu đẩy nhanh gói hỗ trợ lãi suất 2%

Tiêu điểm -  2 năm

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các đơn vị trong toàn ngành, từ Trung ương đến địa phương đồng bộ triển khai chương trình hỗ trợ lãi suất 2% để hỗ trợ phục hồi nhanh nền kinh tế.

Chính phủ hỗ trợ 10.000 doanh nghiệp tư nhân kinh doanh bền vững trong 4 năm tới

Chính phủ hỗ trợ 10.000 doanh nghiệp tư nhân kinh doanh bền vững trong 4 năm tới

Phát triển bền vững -  3 năm

Các doanh nghiệp được công nhận kinh doanh bền vững sẽ nhận nhiều hỗ trợ từ Chính phủ như hỗ trợ chi phí thuê, mua các giải pháp chuyển đổi số; thử nghiệm, hoàn thiện sản phẩm, mô hình kinh doanh bền vững; tư vấn tiếp cận tài chính, gọi vốn đầu tư; hỗ trợ xúc tiến thương mại…

Sáng kiến công tư hỗ trợ doanh nghiệp tiên phong

Sáng kiến công tư hỗ trợ doanh nghiệp tiên phong

Tiêu điểm -  3 năm

Khu vực tư nhân đang đứng trước nhiều cơ hội để nâng tầm và phát triển, tuy nhiên cũng đang vướng phải nhiều thách thức, rào cản to lớn.

Trungnam Group đầu tư khu công nghiệp Cà Ná

Trungnam Group đầu tư khu công nghiệp Cà Ná

Tiêu điểm -  18 giờ

Công ty CP Đầu tư hạ tầng khu công nghiệp Trung Nam Cà Ná - thành viên của Trungnam Group - đã trở thành chủ đầu tư dự án khu công nghiệp Cà Ná – giai đoạn 1.

Việt Nam lần đầu công nhận tài sản số, đã có luật riêng quản lý

Việt Nam lần đầu công nhận tài sản số, đã có luật riêng quản lý

Tiêu điểm -  1 ngày

Từ nay, tài sản số tại Việt Nam sẽ được quản lý việc tạo lập, phát hành, lưu ký, kèm theo quy định điều kiện kinh doanh đối với dịch vụ tài sản mã hoá.

Thông qua Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp mới, bỏ ưu đãi với công ty con, liên kết

Thông qua Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp mới, bỏ ưu đãi với công ty con, liên kết

Tiêu điểm -  1 ngày

Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp sửa đổi vừa được Quốc hội thông qua với nhiều điểm mới như bỏ ưu đãi thuế với các công ty con, doanh nghiệp liên kết.

Quốc hội 'chốt' tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt và rượu bia

Quốc hội 'chốt' tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt và rượu bia

Tiêu điểm -  1 ngày

Quốc hội thông qua luật mới, áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt có đường và tăng mạnh mức thuế với rượu bia theo lộ trình đến 2031.

Kỳ vọng làn sóng đầu tư mới từ Thụy Điển

Kỳ vọng làn sóng đầu tư mới từ Thụy Điển

Tiêu điểm -  1 ngày

Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định Việt Nam gỡ bỏ rào cản thủ tục từ 1/7, kỳ vọng thúc đẩy làn sóng đầu tư mới từ Thụy Điển.

Kinh tế học hài hước

Kinh tế học hài hước

Tủ sách quản trị -  5 giờ

Kinh tế học hài hước mở ra tư duy phân tích dữ liệu phi truyền thống, thiết kế động lực và chiến lược linh hoạt cho nhà quản trị doanh nghiệp.

PVFCCo bắt tay chiến lược PVOil

PVFCCo bắt tay chiến lược PVOil

Nhịp cầu kinh doanh -  5 giờ

PVFCCo – Phú Mỹ và PVOil sẽ hợp tác toàn diện, đa lĩnh vực nhằm tối ưu hiệu quả khai thác hệ sinh thái hạ tầng và năng lực của hai bên.

MobiFone có tân chủ tịch là Giám đốc Công an Bến Tre

MobiFone có tân chủ tịch là Giám đốc Công an Bến Tre

Hồ sơ quản trị -  5 giờ

Tân chủ tịch MobiFone tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội, từng có nhiều năm công tác trong lĩnh vực an ninh mạng và phòng chống tội phạm công nghệ cao.

Cơ hội nhận tài trợ 1 triệu USD cho các startup AI

Cơ hội nhận tài trợ 1 triệu USD cho các startup AI

Nhịp cầu kinh doanh -  8 giờ

Giờ đây, các startup AI sẽ có cơ hội được hướng dẫn kỹ thuật, cố vấn chuyên môn, hỗ trợ tiếp cận thị trường khi tham gia AWS Generative AI Accelerator 2025.

Vụ Nestlé Việt Nam quảng cáo sữa Milo: Liệu có đang lừa dối khách hàng?

Vụ Nestlé Việt Nam quảng cáo sữa Milo: Liệu có đang lừa dối khách hàng?

Doanh nghiệp -  11 giờ

Nestlé Việt Nam đã có hành vi đưa các thông tin sai lệch, không chính xác trên nhãn bao bì khi quảng cáo sữa Milo.

Sau cú trượt dài, LDG còn cơ hội nào để hồi sinh?

Sau cú trượt dài, LDG còn cơ hội nào để hồi sinh?

Doanh nghiệp -  13 giờ

Việc kiện toàn bộ máy lãnh đạo, cùng với chiến lược tập trung vào 11 dự án tại nhiều tỉnh thành, liệu có đủ để giúp Đầu tư LDG hồi sinh sau giai đoạn lao dốc?

Trungnam Group đầu tư khu công nghiệp Cà Ná

Trungnam Group đầu tư khu công nghiệp Cà Ná

Tiêu điểm -  18 giờ

Công ty CP Đầu tư hạ tầng khu công nghiệp Trung Nam Cà Ná - thành viên của Trungnam Group - đã trở thành chủ đầu tư dự án khu công nghiệp Cà Ná – giai đoạn 1.