Chống lãng phí: Nhìn lại 'mùa đông kéo dài' ở Thủy điện Hồi Xuân

Chưa cần tới khi vào diện theo dõi của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí như mới đây, dự án thủy điện Hồi Xuân tại huyện miền núi Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa đã sớm nổi danh với việc chậm tiến độ kéo dài từ thời kỳ Quy hoạch điện VII tới nay.

Thậm chí, Thủy điện Hồi Xuân từng được “tiếp sức” bằng bảo lãnh Chính phủ để vay quốc tế 125 triệu USD vào 10 năm trước nhằm tạo nguồn lực về đích đúng hẹn nhưng tiến độ vẫn chưa như kỳ vọng.

Cụ thể, năm 2014, tức 4 năm sau khởi công, thủy điện Hồi Xuân mới đạt khoảng 13% tổng giá trị khối lượng và bắt đầu “khựng” lại do chủ đầu tư – Tổng công ty CP xây dựng điện Việt Nam (VNECO) khó khăn về tài chính do không vay được vốn của Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trùng Khánh (Trung Quốc).

Tháng 6/2014, VNECO chuyển nhượng 90% cổ phần sở hữu tại Công ty CP Đầu tư và xây dựng điện Hồi Xuân VNCECO cho Công ty TNHH Dịch vụ Thương mại sản xuất và xây dựng Đông Mê Kông (gọi tắt là Công ty Đông Mê Kông) để thu về 171 tỷ đồng. Và cũng chỉ sau đó 3 tháng, Công ty Đông Mê Kông chính thức tiếp quản Thủy điện Hồi Xuân theo chứng nhận đầu tư do UBND tỉnh Thanh Hóa cấp.

Bắt đầu từ 2015, thủy điện Hồi Xuân công suất 102MW, tổng mức đầu tư hơn 3.370 tỷ đồng được thổi luồng sinh khí mới mang tên khoản vay thương mại 125 triệu USD từ ngân hàng Goldman Sachs (Hoa Kỳ) dưới bảo lãnh của Chính phủ và tiếp tục hứa hẹn về đích vào 2018.

Năm 2020, trước thực trạng quá hẹn tiến độ 2 năm nhưng thủy điện Hồi Xuân vẫn duy trì điệp khúc ì ạch, đoàn công tác liên Bộ: Tài chính, Công thương, Giao thông vận tải, Kế hoạch và Đầu tư vào cuộc tìm giải pháp để tháo gỡ, thúc đẩy tiến độ dự án.

Khi đó, dự án chậm tiến độ hơn hai năm do phải điều chỉnh lại thiết kế kỹ thuật dẫn đến tăng tổng mức đầu tư và phát sinh vướng mắc trong huy động vốn bổ sung do điều chỉnh thiết kế. Bối cảnh này, theo ý kiến của đoàn liên ngành, đòi hỏi chủ đầu tư huy động thêm vốn để hoàn thành nốt các phần việc còn lại, sau khi đã đạt 93% khối lượng công việc thi công và lắp đặt thiết bị.

Tới năm 2023, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Công thương vào cuộc tìm cách tháo gỡ cho dự án. Chỉ rõ thực trạng dự án dừng thi công nhiều năm, gây hệ lụy rất lớn, phá vỡ cân đối điện Quốc gia giai đoạn 2020-2025, ảnh hưởng đến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đặc biệt là gây bức xúc cho người dân trong vùng dự án, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên xác định không thể để Thủy điện Hồi Xuân chậm trễ hơn.

Vì vậy, Bộ trưởng Diên yêu cầu VNECO Hồi Xuân khẩn trương rà soát kỹ lưỡng để tìm ra những nút thắt cần tháo gỡ, từ đó có kiến nghị với cơ quan thẩm quyền để chỉ đạo giải quyết dứt điểm, thúc đẩy tiến độ hoàn thành dự án.

Đồng thời, chủ đầu tư được yêu cầu tập trung mọi nỗ lực để thu xếp vốn cho việc đền bù, di dời, tái định cư, xây dựng các công trình hoàn trả để tránh bức xúc của người dân vùng dự án và hoàn thành các phần việc xây lắp còn lại để sớm đưa dự án vào hoạt động theo đúng tiến độ cam kết.

Trở lại với “trái tim” của VNECO Hồi Xuân là Công ty Đông Mê Kông (với 90% cổ phần sở hữu), đơn vị này mới đây cũng tỏ ra chật vật về vốn khi nợ tiền bảo hiểm xã hội hơn 3 tỷ đồng vào 3 năm trước.

Nguyên nhân, theo công ty, là do chưa đóng được tiền sử dụng đất dự án chung cư Park Vista Nhà Bè tại TP.HCM và bị cơ quan thuế phong tỏa tài khoản. Đặc biệt, công ty cũng thừa nhận thật sự rất khó khăn nên chưa có ngân sách trả quỹ bảo hiểm xã hội.

Một dự án khác của Đông Mê Kông là dự án nhà tái định cư kết hợp kinh doanh tại phân khu số 11B đường Nguyễn Hữu Thọ huyện Nhà Bè cũng gặp vấn đề về tuân thủ pháp luật liên quan đến nghĩa vụ tài chính về tiền sử dụng đất; thủ tục về quyền sử dụng đất và bán 298 căn hộ khi chưa được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận và chậm tiến độ nhiều năm.

Trong một diễn biến liên quan, bối cảnh nguồn tài chính của chủ đầu tư Hồi Xuân VNECO được coi là đáng báo động với khoản nợ vay Agribank đeo đẳng kéo dài chờ xử lý.

Tháng trước, Công ty Đấu giá hợp danh Lam Sơn Sài Gòn thông báo đấu giá khoản nợ của Công ty CP Đầu tư và Xây dựng điện Hồi Xuân VNECO tại Agribank Chi nhánh 8 với giá khởi điểm khoảng 723 tỷ đồng, trong đó nợ gốc 436 tỷ đồng và nợ lãi 279 tỷ đồng.

Tài sản bảo đảm của khoản nợ này là giá trị và các quyền phát sinh trong tương lai từ 31.205.500 cổ phiếu của vốn chủ sở hữu bao gồm: Công ty Đông Mê Kông, Tổng công ty CP Xây dựng điện Việt Nam và các cổ đông khác và giá trị khối lượng thi công xây dựng cơ bản dở dang Dự án Thủy điện Hồi Xuân Thanh Hóa được nghiệm thu đến ngày 07/4/2015, 03/8/2015, 17/9/2015, 31/10/2015, 30/11/2015.

Hiện khoản nợ được xác định đã quá hạn nhiều ngày và chuyển sang nhóm nợ xấu do bên vay vốn vi phạm nghĩa vụ trả nợ.

Tháng 10/2024, kết quả thẩm tra dự thảo Luật Điện lực sửa đổi cho thấy vẫn còn lấn cấn trong lựa chọn phương án xử lý các dự án nguồn điện chậm tiến độ dù việc chậm tiến độ kéo dài các dự án nguồn điện trọng điểm đã được chỉ rõ nguyên nhân, trách nhiệm của từng chủ thể tham gia sau quá trình thực hiện quy hoạch điện VII và VII điều chỉnh.

Trước đó, tháng 12/2023, Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết 937 giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giao đoạn 2016-2021. Nghị quyết đã chỉ ra 13 dự án, chuỗi dự án trọng điểm trong lĩnh vực điện, than, dầu khí chậm tiến độ giai đoạn 2016 – 2021, trong đó có Thủy điện Hồi Xuân.