Hai bất cập lớn cản ‘con ngựa’ đầu tư công về đích 2020

Tại Hội nghị giao ban trực tuyến về giải ngân vốn đầu tư công năm 2020 diễn ra hôm nay, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lần nữa nhấn mạnh quyết tâm giải ngân hết số vốn 630.000 tỷ đồng trong năm nay. 

Đây được xem là nguồn quan trọng trong tăng trưởng, giải quyết nhiều việc làm, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều khó khăn do đại dịch Covid-19.

Các động lực thúc đẩy tăng trưởng năm 2020 với hình ảnh cỗ xe tam mã gồm đầu tư, xuất khẩu và tiêu dùng, chỉ có ‘con ngựa’ đầu tư công là chạy tốt nhất trong nửa đầu năm. 

Chỉ còn 20 tuần nữa, tức là hơn 4 tháng cuối năm để giải ngân hết trên 55% số vốn đầu tư còn lại, tương đương khoảng 350.000 tỷ đồng. Thủ tướng nhận định ‘đây là nhiệm vụ rất nặng nề’.

Trong khi đó, Người đứng đầu Chính phủ cho rằng có 2 bất cập lớn trong giải ngân vốn đầu tư công vẫn đang diễn ra.

Thứ nhất, tại sao xảy ra tình trạng có nơi làm tốt, có nơi hầu như không giải ngân được, do công tác chuẩn bị đầu tư hay người đứng đầu chưa thực sự vào cuộc, hay nhà nhà đầu tư, cán bộ quản lý, ban quản lý yếu kém. Đặc biệt là các dự án ODA, vướng mắc về thủ tục điều chỉnh dự án, điều chỉnh hiệp định, nguồn vốn… ảnh hưởng rất lớn đến triển khai dự án.

Thứ hai là sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương trong nhiều trường hợp chưa tốt, chưa kịp thời, kém hiệu quả, quy trình thủ tục ở một số dự án lòng vòng.

Đồng thời, những tồn tại, hạn chế vẫn còn gồm việc giao kế hoạch vốn còn bất cập; công tác đền bù, giải phóng mặt bầng nhiều nơi còn chậm; quy trình, thủ tục đầu tư xây dựng, thanh quyết toán còn phức tạp, nhiều nơi cán bộ, công chức, chủ đầu tư, nhà thầu còn thiếu trách nhiệm.

Để giải quyết bất cấp trên, Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tập trung làm ngay những nhiệm vụ, công việc theo thẩm quyền để đẩy nhanh tiến độ thực hiện giải ngân vốn đầu tư công. Tổ chức nào, cá nhân nào làm chậm thì phải kỷ luật nghiêm.

"Không thể nói mà không làm, không thể có tiền mà không tiêu được. Chính phủ cương quyết có chế tài xử lý những đơn vị không giải ngân hết vốn đầu tư công", Thủ tướng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, Thủ tướng nêu rõ, giải ngân quyết liệt, kịp thời nhưng phải bảo đảm chất lượng, chống tham nhũng, tiêu cực; không thể để xảy ra tình trạng thanh toán khối lượng khống, làm xấu, làm ẩu, để có khối lượng mà bỏ qua quy trình kỹ thuật, gây hậu quả nghiêm trọng.

Đồng thời cần cần bố trí đầy đủ, kịp thời vốn đối ứng cho các dự án ODA. Kiên quyết thực hiện tiếp tục điều chuyển vốn để bảo đảm giải ngân hết số vốn được giao.

Đối với các dự án đã hoàn thành, Thủ tướng yêu cầu đẩy nhanh công tác quyết toán, không để dồn lại cuối năm mới quyết toán và có quy định chế tài cụ thể việc này.

Đối với dự án có khả năng hoàn thành trong năm 2020 thì tập trung hoàn thiện các hạng mục công trình, hoàn tất công tác nghiệm thu, thanh quyết toán vốn cho nhà thầu, đừng để kéo dài.

Đối với dự án chuyển tiếp hoàn thành sau năm 2020, tăng cường đôn đốc nhà thầu đẩy nhanh tiến độ thi công, tập trung hoàn thiện thủ tục pháp lý, nghiệm thu khối lượng để đủ điều kiện thanh toán cho nhà thầu.

Đối với dự án khởi công mới, khẩn trương lập hồ sơ thiết kế và dự toán, phê duyệt, lựa chọn nhà thầu, sớm thi công.

Tất cả các bộ phải rà soát, không để hồ sơ chậm trễ, xử lý nghiêm các trường hợp chậm trễ.

Bộ Kế hoạch và đầu tư được giao thực hiện nghiêm theo dõi, đôn đốc và kiểm tra, giám sát, bảo đảm hiệu quả công tác phối hợp, “không phải chờ giao ban mới tháo gỡ”. Các bộ cũng phải đôn đốc, kiểm tra để xử lý những khó khăn cũng như xử lý những cán bộ, tổ chức làm chậm hoặc có hành vi tiêu cực.

Trường hợp không hoàn thành kế hoạch giải ngân theo tiến độ đề ra thì kiểm điểm trách nhiệm của tập thể, người đứng đầu, cá nhân liên quan; không xét thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ cho người đứng đầu, chủ đầu tư dự án và cá nhân có liên quan trong năm nay.

Ngoài ra, về truyền thông, Thủ tướng yêu cầu hằng tháng Bộ Kế hoạch và Đầu tư công khai tình hình giải ngân vốn đầu tư công của từng bộ, từng cơ quan Trung ương và địa phương.

“Anh nào làm tốt thì biểu dương, anh nào làm chậm thì phê phán, đấu tranh”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Hiện có 5 bộ, cơ quan Trung ương và 19 địa phương có tỷ lệ giải ngân trên 60%. Tuy nhiên, có 29 bộ, cơ quan Trung ương và 6 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 35%, trong đó có 15 bộ, cơ quan Trung ương và một địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 15%.

Thủ tướng yêu cầu lãnh đạo tại các cơ quan có tỷ lệ giải ngân dưới 35% cần nghiêm túc rút kinh nghiệm, rà soát, chấn chỉnh, có biện pháp cụ thể, thúc đẩy mạnh mẽ giải ngân những tháng cuối năm.

Cũng tại hội nghị, phần lớn các bộ, ngành, địa phương đều quyết tâm giải ngân từ 95-100% vốn đầu tư công, nhất là những địa phương có số vốn lớn như TP.HCM, Hà Nội, Hải Phòng.

Trong thời gian qua, một số cơ quan chức năng đã xuất hiện nhiều cách làm mới như việc lãnh đạo cao nhất của địa phương đi từng công trình, đưa ra những chế tài mạnh như làm chậm thì không được tham gia đầu thầu công trình và không tham gia làm chủ đầu tư các công trình tiếp theo.

Nhiều bộ không tiêu hết tiền đã báo cáo Thủ tướng để điều chuyển vốn cho các công trình dở dang.

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và đầu tư, hiện có 9 bộ, cơ quan Trung ương và 9 địa phương có văn bản đề nghị chuyển trả lại kế hoạch vốn để điều chỉnh cho các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương khác với tổng số vốn là 6.338 tỷ đồng. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn chiếm 1.808 tỷ đồng.

Đồng thời, 7 bộ, cơ quan Trung ương và 31 địa phương đề xuất bổ sung kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Trung ương năm 2020 với tổng số vốn là là 13.509 tỷ đồng.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, lũy kế giải ngân từ đầu năm đến 31/7/2020 là 193.040 tỷ đồng, đạt 40,98% kế hoạch Thủ tướng giao (không bao gồm vốn kéo dài từ các năm trước sang). Ước giải ngân đến 31/8 là 221.768 tỷ đồng, đạt 47% so với kế hoạch.