Không dễ ngăn chặn những biến tướng trong việc tặng quà Tết

Tặng quà Tết vốn là nét đẹp truyền thống trong văn hóa ứng xử của người Việt. Gọi là mỹ tục bởi trước đây, quà Tết chủ yếu mang ý nghĩa tinh thần, mọi người thường tặng nhau những món quà mộc mạc, thể hiện tình cảm quan tâm, chúc nhau đủ đầy, may mắn trong năm mới.

Tuy nhiên, trong xã hội hiện nay, không ít những món quà Tết đang bị biến tướng thành tham nhũng, hối lộ trá hình làm mất đi phần nào ý nghĩa, giá trị tốt đẹp của phong tục này.

Minh chứng cho thực trạng này, thông tin từ Cục trưởng cục Chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ cho biết, cách đây đúng một năm, trong gần một tháng giáp Tết Nguyên Đán Mậu Tuất 2018, cơ quan này đã nhận khoảng hơn 40 cuộc gọi đến đường dây nóng của đơn vị này phản ánh về các hành vi nhận, biếu quà Tết trái quy định. 

Theo Cục Chống tham nhũng, một số vụ việc sau khi có thông tin và nhận thấy cần phải xử lý ngay, đơn vị đã thông báo cho các đơn vị chức năng, địa phương để có phương án giải quyết sớm nhất. Đối với những phản ánh tình trạng tặng, biếu quà Tết sai quy định, cục Chống tham nhũng đã thống kê để báo cáo Chính phủ.

Còn trong dịp Tết Nguyên Đán năm 2019 này, để sớm ngăn chặn những biến tướng của việc tặng quà dịp Tết, mới đây Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương tập trung chăm lo tết cho người dân thay vì lo đi biếu xén cấp trên.

Trong cuộc họp Chính phủ trực tuyến với các địa phương chiều 28/12, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho hay, ông vừa ký ban hành chỉ thị về công tác chuẩn bị cho Tết Nguyên Đán Kỷ Hợi. Theo đó, tinh thần mà Thủ tướng muốn người đứng đầu các ngành, các cấp trong hệ thống chính quyền thực hiện là chăm lo để nhân dân có cái tết đầm ấm, yên vui. 

“Tôi yêu cầu các bộ trưởng, chủ tịch UBND các địa phương quán triệt tới cán bộ mình là tập trung chăm lo tết cho người dân, chứ đừng lo đi biếu xén cấp trên”, Thủ tướng nói. Năm ngoái, Thủ tướng cũng có chỉ đạo nghiêm cấm các bộ, ngành, địa phương về Hà Nội chúc tết, lãnh đạo không được nhận quà tết.

Không chỉ chỉ đạo sát xao từ Chính phủ, vừa qua Chủ tịch UBND TP. HCM Nguyễn Thành Phong cũng ký chỉ thị yêu cầu các sở ngành, UBND các quận, huyện, các doanh nghiệp nhà nước thuộc thành phố, xây dựng kế hoạch, tổ chức chăm lo chu đáo đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động. Trong chỉ thị này, đáng chú ý có nội dung yêu cầu không được tổ chức các đoàn đi thăm, chúc tết lãnh đạo các cấp; thực hiện chủ trương nghiêm cấm tặng quà tết cho cấp trên dưới mọi hình thức.

Giữa tháng 1/2019, UBND TP. Hà Nội cũng phát đi thông cáo báo chí về công tác triển khai Kế hoạch phục vụ các tầng lớp nhân dân trên địa bàn Thủ đô đón Tết Nguyên đán Kỷ Hợi 2019.

Theo đó, UBND thành phố đã yêu cầu các đơn vị thực hiện nghiêm cấm việc biếu, tặng quà Tết cho lãnh đạo cấp trên, cấp trên “tranh thủ” cấp dưới với mọi hình thức; nghiêm cấm sử dụng ngân sách, phương tiện, tài sản công vào các hoạt động mang tính cá nhân trong dịp Tết, lễ hội.

Không dễ ngăn chặn những biến tướng

Thực tế, không chỉ thời gian gần đây, lãnh đạo Chính phủ và các thành phố mới ráo riết chỉ đạo việc "biếu xén" cấp trên mà từ cách đây hơn chục năm, mỗi dịp Tết đến, các cơ quan nhà nước đều có chỉ đạo nghiêm cấm tặng quà Tết cho lãnh đạo với tinh thần xây dựng một Chính phủ liêm chính, ngăn chặn các hình thức biến tướng, lợi dụng quà tặng để biếu xén, hối lộ, chạy chức, chạy quyền.

Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thanh Hải, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, đây là thực trạng đã và vẫn đang xảy ra hiện nay. Nhiều trường hợp, quà cáp chỉ là cái cớ để đưa đẩy giá trị vật chất to lớn hơn như phong bì, phong bao với giá trị lớn nhằm mưu lợi trong vị trí công việc, kinh doanh. Những hiện tượng như vậy rất cần được nghiêm túc chấn chỉnh.

Luật sư Đặng Văn Cường, đoàn Luật sư TP. Hà Nội cũng cho rằng, hành vi đưa và nhận hối lộ diện ra nhiều vào những dịp lễ Tết với hình thức trá hình là tặng quà vẫn diễn ra phổ biến trong thời gian gần đây. 

Để ngăn chặn thực trạng này, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt đối với vấn để chúc Tết, tặng quà trái quy định gây dư luận không tốt trong nhân dân. Chính phủ đã có chỉ đạo, quy định cấm việc tặng quà, nhận quà Tết trái với quy định. 

Tuy nhiên, cần có những chế tài nghiêm đối với những hành vi vi phạm này. Hiện cũng đã có nhiều ý kiến đưa ra thảo luận để đưa vào luật Phòng chống tham nhũng.

Với quy định của pháp luật hiện nay, hành vi đưa và nhận quà trái quy định có thể bị xử lý kỷ luật theo luật Công chức, luật Viên chức, có thể tiến hành kỷ luật Đảng đối với những cán bộ không gương mẫu, không chấp hành mệnh lệnh chỉ thị của cấp trên.

Quy định pháp luật là vậy, song theo nhiều chuyên gia, cách hành xử “đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn”, cộng với cơ chế xin - cho đã khiến hành vi "biếu xén", chạy chức chạy quyền và các biến tướng của "quà Tết" cần sự vào cuộc nghiêm túc của các cơ quan chính quyền. Nếu không sẽ chỉ là "hô hào khẩu hiệu xuông", khó có thể ngăn chặn dứt điểm.