Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc: Kinh tế tư nhân gánh vác trọng trách quốc gia

Sự trưởng thành qua “lăng kính” hạ tầng

Từ một chuyến bay hạ cánh giữa mây trời Vân Đồn đến những chiếc xe container chở thủy sản đông lạnh lao vun vút trên cao tốc miền Tây hay dòng xe bon bon hối hả trên đường vành đai 2 trên cao giữa lòng thủ đô Hà Nội trong giờ tan tầm, hạ tầng Việt Nam đang thay đổi từng ngày. Điều đặc biệt là sự đổi thay ấy đến từ các nguồn lực tư nhân.

Khi ngân sách nhà nước không còn là nguồn duy nhất rót vốn cho các công trình hạ tầng, một làn gió mới đã thổi vào bức tranh xây dựng các công trình “nghìn tỉ”: tư nhân bước vào cuộc chơi lớn, vai trò của họ không chỉ thể hiện ở những công trình quy mô mà còn mau chóng góp phần giải quyết nút thắt mang tính chiến lược.

Tuyến cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận, từng bị đình trệ gần một thập kỷ, đã được "hồi sinh" dưới bàn tay của nhà đầu tư tư nhân, rút ngắn thời gian di chuyển từ miền Tây về TP.HCM, tạo cú hích phát triển cho cả vùng đồng bằng sông Cửu Long trù phú.

Tại Hà Nội, đoạn vành đai 2 trên cao từ Ngã Tư Sở đến Minh Khai – công trình thi công phức tạp giữa lòng đô thị – được triển khai và hoàn thành nhanh chóng nhờ mô hình xây dựng- chuyển giao (BT), với vốn đầu tư từ một tập đoàn tư nhân. Còn ở Quảng Ninh, sân bay quốc tế Vân Đồn không chỉ là biểu tượng về hạ tầng hiện đại, mà còn là minh chứng cho việc tư nhân hoàn toàn có thể đảm đương xây dựng một cảng hàng không quốc tế.

Những dự án trên cho thấy một chuyển động quan trọng đang diễn ra khi khu vực kinh tế tư nhân: Nếu được trao cơ hội và hành lang pháp lý rõ ràng, họ không chỉ xây dựng hoàn thiện những công trình quy mô lớn mà còn mở ra không gian phát triển, đánh thức tiềm năng phát triển của một vùng đất trong một thời gian ngắn kỷ lục.

Sức mạnh và tham vọng của khối kinh tế tư nhân Việt Nam còn đang vươn tới lĩnh vực từng được xem là độc quyền của nhà nước: đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Các tập đoàn tư nhân lớn của Việt Nam cùng đã đề xuất, mong muốn tham gia đầu tư phát triển mô hình tàu cao tốc. Điều đáng chú ý phương án của họ không chỉ đề xuất về kỹ thuật hay tài chính mà mang đến một cách tiếp cận hoàn toàn khác so với nhà nước: linh hoạt, thị trường và thần tốc.

Trong một lĩnh vực đòi hỏi nguồn vốn hàng chục tỷ đô la và tầm nhìn thế kỷ, sự tham gia của khối tư nhân nếu được chấp nhận sẽ là bước ngoặt mang tính thể chế, mở ra khả năng xây dựng công trình hạ tầng “tỷ đô” theo cách nhanh hơn, thông minh hơn và ít phụ thuộc vào cơ chế nhà nước. Một lần nữa, tư nhân không chờ được trao vai trò, họ chủ động đề xuất với kỳ vọng tạo ra cú huých phát triển mang tinh thần hào khí quốc gia.

Kinh tế tư nhân Việt Nam: Dấu ấn bốn thập niên

Từ thành phần kinh tế không được thừa nhận cách đây 40 năm kinh tế tư nhân đã Việt Nam đã lột xác trưởng thành. Theo Niên giám thống kê 2023, giai đoạn 2020-2023, kinh tế tư nhân đóng góp trung bình 50,3% GDP, cao hơn khu vực kinh tế nhà nước (20,87%) và khu vực FDI (20,3%1).

Theo Tổng cục thống kê, kinh tế tư nhân giải quyết vấn đề việc làm cho 82% lực lượng lao động trong nền kinh tế, đóng góp 30% tổng thu ngân sách, chiếm 60% vốn đầu tư toàn xã hội. Không được định vị là đầu tàu phát triển kinh tế nhưng đến năm 2015, doanh nghiệp tư nhân vượt khu vực nhà nước về tỉ trọng đóng góp cho GDP.

Phát biểu tại tọa đàm “Giải pháp thúc đẩy kinh tế tư nhân”, PGS T.S Trần Đình Thiên, thành viên Tổ tư vấn nghiên cứu của Thủ tướng cho rằng khi đề cập đến vai trò của kinh tế tư nhân, theo cách thông thường sẽ nghĩ đến các con số như tỷ trọng GDP, xuất khẩu, đóng góp ngân sách... nhưng các con số thống kê này chưa phản án đúng thực lực của thành phần này. “Tạo việc làm và thu nhập cho xã hội tư nhân là nhất. Đây là nền tảng phát triển của đất nước,” ông khẳng định.

Với kinh tế tư nhân, khi có cơ hội bằng sức mạnh nội sinh, bằng sự linh hoạt họ đã vươn lên, dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực kinh tế. Một trong các ví dụ thuyết phục nhất, khối tư nhân để lại dấu ấn đậm nét trong lĩnh vực bất động sản.

Các tập đoàn tư nhân lớn như Masterise Group, Bitexco… đã xây dựng các công trình mang tính biểu tượng, thay đổi hoàn toàn chất lượng và dịch vụ của ngành. Họ góp phần chỉnh trang và thay đổi bộ mặt đô thị tại các thành phố lớn. Sự khác biệt lớn nhất mà làn gió tư nhân thực hiện cuộc cách mạng trong lĩnh vực bất động sản là tinh thần triển khai thần tốc, chất lượng, tính hiện đại, bền vững và thẩm mĩ của công trình.

Tổng kết vai trò của kinh tế tư nhân trong bài viết: “Phát triển kinh tế tư nhân đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng” Tổng Bí thư Tô Lâm đánh giá kinh tế tư nhân Việt Nam không chỉ giúp mở rộng sản xuất, thương mại, dịch vụ mà còn góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.

“Sự vươn lên mạnh mẽ của nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam không chỉ làm chủ thị trường nội địa mà còn khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế. Điều này chứng tỏ rằng nếu có môi trường phát triển thuận lợi, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vươn xa, cạnh tranh sòng phẳng với thế giới,” Tổng Bí thư Tô Lâm viết.

Không gian phát triển dẫn dắt sự đột phá

Đại hội XIII của Đảng xác định mục tiêu cụ thể đến năm 2045, Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao. Với sự phát triển và vươn lên trong quá khứ, vai trò của kinh tế tư nhân được nhìn nhận lại trao trọng trách Nghị quyết số 68-NQ/TW do Tổng bí thư Tô Lâm ký đánh dấu bước ngoặt chuyển biến mạnh mẽ nhất từ trước đến nay: “trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia.”

Tại tọa đàm “Giải pháp thúc đẩy kinh tế tư nhân” TS. Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng ngân hàng BIDV nhìn nhận, bây giờ là giai đoạn đột phá của kinh tế tư nhân.”

Còn TS. Vũ Minh Khương, giảng viên Trường chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore) nhận xét ở thời điểm hiện tại, thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân Việt Nam thể hiện ba đặc trưng của sự đột phá.

Thứ nhất, chạm đến các khát khao của xã hội, chạm đến những trăn trở nhiều năm để kinh tế tư nhân thực sự phát triển thành lực lượng chủ đạo. Thứ hai, phản ánh xu thế thời đại vì chỉ có kinh tế tư nhân mới đủ nhạy bén, quyết đoán nắm bắt những thay đổi về công nghệ, cấu trúc thị trường để tạo ra các thay đổi mang tính bước ngoặt. Thứ ba, thành phần kinh tế tư nhân có khả năng cộng hưởng và phát triển nội sinh rất cao, có sự biến hóa sáng tạo, họ có khả năng tạo ra phản ứng dây chuyền, lan tỏa ảnh hưởng đến toàn nền kinh tế.

Ở thời điểm Việt Nam đang tái cấu trúc nền kinh tế thực hiện các mục tiêu chiến lược về kinh tế xã hội tầm nhìn 2030 và 2045, sự xuất hiện của tư nhân trong lĩnh vực hạ tầng càng thể hiện yếu tố đột phá.

Thứ nhất, họ không đầu tư vào những thứ dễ dàng mà chọn đi vào những điểm nghẽn lớn nhất như hạ tầng giao thông, hàng không, đường sắt cao tốc, nơi khát khao của xã hội tích tụ lâu năm nhưng chưa có lời giải khả thi.

Thứ hai, chỉ có tư nhân mới đủ nhạy bén để nhìn thấy cơ hội trong những dịch chuyển lớn về công nghệ, thị trường và hành vi tiêu dùng, từ đó đưa ra quyết định nhanh, thiết kế linh hoạt và triển khai dứt khoát. Và cuối cùng, kinh tế tư nhân – khi có không gian phát triển – thường sinh ra những chuỗi phản ứng lan tỏa, kết nối các ngành, kích thích đổi mới, tạo công ăn việc làm, và nâng chất lượng sống ở tầm rộng hơn.

Kinh tế tư nhân đã chứng minh năng lực kiến tạo và sức bật nội sinh qua những đóng góp rõ nét cho nền kinh tế quốc dân. Trong 40 năm qua, từ vai trò mờ nhạt, từng bước được thừa nhận, đến nay khu vực này đã trở thành lực lượng tiên phong dấn thân trong nhiều lĩnh vực mang tính nền tảng như hạ tầng.

Trong kỷ nguyên mới vươn mình của dân tộc, kinh tế tư nhân có đủ sức bật đưa Việt Nam phát triển thành quốc gia hùng cường vào năm 2045 hay không, điều này phụ thuộc vào không gian phát triển với kiến tạo từ Chính phủ.