Cùng với Hiệp định bảo hộ đầu tư (IPA) đã được ký cùng ngày cuối tháng 6/2019, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA) được đánh giá là một hiệp định tốt nhất và đầy tham vọng mà EU đã ký kết với Việt Nam. Tối nhất theo cả hai nghĩa tự do cao nhất và công bằng nhất.
Với những yêu cầu cao, Hiệp định EVFTA sẽ tạo ra các khuôn khổ nhằm tạo đà tăng trưởng, tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận các thị trường của Liên minh châu Âu (EU) trong nhiều lĩnh vực, nhất là trong bối cảnh cuộc cách mạng 4.0 đang đặt ra những cơ hội và cả thách thức.
Như Cao ủy thương mại EU Cecilia Malmstrom đã nói tại buổi đối thoại về EVFTA và IPA sáng 1/7, EU muốn trở thành nhà đầu tư lớn hơn ở Việt Nam. Cùng với EVFTA, IPA sẽ thay thế 21 hiệp định song phương Việt Nam đã ký với các thành viên của tổ chức này. Đây là hiệp định hiện đại, toàn diện, tham vọng và phù hợp trong thể kỷ 21 với hệ thống tòa án giải quyết các tranh chấp hiệu quả hơn so với cơ chế trước đây.
"Sẽ có nhiều doanh nghiệp từ châu Âu vào Việt Nam khi hiểu rằng từ nay đã có công cụ pháp lý vững chắc để giúp họ trong hoạt động thương mại, đầu tư", ông Nicolas Audier, Chủ tịch Phòng thương mại châu Âu khẳng định.
Phía EU cho biết, những sản phẩm ở các lĩnh vực cụ thể cũng sẽ được bảo hộ như rượu châu Âu hay trà Mộc Châu. Hiệp định này giúp đảm bảo chất lượng hàng hoá, đảm bảo lợi ích cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp.
Đi cùng các điều khoản về phát triển bền vững, các cam kết bảo vệ quyền người lao động, quản trị công tốt…sẽ mang lại lợi ích không chỉ cho các doanh nghiệp mà còn là lợi ích chung của toàn xã hội.
Tuy nhiên, dù doanh nghiệp châu Âu đang tìm kiếm những đối tác đến từ châu Á trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ đang trỗi dậy ở nhiều nơi, các doanh nghiệp Việt muốn làm bạn với những ông lớn thuộc thị trường khó tính này cũng không hề dễ dàng. Điều quan trọng trên hết là nâng cao năng lực của mình.
Theo Chủ tịch Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc, trong khung khổ hợp tác này, các doanh nghiệp nhỏ và vừa phải là chủ thể chính, là đối tượng ưu tiên nếu không sẽ thất bại.
Ông Lộc cũng mong các doanh nghiệp hàng đầu của EU sẽ trở thành đối tác với doanh nghiệp Việt Nam: “Tôi được biết nhiều kỹ sư Việt Nam đang làm phần mềm cho Ericsson, một số doanh nghiệp giày dép của Việt nam làm cho EU không chỉ lắp ráp theo đơn đặt hàng mà còn thiết kế mẫu mã”.
Chủ tịch VCCI cho rằng, EU là thị trường có tiêu chuẩn cao do đó doanh nghiệp phải nâng cấp để đáp ứng cả về công nghệ, quản trị và trách nhiệm xã hội; từ đó trưởng thành lên và phát triển bền vững.
EVFTA và IPA với những tiêu chuẩn cao nhất sẽ tạo áp lực và động lực cải cách thể chế, tạo môi trường kinh doanh công bằng để từng bước quốc tế hoá doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
“Chừng nào chưa quốc tế hoá được các doanh nghiệp nhỏ và vừa thì hội nhập thất bại”, ông Lộc khẳng định và nhấn mạnh, như các FTA khác, đã thông thị trường thì cần phải thoáng về thể chế bởi nếu bị thể chế trói buộc thì doanh nghiệp sẽ chết vì nơi vùng vẫy giờ đây không chỉ là ao, hồ mà đã tiến ra đại dương.
Lúc này, việc nâng cấp trình độ doanh nghiệp, đặc biệt về quản trị là yêu cầu cấp thiết khi các doanh nghiệp Việt Nam, theo nhận định của chủ tịch VCCI là đội sổ về quản trị doanh nghiệp. Đó là các doanh nghiệp đã niêm yết, chưa nói đến các doanh nghiệp nhỏ và vừa và các hộ kinh tế gia đình đang chiếm tỷ lệ rất lớn ở Việt Nam hiện nay.
Việt Nam được đánh giá là quốc gia có trình độ phát triển thấp nhất so với các nước trong khu vực đã ký FTA với EU, đặc biệt là về quản trị doanh nghiệp.
Muốn hội nhập sâu hơn và tận dụng được những cơ hội mà hiệp định này mang lại, cần đảm bảo nguồn lao động có chất lượng thông qua công tác đào tạo nhân tài. Lúc này, EU sẽ không chỉ là đối tác thương mại mà cần được xem là đối tác tương hỗ vì họ có những tập đoàn hàng đầu thế giới với những tiêu chuẩn quốc tế.
Hiệp định EVFTA được ký kết có nghĩa là cạnh tranh sẽ rất khốc liệt nhưng theo lãnh đạo VCCI là sẽ không quá nghiêm trọng vì nội lực của các doanh nghiệp Việt Nam đã và đang dần được củng cố. Thực tế cho thấy Việt Nam đã mở cửa cho nhiều đối thủ mạnh trong các FTA như Nhật, Hàn, Australia, New Zealand…
Lúc này, ông Lộc cho rằng Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực bởi khó khăn sẽ còn nằm ở vấn đề chi phí tuân thủ để đáp ứng các tiêu chuẩn bởi hiệp định này có các điều kiện rất khắt khe về môi trường lao động, quy tắc xuất xứ, vệ sinh dịch tễ và các rào cản kỹ thuật…
Thương mại là yếu tố quan trọng nhưng theo bà Cecilia Malmstrom, vận hành thương mại còn quan trọng hơn. Hiểu được các cam kết cụ thể như thế nào xuống từng ngành hàng và dòng thuế để trên cơ sở đó tận dụng những cơ hội EVFTA mang lại cũng là một bài toán không dễ với các doanh nghiệp Việt.
Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh kỳ vọng: “Các cam kết trong EVFTA sẽ hàm chứa những động lực cho sự phát triển của đất nước trong thời gian tới. Những cải cách về khung khổ luật pháp, cơ chế quản lý sẽ tác động đến định hướng chiến lược phát triển của Việt Nam, nền kinh tế sẽ thực sự chuyển mình ở tầm vóc mới”.
