Tài chính

Ngành ngân hàng đối mặt áp lực tăng vốn từ Thông tư 14

Dũng Phạm Thứ năm, 09/10/2025 - 10:21

Nghe audio

0:00

Dù duy trì mở rộng huy động vốn trên nhiều thị trường, các ngân hàng vẫn phải cân đối giữa tăng trưởng trong ngắn hạn và tỷ lệ an toàn vốn về dài hạn.

Những thay đổi trọng yếu

“Thông tư 14 không chỉ giúp củng cố sự ổn định của hệ thống ngân hàng mà còn thúc đẩy quản trị theo hướng chuyên nghiệp, phù hợp với quá trình hội nhập sâu rộng của nền kinh tế Việt Nam”, VDSC nhấn mạnh.

Thông tư 14 đặt ra yêu cầu cao hơn đối với các ngân hàng có tỷ lệ an toàn vốn (CAR) thấp và chưa đạt chuẩn theo lộ trình bốn năm. Các tổ chức này cần tối ưu hóa danh mục tài sản rủi ro, tăng vốn tự có thông qua phát hành cổ phiếu hoặc giữ lại lợi nhuận, đồng thời phát hành trái phiếu thứ cấp để bổ sung vốn cấp 2.

Những động thái này có thể khởi động một cuộc đua tăng vốn và lợi nhuận trong nhóm ngân hàng có CAR thấp, trong khi các ngân hàng có CAR trên 10,5% sẽ hưởng lợi từ dư địa tăng trưởng tín dụng lớn hơn.

Nhìn chung, Thông tư 14 không chỉ nâng chuẩn an toàn vốn, gia tăng khả năng chống chịu khủng hoảng, mà còn tạo nền tảng để Ngân hàng Nhà nước chuyển sang cơ chế cấp hạn mức tín dụng dựa trên năng lực vốn, thay cho cơ chế “room” tín dụng hiện hành.

Bên cạnh định hướng trên, VDSC cũng chỉ ra những thay đổi trọng yếu trong quy định về tỷ lệ an toàn vốn giữa Thông tư 14 và Thông tư 41.

Nếu Thông tư 41 quy định CAR tối thiểu là 8% và áp dụng chung cho cả vốn hợp nhất hoặc riêng lẻ (nếu ngân hàng có công ty con), thì Thông tư 14 lại phân tách chi tiết hơn và nâng yêu cầu về vốn lõi để tăng khả năng chống chịu. Cụ thể, vốn lõi cấp 1 (CET1) phải đạt tối thiểu 4,5%, vốn cấp 1 (Tier 1 Capital) tối thiểu 6%, và tổng vốn tự có (Tier 1 + Tier 2 Capital) duy trì ở mức 8%.

Một điểm nhấn đáng chú ý trong Thông tư 14 là quy định về bộ đệm vốn, bao gồm bộ đệm bảo toàn vốn (CCB), bộ đệm vốn phản chu kỳ (CCyB) và bộ đệm vốn dành cho các ngân hàng có tầm quan trọng hệ thống. CCB sẽ tăng dần từ 0,625% lên 2,5% theo lộ trình 5 năm, trong khi CCyB dao động từ 0 đến 2,5%, được Ngân hàng Nhà nước quyết định tùy vào bối cảnh kinh tế từng giai đoạn.

Theo VDSC, việc bổ sung các bộ đệm này sẽ buộc ngân hàng ưu tiên tích lũy vốn phòng ngừa rủi ro, thay vì chỉ duy trì CAR cơ bản. Nhờ đó, CAR hiệu quả của hệ thống có thể tăng lên mức 10,5–13%.

Về phương pháp tính rủi ro tín dụng, Thông tư 14 bổ sung thêm lựa chọn bên cạnh phương pháp tiêu chuẩn (SA) vốn áp dụng tại Thông tư 41. Theo quy định mới, ngân hàng có thể lựa chọn giữa phương pháp tiêu chuẩn và phương pháp xếp hạng nội bộ (IRB), gồm hai cấp độ là IRB cơ bản (FIRB) và IRB nâng cao (AIRB).

Lộ trình 4 năm nâng mức tối thiểu tỷ lệ vốn lõi cấp 1, vốn cấp 1 và CAR. Ảnh: VDSC

Phương pháp này yêu cầu dữ liệu lịch sử tối thiểu 5 năm liên tục và áp dụng tỷ lệ sàn đầu ra bằng 72,5% so với phương pháp tiêu chuẩn. VDSC đánh giá Thông tư 14 mang tính linh hoạt cao hơn, cho phép ngân hàng tự ước tính rủi ro dựa trên dữ liệu nội bộ, qua đó giảm vốn yêu cầu nếu hệ thống quản trị rủi ro đủ mạnh, nhưng đồng thời đòi hỏi đầu tư đáng kể vào công nghệ và cơ sở dữ liệu.

Về rủi ro hoạt động, Thông tư 14 cũng có nhiều cải tiến khi bổ sung hệ số biên alpha theo quy mô tổng thu nhập hoạt động để tính cấu phần chỉ số kinh doanh (BIC). Đồng thời, thông tư đưa thêm hệ số tổn thất nội bộ (ILM), yêu cầu dữ liệu tổn thất hoạt động tối thiểu 5 năm để tính vốn yêu cầu cho rủi ro hoạt động.

Theo VDSC, điều này giúp phản ánh rủi ro thực tế sát hơn, đồng thời khuyến khích ngân hàng thu thập dữ liệu đầy đủ, vì dữ liệu tốt và dài hạn sẽ giúp giảm mức vốn yêu cầu cho rủi ro hoạt động.

Thông tư 14 cũng siết điều kiện chi trả cổ tức tiền mặt, chỉ cho phép ngân hàng thực hiện khi đáp ứng đầy đủ tỷ lệ vốn và bộ đệm bảo toàn vốn theo lộ trình 4 năm. Theo VDSC, quy định này nhằm ưu tiên củng cố vốn, song có thể ảnh hưởng nhất định đến lợi ích cổ đông trong ngắn hạn.

Về lộ trình áp dụng và giám sát, Thông tư 14 chính thức có hiệu lực từ ngày 15/9/2025. Các ngân hàng có thời gian 5 năm để chuẩn bị và đăng ký phương pháp tính rủi ro (tiêu chuẩn hoặc IRB) với Ngân hàng Nhà nước trước thời điểm Thông tư 41 bị bãi bỏ vào ngày 1/1/2030.

“Thông tư 14 cho phép ngân hàng có thêm thời gian đầu tư vào hạ tầng công nghệ và dữ liệu, qua đó tạo nền tảng để từng bước tiến tới bãi bỏ cơ chế room tín dụng”, VDSC nhận định.

Tác động đến toàn ngành

Theo đánh giá của VDSC, Thông tư 14 sẽ tạo áp lực đáng kể lên nhóm ngân hàng có CAR thấp và chưa đạt yêu cầu tối thiểu theo lộ trình, bao gồm VietABank, BIDV, Sacombank, VietinBank, ABBank, Bac A Bank và PGBank.

Các ngân hàng này sẽ cần tối ưu hóa hệ số rủi ro trong danh mục tài sản, hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ (IRB) để giảm RWA, hoặc tăng vốn tự có thông qua phát hành cổ phiếu.

Tỷ lệ an toàn vốn hợp nhất của các ngân hàng. Ảnh: VDSC

Chẳng hạn, BIDV đang lên kế hoạch phát hành cho cổ đông hiện hữu với tỷ lệ 3,84%. Ngoài ra, việc phát hành trái phiếu thứ cấp để bổ sung vốn cấp 2 cũng là giải pháp quan trọng giúp cải thiện tỷ lệ CAR và mở rộng dư địa tăng trưởng tín dụng.

Những biện pháp này có thể kích hoạt một “cuộc đua” tăng vốn trong toàn hệ thống, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng lợi nhuận thông qua việc tối ưu hóa chi phí và gia tăng lợi nhuận giữ lại.

Ở chiều ngược lại, nhóm ngân hàng có CAR cao hơn mức 12,5% (chưa tính bộ đệm phản chu kỳ và bộ đệm vốn quan trọng theo Thông tư 14) sẽ được hưởng lợi nhờ khả năng tăng trưởng tín dụng mạnh hơn. Khi Ngân hàng Nhà nước chuyển sang cơ chế quản lý hạn mức tín dụng dựa trên năng lực vốn, các ngân hàng này sẽ có lợi thế rõ rệt.

Tổng thể, Thông tư 14 với các yêu cầu vốn chặt chẽ hơn được xem là bước tiến quan trọng trong việc tăng cường sức khỏe tài chính của hệ thống ngân hàng, nâng cao khả năng chống chịu trước các cú sốc kinh tế và củng cố sự ổn định dài hạn.

Đồng thời, đây cũng là bước đệm cần thiết để Ngân hàng Nhà nước chuyển dần sang mô hình phân bổ hạn mức tín dụng dựa trên rủi ro và năng lực vốn, thay thế cơ chế hành chính mang tính áp trần hiện nay.

Trong báo cáo mới nhất của FiinGroup về ngành ngân hàng, tổ chức này đánh giá Thông tư 14 đã đặt ra những yêu cầu khắt khe hơn về CET1 và đệm bảo toàn vốn, khiến việc quản lý vốn trở thành yếu tố cần lưu ý. Điều này buộc các ngân hàng phải ưu tiên xây dựng CET1 thông qua việc giữ lại lợi nhuận, thay vì chỉ dựa vào các cấp vốn thấp hơn.

Các ngân hàng quốc doanh sẽ tập trung củng cố vốn cốt lõi với mức tăng trưởng vừa phải để đảm bảo sự bền vững. Trong khi đó, các ngân hàng TMCP hàng đầu thể hiện sự linh hoạt cao hơn, bằng cách cân bằng giữa giữ lợi nhuận và huy động vốn cấp 2, giúp nhóm này có thể duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ.

Theo đánh giá của SSI Reseacrh, Thông tư 14 là bước chuyển mình tích cực của Ngân hàng Nhà nước, để đưa Việt Nam tiến gần hơn đến các chuẩn mực an toàn quốc tế – nâng cao mức độ an toàn hệ thống, tính minh bạch và khả năng phản ứng với rủi ro.

Tuy nhiên, bằng cách giảm hệ số rủi ro theo phương pháp SA ở một vài phân khúc cho vay và cho phép lộ trình triển khai theo từng giai đoạn, Thông tư 14 tạo điều kiện mở rộng tín dụng bền vững, phù hợp với mục tiêu tăng trưởng GDP theo định hướng của Chính phủ.

Mặc dù Thông tư 14 tạo điều kiện tăng trưởng tín dụng hiệu quả hơn về mặt vốn, nó cũng tiềm ẩn rủi ro nếu không được quản lý một cách thận trọng, đặc biệt trong bối cảnh tỷ lệ tín dụng trên GDP của Việt Nam đang ở mức cao.

Theo quan điểm của SSI Research, trong bối cảnh không còn áp dụng hạn mức tăng trưởng tín dụng, Ngân hàng Nhà nước sẽ cần áp dụng bộ công cụ giám sát linh hoạt hơn, bao gồm Bộ đệm vốn phản chu kỳ (CCyB), ICAAP, và tăng cường giám sát rủi ro thanh khoản cũng như rủi ro lãi suất.

Trong ngắn hạn, kỳ vọng các ngân hàng sẽ chuyển sang áp dụng Thông tư 14 theo phương pháp SA, vì điều này giúp cải thiện CAR và hỗ trợ mở rộng danh mục cho vay có chọn lọc. Một số ngân hàng sẽ có nhu đầu đẩy mạnh vốn cấp 1 để để hỗ trợ tăng trưởng dài hạn bền vững hơn.

Tín dụng toàn nền kinh tế tăng 13,37%

Tài chính - 5 ngày

Đến 29/9/2025, tín dụng toàn nền kinh tế tăng 13,37% so với cuối 2024, chủ yếu tập trung vào sản xuất kinh doanh, nhất là lĩnh vực ưu tiên và động lực tăng trưởng.