Nữ CEO Nextrans: Startup gọi được nhiều vốn có thực sự tuyệt vời?

Được sáng lập năm 2007 bởi ông Eddy Hong, Nextrans là quỹ đầu tư mạo hiểm hướng đến các startup giai đoạn đầu của Hàn Quốc. Quỹ này gia nhập thị trường Việt Nam từ năm 2014, đến nay Nextrans đã rót vốn vào 15 startup Việt gồm nhiều tên tuổi nổi bật như: Base.vn, TopCV, Ecotruck, Ecomobi, Luxstay, eDoctor, bTaskee, Citics, GoDee...

Base.vn là nền tảng SAAS cho doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam, với hơn 1000 khách hàng trải dài trên nhiều lĩnh vực. eDoctor đã phục vụ gần 100.000 lượt khám sức khỏe cho cá nhân, gia đình và các doanh nghiệp. TopCV là nền tảng việc làm lớn thứ 2 tại Việt Nam. Luxstay từng có màn gọi vốn 6 triệu USD kỷ lục trên Shark Tank Việt Nam.

Ít ai biết rằng, đằng sau sự "mát tay" của quỹ đầu tư mạo hiểm Hàn Quốc này là một nữ giám đốc năm nay mới 26, chính là cái tên Lê Hàn Tuệ Lâm. Cô đồng thời cũng là một trong ba gương mặt trẻ tiêu biểu của Việt Nam được vinh danh trong Top "30 Under 30 Asia 2021" do Tạp chí Forbes danh tiếng bình chọn.

Sau khi tốt nghiệp Đại học Ngoại thương, Lê Hàn Tuệ Lâm từng đầu quân cho Citibank và một số công ty khác. Tới năm 2017, cô gái sinh năm 1995 về làm việc tại Base.vn. Nữ giám đốc của Nextrans Việt Nam coi đó là một thử thách hoàn toàn mới, giống như việc bước ra khỏi vùng an toàn để đến một nơi có thể “chết đuối”.

"Thời điểm khi ấy, cả văn phòng có chưa đến 10 người nên điều gì tôi cũng phải học, phải làm. Startup cho chúng ta cơ hội thử sức ở mọi thứ. Tôi vẫn nói vui rằng, ở các tập đoàn lớn việc đảm nhận vị trí cao là rất khó, nhưng ở startup muốn chức danh gì cũng được", Lê Hàn Tuệ Lâm nói.

Sau 2 năm gắn bó với Base.vn, cô gái sinh năm 1995 nhận ra mình cần phải tạo ra nhiều giá trị hơn. Cô quyết định chuyển sang làm việc cho VC (quỹ đầu tư mạo hiểm) và gia nhập quỹ đầu tư Nextrans của Hàn Quốc năm 2019, chịu trách nhiệm cho các khoản đầu tư vào startup giai đoạn đầu ở Đông Nam Á và Mỹ.

Sau khoảng 2 năm thẩm định, đầu tư vào nhiều startup tên tuổi, Lê Hàn Tuệ Lâm đúc rút ra kinh nghiệm: "Bao nhiêu tiền không quan trọng bằng đi cùng ai". Theo cô, hơn ai hết, các nhà sáng lập, CEO của startup đều hiểu việc xây dựng một công ty từ con số 0 đến lúc có được vài chục, vài trăm nhân sự, doanh thu được tính bằng triệu đô là con đường vô cùng chông gai. Do đó, gọi vốn không chỉ vì mục tiêu tài chính, mà còn là tìm "partner".

Việc xây dựng, phát triển, tăng trưởng kinh doanh không phải chỉ là của CEO hay nhân sự công ty, mà của tất cả cổ đông sở hữu công ty đó. Sau cùng không ai muốn chứng kiến việc mình làm ngày, làm đêm còn một vài người khác ngồi yên và hưởng thành quả, chỉ vì họ bỏ vào chút tiền lúc ban đầu.

Tất nhiên, gọi được càng nhiều, trả lại cũng càng nhiều. Hẳn nhiên, gọi vốn đồng nghĩa với việc startup đang bán vốn công ty, và hầu hết không công ty nào chỉ bán một lần (trừ một vài ngoại lệ ở đây). Hãy tự trả lời câu hỏi này nếu bạn ở vị trí founder: Mất bao nhiêu năm để bạn có thể xây dựng được công ty đáng giá 100 triệu USD?

Đến lúc đó giả sử bán đứt, các nhà sáng lập sẽ nhận được bao nhiêu tiền? Chẳng ai muốn 3-5 triệu USD cả, nhưng nếu đặt mục tiêu gọi được nhiều tiền thì đó chính xác là bức tranh định sẵn kết cục. Đây còn là trong trường hợp công ty bán được, hoặc IPO, còn trong nhiều tình huống khác, founder không chắc đã nhận được chút gì.

Bên cạnh đó, giá trị cao của vòng này sẽ là gánh nặng lớn của những vòng tiếp theo. Gốc rễ của việc công ty được định giá cao là vì nhà đầu tư kỳ vọng vào tốc độ tăng trưởng tương lai. Họ sẵn sàng cược nếu công ty có mức độ tăng trưởng tính bằng vài lần. Nhưng chúng ta sẽ nhìn ra ngay vấn đề: đi từ doanh thu 100.000 lên 1 triệu (10 lần) có thể chỉ mất 1 năm, nhưng từ 1 triệu lên 10 triệu thì câu chuyện đã rất khác

Và để đi từ 10 triệu đến 20 triệu có thể mất đến cả 5-7 năm, thậm chí có những công ty không thể tăng nữa vì đã đến điểm bão hòa, dù thị trường còn rất lớn.

Theo cô, với giá trị cao, bản chất là startup đang "mượn" kỳ vọng tăng trưởng của tương lai để định giá cho hiện tại, nó cũng giống việc vay tiền để mua một căn biệt thự. Mọi thứ vẫn ổn cho đến lúc bạn mất công việc thu nhập cao hiện tại, hoặc chính sách lãi suất thay đổi. Và đó là lúc không còn thời gian.

Nếu startup không giữ được tốc độ tăng trưởng như kỳ vọng thì không thể nào thuyết phục những nhà đầu tư tiếp theo bỏ tiền vào công ty với mức giá trị cao hơn vòng trước. Và hãy chuẩn bị đón nhận tình huống rất tệ: rơi xuống.

Những người đầu tiên bị thiệt hại bởi việc này chính là founder, nhân viên của công ty có ESOP. Có nhiều trường hợp chỉ sau một lần rơi, founder mất đến một nửa tỷ lệ sở hữu. Các nhà đầu tư luôn được bảo vệ bởi điều khoản chống pha loãng nên nếu họ có lỡ sai mà trả giá cao cũng vẫn có bảo hiểm (chống pha loãng), còn founder và công ty sẽ là nạn nhân trực tiếp mà chẳng ai giúp được hết.

"Các nhà sáng lập đã bao giờ nghĩ đến cơ hội thoái vốn không?", nữ giám đốc Nextrans đặt câu hỏi. Hẳn nhiên về mặt con số thì gọi được 10 triệu USD cho giá trị 50 triệu USD nghe lọt tai hơn nhiều so với 5 triệu USD cho giá trị 25 triệu USD (bản chất là bán 20% công ty), nhưng nếu có khả năng M&A, liệu người mua sẽ trả cho công ty giá nào? Đó chính là chi phí cơ hội cho việc gọi được thêm 5 triệu USD.

Giá trị chỉ là thứ gì đó trên danh nghĩa cho đến khi thoái vốn và thu được về bao nhiêu tiền. Đừng quên điều khoản “ưu đãi thanh lý” vì nhà đầu tư sẽ nhận hết phần bánh của họ (theo hướng có lợi nhất), rồi mới đến lượt các nhà sáng lập.

Vậy nên cứ cho là giờ họ đang trả giá “hớ” thì khi thoái vốn tối thiểu họ sẽ nhận lại toàn bộ khoản đầu tư của họ đã, xong nhận các khoản khác theo bảng điều khoản. Xong xuôi hết còn lại mới đến nhà sáng lập và các nhân viên của công ty có ESOP.

Tóm lại là họ có hớ thì sau đó bạn là người trả giá thay, đến khi bạn trả hết phần mình rồi vẫn không đủ mới đến lượt họ. Nghe thật trần trụi nhưng đó chính xác là những gì được thấy rất rõ trong mọi thỏa thuận đầu tư.

Bạn cũng cần phải nhớ tiền bạn đang tiêu (đốt) không phải của bạn, đó là của nhà đầu tư và chừng nào mô hình kinh doanh của bạn chưa hòa vốn và có lợi nhuận thì nhà đầu tư sẽ luôn khắt khe trong việc bạn tiêu tiền ra sao. Bạn tiêu mà không ra thành quả gì thì cũng nên chuẩn bị tinh thần bị “đá ra” bất cứ lúc nào (nếu cổ phần của bạn không còn đủ nhiều, phải luôn là trên 25%).

Trước khi gọi vốn hãy tự hỏi mục đích của việc này là gì. Có rất nhiều lý do nhưng bạn cần thành thật với chính mình. Và đừng bao giờ gọi vốn để “chứng tỏ” điều gì vì không ai quan tâm cho đến khi bạn có thể IPO hoặc thoái vốn thành công.