Sức khỏe ngành ngân hàng khởi sắc sau 5 năm 'đại phẫu'

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa có báo cáo gửi Quốc hội về hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng. Trong đó, NHNN đã đánh giá công tác cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD) gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 – 2025 (Quyết định 689),

Mục tiêu nhằm phát triển hệ thống các TCTD hoạt động lành mạnh, chất lượng, hiệu quả, công khai, minh bạch, đáp ứng các chuẩn mực về an toàn trong hoạt động ngân hàng theo quy định của pháp luật và tiệm cận thông lệ quốc tế, phấn đấu đạt trình độ phát triển của nhóm 4 nước dẫn đầu khu vực ASEAN.

Tập trung xây dựng, phê duyệt, triển khai các Đề án cơ cấu lại các ngân hàng yếu kém, đến năm 2025, xử lý cơ bản các ngân hàng, TCTD yếu kém, đặc biệt không để phát sinh ngân hàng yếu kém mới.

NHNN cho biết đã chỉ đạo các TCTD tích cực, chủ động triển khai các nhiệm vụ cơ cấu lại, trong đó tập trung vào 3 nhóm chính.

Đầu tiên là đẩy mạnh xử lý nợ xấu và các hạn chế, tồn tại trong hoạt động.

Tiếp đó, triển khai chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền về việc cơ cấu lại, xử lý các TCTD yếu kém, bảo đảm ổn định tình hình hoạt động và hỗ trợ các TCTD này từng bước phục hồi.

Cùng với đó, hướng dẫn TCTD xây dựng, phê duyệt phương án cơ cấu lại gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025 nhằm bảo đảm phù hợp với mục tiêu, định hướng nêu tại Quyết định 689.

Hiện nay, các TCTD tiếp tục thực hiện theo phương án cơ cấu lại đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt hoặc tiếp tục hoàn thiện, chỉnh sửa phương án cơ cấu lại sau khi có ý kiến của NHNN.

Đến nay, hầu hết các TCTD đã hoàn thành việc phê duyệt và đang triển khai thực hiện phương án cơ cấu lại gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025, trong đó có giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng, đẩy mạnh xử lý nợ xấu, nâng cao năng lực quản trị điều hành, ứng dụng khoa học công nghệ,...

Đối với các ngân hàng được kiểm soát đặc biệt, trong năm 2023, NHNN triển khai các giải pháp xử lý các ngân hàng được kiểm soát đặc biệt (trong đó bao gồm ba ngân hàng mua bắt buộc) theo chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền.

NHNN đã báo cáo các cấp có thẩm quyền phương án cơ cấu lại các ngân hàng được kiểm soát đặc biệt và phương án xử lý cụ thể đối với từng ngân hàng.

Chính phủ đã ban hành hai Nghị quyết phê duyệt Phương án chuyển giao bắt buộc đối với hai ngân hàng, hiện NHNN đang thực hiện các thủ tục để ban hành Quyết định chuyển giao bắt buộc 2 ngân hàng này.

Đối với ngân hàng mua bắt buộc còn lại, NHNN đang rà soát và thực hiện các thủ tục cần thiết để trình Chính phủ phê duyệt Phương án chuyển giao bắt buộc.

Nhóm bốn ngân hàng TMCP Nhà nước tiếp tục đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống các TCTD cả về quy mô vốn, tài sản, huy động vốn và tín dụng.

Các NHTM cổ phần về cơ bản đều đang tập trung củng cố, chấn chỉnh toàn diện trên các mặt tài chính, quản trị và hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh năng lực cạnh tranh.

Bên cạnh đó, các NHTM cổ phần cũng nỗ lực, tích cực xử lý nợ xấu, tăng cường các biện pháp kiểm soát, nâng cao chất lượng tín dụng đặc biệt tín dụng đối với lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro; phát triển dịch vụ thanh toán, dịch vụ phi tín dụng khác và mở rộng dịch vụ bán lẻ, tín dụng tiêu dùng.

Ngoài ra, NHNN nhấn mạnh sẽ tiếp tục thực hiện kiểm soát đặc biệt đối với ngân hàng TMCP Đông Á, Sài Gòn.

Về kết quả, tỷ lệ nợ xấu nội bảng của toàn hệ thống các TCTD (không bao gồm 5 ngân hàng thương mại (NHTM) đang kiểm soát đặc biệt) đến cuối tháng 7/2025 ở mức 1,69%.

Hiện tất cả các NHTM (không bao gồm các ngân hàng yếu kém) đều đã áp dụng Basel II theo phương pháp tiêu chuẩn. Đến nay, đã có 90 TCTD triển khai áp dụng tỷ lệ an toàn vốn theo Thông tư số 41/2016/TT-NHNN.

Hiện chỉ còn một ngân hàng chưa áp dụng tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu theo Thông tư số 41/2016/TT-NHNN. NHNN đang tiếp tục giám sát việc thực hiện lộ trình triển khai Thông tư số 41/2016/TT-NHNN của ngân hàng này tại phương án cơ cấu lại mà ngân hàng xây dựng.

Theo báo cáo, hầu hết các TCTD đều đáp ứng quy định về một số tỷ lệ đảm bảo an toàn gồm: Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu riêng lẻ, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn sử dụng cho vay trung và dài hạn, tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi.

Sau 5 năm tái cơ cấu, sự ổn định, an toàn của hệ thống các TCTD tiếp tục được giữ vững, quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền được bảo đảm. Bốn ngân hàng yếu kém đã được chuyển giao bắt buộc thành công. Phương án tái cơ cấu SCB đang được trình các cấp thẩm quyền.

Việc xử lý nợ xấu đạt nhiều kết quả tích cực. Tính từ năm 2021 đến cuối tháng 7/2025, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được hơn 1,1 triệu tỷ đồng nợ xấu. Trong đó, TCTD tự xử lý 998.400 tỷ đồng (chiếm 87,1% trong tổng nợ xấu được xử lý), còn lại là bán nợ (bao gồm bán cho Công ty Quản lý tài sản - VAMC và tổ chức, cá nhân khác) 147.700 tỷ đồng, chiếm 12,9% trong tổng nợ xấu được xử lý.

Còn nhiều khó khăn

Bên cạnh những kết quả đạt được, NHNN cũng ghi nhận nhiều vướng mắc, khó khăn trong hoạt động cơ cấu lại.

Việc tìm kiếm, đàm phán các ngân hàng đủ điều kiện nhận chuyển giao bắt buộc (năng lực tài chính, quản trị, kinh nghiệm cơ cấu TCTD yếu kém) kéo dài, khó khăn do phụ thuộc lớn vào việc tự nguyện tham gia của các NHTM và cần thời gian để thuyết phục cổ đông, nhất là cổ đông lớn, cổ đông chiến lược nước ngoài đồng thuận tham gia nhận chuyển giao bắt buộc.

Cơ chế chính sách, nguồn lực tài chính để xử lý TCTD yếu kém còn nhiều bất cập, vướng mắc, thủ tục kéo dài.

Việc phối hợp, tham gia ý kiến của các bộ, ngành liên quan còn kéo dài do việc xử lý các ngân hàng yếu kém phức tạp, chưa có tiền lệ.

Nợ xấu đã xử lý được một bước quan trọng nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với an toàn, hiệu quả hoạt động của các TCTD. Nợ xấu hiện đang tập trung chủ yếu ở các TCTD yếu kém, tuy nhiên chưa thể xử lý nhanh được do nhiều khoản nợ liên quan đến vụ án, hồ sơ pháp lý chưa hoàn chỉnh và khả năng trích lập dự phòng rủi ro của TCTD còn hạn chế.

Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, cơ quan liên quan thực hiện các giải pháp để xử lý cơ bản các TCTD yếu kém.

Tiếp tục rà soát nghiên cứu tham mưu sửa đổi, bổ sung văn bản liên quan để hoàn thiện khuôn khổ pháp lý triển khai Luật Các TCTD năm 2024.

Chỉ đạo các ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc hoàn chỉnh phương án chuyển giao bắt buộc theo đúng quy định của pháp luật và chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền, trình Chính phủ phê duyệt và triển khai thực hiện.