Là một trong những dự án trọng điểm của PVN và ngành dầu khí, Lọc hóa dầu Nghi Sơn (NSRP) đã và đang đối diện với yêu cầu tái cấu trúc cả quản trị lẫn tài chính để xử lý hàng loạt khó khăn bủa vây.
Theo thông tin từ chuyến làm việc vừa qua tại Thanh Hoá của Thủ tướng Phạm Minh Chính, hoạt động của siêu dự án trị giá 9 tỷ USD tại khu kinh tế Nghi Sơn đang gặp nút thắt lớn dù được hưởng nhiều ưu đãi về thuế, hạ tầng, bao tiêu sản phẩm, PVN bù lỗ khi nhà máy vận hành thương mại.
Thủ tướng lưu ý hai vấn đề liên quan dự án là tỷ vốn vay ngân hàng lớn trong khi lãi suất cao chủ đầu tư vẫn lỗ lũy kế lớn, lợi nhuận trước thuế của những năm vừa qua có cải thiện nhưng chưa tạo được chuyển biến đáng kể.
Bên cạnh một số nguyên nhân như thị trường thay đổi bất lợi, xu hướng chuyển dịch năng lượng toàn cầu dẫn tới biên lợi nhuận lọc dầu giảm mạnh, doanh thu và lợi nhuận không đạt kỳ vọng ban đầu; tình trạng khó khăn của dự án còn xuất phát từ bất cập trong quản trị, điều hành nhà máy với nhân sự chủ chốt là người nước ngoài.
Từ đây, Thủ tướng yêu cầu tái cấu trúc dự án trên ba phương diện. Về quản trị, nhân sự, cần có thêm người Việt Nam tham gia ban lãnh đạo công ty, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong hoạt động. Về tài chính, cần giảm lãi suất vốn vay, xóa lãi và sử dụng nguồn vốn hiệu quả.
Đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhà máy hướng tới sử dụng điện lưới quốc gia với chi phí thấp hơn thay vì phát điện chạy dầu với chi phí cao, và theo tính toán sẽ tiết kiệm được khoảng 70 triệu USD. Tiếp đó, giảm giá nguyên liệu dầu thô và đa dạng hóa các nguồn dầu thô; vận hành tiết kiệm, hiệu quả và phòng chống tham nhũng, tiêu cực.
Về quản trị, NSRP và nhà máy hoạt động theo hợp đồng liên doanh và điều lệ liên doanh, bao gồm hội đồng thành viên và ban tổng giám đốc chủ yếu là người Nhật Bản và Kuwait.
Dự án được hưởng ưu đãi về hạ tầng bằng vốn ngân sách và Petrovietnam ứng trước, trong đó, tổng số tiền Petrovietnam đã ứng trước để thực hiện các hạng mục hạ tầng dự án là khoảng 3.780 tỷ đồng.
Đến hết tháng 9/2023, công ty đã chế biến khoảng 45 triệu tấn dầu thô, sản xuất khoảng 37 triệu tấn sản phẩm các loại, trong đó 10 tháng đầu năm 2023 sản xuất được gần 6 triệu tấn sản phẩm các loại, đạt 83% kế hoạch năm. Trong tổng sản lượng sản phẩm xăng dầu, Petrovietnam đã bao tiêu gần 28 triệu tấn.
Như TheLEADER thông tin, tái cấu trúc tổng thể cả quản trị lẫn tài chính để xử lý khó khăn, đặc biệt là việc thiếu hụt dòng tiền và nguy cơ mất khả năng thanh toán là mục tiêu ‘sống còn’ của siêu dự án nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn.
Dự án đã chậm tiến độ khoảng 17 tháng và không giải ngân được đủ vốn vay theo kế hoạch ban đầu. Giữa bối cảnh công tác quản trị điều hành của chủ đầu tư có nhiều hạn chế, dự án ở trạng thái cơ cấu chi phí tài chính và khấu hao chiếm trên 70% chi phí sản xuất kinh doanh (không bao gồm chi phí dầu thô) cùng với chi phí vận hành cao, lợi nhuận chế biến thấp.
Bên cạnh đó, theo PVN, biên lợi nhuận chế biến ngành lọc dầu những năm qua thấp hơn so với dự báo tại FM 2013. Đồng thời, xu hướng chuyển dịch năng lượng toàn cầu cũng ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận ngành lọc hóa dầu.
"Riêng 6 tháng đầu năm 2022, thị trường dầu mỏ có những diễn biến thuận lợi chưa từng có trong lịch sử nhưng NSRP đã không tận dụng được cơ hội quý báu này như những nhà máy lọc dầu khác trên thế giới", PVN cho biết.
Phía nước ngoài chịu trách nhiệm hỗ trợ NSRP về các vấn đề liên quan đến kỹ thuật, vận hành, bảo trì nhà máy… nhưng thực tế cho thấy đã không hoàn thành Dự án chậm tiến độ, nhà máy vận hành không ổn định, thường xuyên xảy sự cố kỹ thuật, hiệu suất thu hồi sản phẩm thấp và tiêu hao nhiều năng lượng hơn so với thiết kế, luôn không đạt kế hoạch sản xuất đề ra.
Cùng với đó là sự thiếu tin tưởng và chia sẻ khó khăn giữa các bên góp vốn. NSRP và các bên góp vốn nước ngoài không lắng nghe, tiếp thu ý kiến của PVN và tiếp cận tái cấu trúc công ty không đúng bản chất cần phải giải quyết.
Cụ thể, ban điều hành chỉ tập trung theo hướng bù đắp thiếu hụt dòng tiền, bảo vệ lợi ích các bên trong dự án, qua đó dẫn đến NSRP tiếp tục hoạt động không hiệu quả, mất các cơ hội vàng và tiêu tốn nguồn lực để thực hiện tái cấu trúc trong 2 năm vừa qua.
PVN nhận định, cần phải tái cấu trúc tổng thể NSRP đúng bản chất, đặc biệt cải tổ công tác quản trị, tái cấu trúc tài chính…nhằm giải quyết triệt để các nguyên nhân gốc rễ nêu trên.
Đối mặt với tình trạng mất khả năng thanh toán, NSRP đã phải dựa vào cơ chế RPA, cơ chế thanh toán sớm các hợp đồng bao tiêu sản phẩm để có dòng tiền hoạt động.
Được biết, thực hiện chỉ đạo của các cấp thẩm quyền về việc không làm phát sinh trách nhiệm bảo lãnh của Chính phủ, đồng thời tránh ảnh hưởng thị trường tài chính, PVN đã thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh hoàn thành (khoảng 71 triệu USD, tương ứng tỷ lệ góp vốn 25,1% của PVN.)
Dự án Liên hợp Lọc hoá dầu Nghi Sơn có công suất lọc dầu dự kiến đạt 200.000 thùng/ngày. Tổng vốn đầu tư của dự án gần 9 tỷ USD. Trong đó, 4 tỷ USD được góp bởi các nhà đầu tư bao gồm: PVN 25,1%, Công ty Dầu khí quốc tế Kuwait (KPE) 35,1%, Công ty Idemitsu Kosan Nhật Bản (IKC) 35,1%, Công ty Hoá chất Mitsui, Nhật Bản (MCI) 4,7%. Còn 5 tỷ USD từ các bên cho vay quốc tế bao gồm JBIC, IFC, NEXI, KEXIM và các tổ hợp ngân hàng trong nước và quốc tế.
