Tái định hình quyền lực vốn ngân hàng trong ma trận ESG

Quỳnh Chi Thứ tư, 09/04/2025 - 10:19
Nghe audio
0:00

Ngân hàng dù không phát thải trực tiếp nhưng lại nắm quyền lực trong chuỗi phát thải thông qua các khoản tín dụng và đầu tư.

Sự trỗi dậy của ESG (môi trường, xã hội và quản trị) không chỉ tạo ra làn sóng chiến lược mới trong khối doanh nghiệp sản xuất, mà đang làm dịch chuyển vai trò truyền thống của ngân hàng, từ nhà trung gian tài chính trở thành người kiến tạo tiêu chuẩn phát triển bền vững.

Ở các ngành phát thải trực tiếp như xi măng hay nhiệt điện, việc thực hiện ESG tương đối rõ ràng vì có thể đo lường cụ thể qua từng tấn khí thải hay lượng nước sử dụng. Trong khi đó, ngành ngân hàng bước vào chuyển đổi xanh với những thách thức đặc thù và đầy nghịch lý. Bản thân họ phát thải rất ít nhưng lại đứng sau rất nhiều nguồn phát thải lớn thông qua các khoản tín dụng và đầu tư.

Báo cáo của Morgan Stanley Capital International vào năm 2022 cho thấy, cường độ carbon trung bình của các công ty quản lý tài sản tại Mỹ là khoảng 200 tấn CO₂ trên mỗi triệu USD doanh thu, trong khi các công ty châu Âu ở mức 150 tấn.

Dù lượng phát thải trực tiếp rất ít nhưng Ngân hàng Hang Seng lại đứng sau rất nhiều nguồn phát thải lớn thông qua các khoản đầu tư. 

Sự chênh lệch lớn về dấu chân carbon giữa các quỹ đầu tư trong cùng hệ thống của Hang Seng Bank (Hong Kong) cũng được thể hiện rõ nét trong báo cáo đầu tư năm 2024, dù bản thân ngân hàng này không phát thải nhiều.

Cụ thể, quỹ đầu tư vào bất động sản Hang Seng Property Sector FlexiPower Fund có mức phát thải tới 322,7 tấn CO₂ trên mỗi triệu USD đầu tư, gấp hơn 85 lần so với quỹ trái phiếu Trung Quốc đại lục. Cần lưu ý, quỹ trái phiếu Trung Quốc đại lúc có mức phát thải thấp nhưng đi kèm với tỷ lệ công bố dữ liệu hạn chế, chỉ 32,4%.

Theo ông Phạm Tuân, đồng sáng lập VertZéro (FPT IS), mức độ quan tâm tại các ngân hàng lớn về ESG đang có sự phân tầng rõ rệt. Nhiều nơi xem ESG như một mục tiêu trung hạn. Trong khi đó, những tổ chức đi đầu như ngân hàng Hang Seng xếp giảm thiểu biến đổi khí hậu và tài chính bền vững vào nhóm hai ưu tiên cao nhất nhằm hướng đến quản trị rủi ro lợi nhuận thực sự chứ không chỉ làm hình ảnh.

Ngân hàng này cung cấp các sản phẩm đầu tư tập trung vào ESG bao gồm quỹ ESG, ra mắt quỹ ETF ESG đầu tiên dựa trên chỉ số Hang Seng vào năm 2022; cung cấp các khoản vay thế chấp xanh cho các bất động sản dân cư đạt chứng nhận BEAM Plus HKGBC hạng Platinum hoặc Gold; cung cấp các khoản vay mua xe điện với lãi suất ưu đãi, triển khai chương trình khuyến mãi cho khách hàng sử dụng thẻ tín dụng Hang Seng tại các cửa hàng xanh được chỉ định....

Ở tầng nhận thức, ông Tuân cho rằng, đây là ranh giới giữa những ngân hàng "tuân thủ" và những tổ chức đang thực sự tái cấu trúc chiến lược quanh ESG. Khi ESG vẫn được xem là nhiệm vụ hành chính, người làm sẽ cô đơn và khó triển khai. Khi ESG được nhìn như vấn đề "trọng yếu" trong toàn bộ hệ sinh thái ngân hàng, vai trò của nó mới thực sự bứt phá.

Ông Phạm Tuân, đồng sáng lập VertZéro (FPT IS)

Ông Tô Quốc Hưng, Giám đốc Quốc gia ACCA Việt Nam nhận định, bản chất ESG trong ngân hàng khác với sản xuất. Ngân hàng không phát thải trực tiếp, nhưng họ chịu trách nhiệm trong chuỗi phát thải của khách hàng. Nếu cho vay một dự án điện than, khoản vay đó sẽ mang theo dấu chân carbon mà nhà đầu tư châu Âu có thể truy xét khi lập báo cáo phát triển bền vững theo chuẩn CSDDD (Chỉ thị về thẩm định tính bền vững doanh nghiệp) và CSRD (Chỉ thị báo cáo phát triển bền vững doanh nghiệp).

Một ngân hàng từng cấp vốn lớn cho các dự án nhiên liệu hóa thạch sẽ đối diện với thiệt hại nghiêm trọng nếu thế giới siết chặt thuế carbon. Phát thải gián tiếp từ các khoản vay đang trở thành tâm điểm trong quản trị rủi ro tín dụng.

Thực tiễn đang chứng minh áp lực tuân thủ đến nhanh hơn dự kiến. Từ 2024, doanh nghiệp châu Âu bắt buộc phải công bố phát thải gián tiếp trong chuỗi giá trị. Điều đó khiến các dòng vốn ngoại rót vào Việt Nam cũng bị "soi" theo tiêu chuẩn ESG của châu Âu. Với ngân hàng là đơn vị phân phối vốn, điều đó đặt ra yêu cầu gắt gao về việc đánh giá, sàng lọc và giám sát mức độ bền vững của từng khoản vay.

Chia sẻ trong sự kiện “Tái định nghĩa lãnh đạo - phát triển bền vững và tư duy đột phá”, ông Tuân cho rằng, nếu không có công cụ và dữ liệu phù hợp, ngân hàng sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn rẻ, phát hành trái phiếu xanh hoặc duy trì uy tín trên thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, đây không chỉ là áp lực mà còn là cơ hội tái định hình quyền lực vốn. Theo ông Tuân, ngân hàng là nơi khởi nguồn của dòng vốn và cũng là nơi được trao quyền kiểm soát, đánh giá. Nếu kiểm soát được phát thải, ngân hàng có thể thiết lập chuẩn mực mới về bền vững trong cả nền kinh tế.

Ông Tô Quốc Hưng, Giám đốc Quốc gia ACCA Việt Nam

Nhưng để làm được điều đó, ngân hàng cần hai thứ gồm dữ liệu chuẩn hóa và năng lực công nghệ.

Bài toán hiện tại là lượng hồ sơ tín dụng lên đến hàng nghìn mỗi năm, trong khi phần lớn các hợp đồng vẫn ở dạng phi cấu trúc. Việc truy vết phát thải từng dự án, từng khoản vay là bất khả thi nếu làm thủ công.

Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) có thể là giải pháp nhưng đi kèm với nó là câu chuyện bảo mật. Không ngân hàng nào muốn dữ liệu khách hàng bị lộ khi đẩy lên mô hình AI học máy ngoài kiểm soát. Để khơi thông dòng vốn xanh, ngân hàng không chỉ cần AI mà cần hạ tầng AI nội bộ an toàn, được cá nhân hóa cho chính chiến lược ESG của họ.

Câu chuyện nhân lực lại là một nút thắt khác. Việt Nam hiện chưa có chương trình đào tạo bài bản về kiểm kê khí nhà kính trong khi đây là kỹ năng nền tảng cho bất kỳ chiến lược netzero nào.

Số chuyên gia ESG trên thị trường hiện cũng chỉ đáp ứng được phần nhỏ nhu cầu trong khi chỉ riêng nhóm doanh nghiệp niêm yết và doanh nghiệp xuất khẩu đã có hàng chục nghìn đơn vị cần kiểm kê, báo cáo và hành động.

Ngay cả khi đã kiểm kê xong, bài toán tiếp theo là thiết kế chiến lược giảm phát thải phù hợp từng danh mục đầu tư, từng loại hình khách hàng, từng khu vực địa lý. Đây không phải là câu chuyện của phòng ESG, mà là một chiến dịch tái cấu trúc chiến lược toàn diện bởi nó liên quan đến tín dụng, quản trị rủi ro, sản phẩm tài chính, vận hành công nghệ và truyền thông thương hiệu.

Dù vậy, Giám đốc quốc gia của ACCA Việt Nam lạc quan cho rằng, sự dịch chuyển đang diễn ra. Ông Hưng chỉ ra, số ngân hàng tại Việt Nam công bố báo cáo phát triển bền vững đã tăng gấp 3 - 4 lần trong năm 2024 và dự kiến sẽ còn tăng mạnh trong năm 2025. Nhưng nếu sự thay đổi chỉ đến từ quy định bắt buộc, sự chuyển đổi sẽ dừng lại ở mức hình thức.

Chỉ khi ESG trở thành tư duy phát triển chứ không còn là bài toán tuân thủ, ngân hàng mới thực sự chiếm lĩnh được vai trò dẫn dắt trong kỷ nguyên tài chính xanh.

Vòng vây ESG và lựa chọn tất yếu của DEEP C, Sợi Thế Kỷ

Vòng vây ESG và lựa chọn tất yếu của DEEP C, Sợi Thế Kỷ

Diễn đàn quản trị -  2 tháng
Trách nhiệm ESG không còn dừng ở phạm vi nội bộ doanh nghiệp mà trải dài cả chuỗi cung ứng, từ nguyên liệu đầu vào cho đến phân phối sản phẩm.
Vòng vây ESG và lựa chọn tất yếu của DEEP C, Sợi Thế Kỷ

Vòng vây ESG và lựa chọn tất yếu của DEEP C, Sợi Thế Kỷ

Diễn đàn quản trị -  2 tháng
Trách nhiệm ESG không còn dừng ở phạm vi nội bộ doanh nghiệp mà trải dài cả chuỗi cung ứng, từ nguyên liệu đầu vào cho đến phân phối sản phẩm.
Bẫy truyền thông ESG: 'Tẩy xanh, tẩy hồng, tẩy cầu vồng' và cái giá phải trả

Bẫy truyền thông ESG: 'Tẩy xanh, tẩy hồng, tẩy cầu vồng' và cái giá phải trả

Diễn đàn quản trị -  2 tháng

Nhiều doanh nghiệp dù không cố ý nhưng đã vô tình vướng phải các cáo buộc tẩy xanh, tẩy hồng và tẩy cầu vồng trong quá trình truyền thông ESG.

Chuyển đổi ESG ở doanh nghiệp vừa và nhỏ: Cơ hội và thách thức

Chuyển đổi ESG ở doanh nghiệp vừa và nhỏ: Cơ hội và thách thức

Sổ tay quản trị -  2 tháng

Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam, việc chuyển đổi ESG mang đến nhiều cơ hội mới, song quá trình chuyển đổi có không ít thách thức.

Chuyển đổi ESG thành lợi thế cạnh tranh

Chuyển đổi ESG thành lợi thế cạnh tranh

Sổ tay quản trị -  3 tháng

Chuyển đổi ESG không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội giúp các doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh bền vững, thu hút đầu tư và nâng cao uy tín.

Doanh nghiệp Việt cần nỗ lực để tăng tốc trong bảng đánh giá ACGS

Doanh nghiệp Việt cần nỗ lực để tăng tốc trong bảng đánh giá ACGS

Tài chính -  1 ngày

Việt Nam tiếp tục là quốc gia có điểm số ACGS thấp nhất trong số sáu nước ASEAN được đánh giá trong kỳ báo cáo mới nhất.

Sandbox tài sản số tiềm năng, nhưng dễ biến tướng đầu cơ và thao túng

Sandbox tài sản số tiềm năng, nhưng dễ biến tướng đầu cơ và thao túng

Tài chính -  2 ngày

Sandbox tài sản số không chỉ dừng lại ở việc tạo ra một môi trường thử nghiệm, mà còn được kỳ vọng hoàn thiện cả về hạ tầng, nguồn lực và cơ chế hoạt động.

Doanh nghiệp kỳ vọng đột phá từ 'bộ tứ' chính sách của Nhà nước

Doanh nghiệp kỳ vọng đột phá từ 'bộ tứ' chính sách của Nhà nước

Tài chính -  3 ngày

Từ góc nhìn của doanh nghiệp và chuyên gia tài chính, bộ tứ nghị quyết này hứa hẹn tạo ra những thay đổi sâu sắc, mở đường cho một nền kinh tế số hiện đại.

AEON Financial muốn hủy thương vụ bán vốn Công ty tài chính PTF của SeABank

AEON Financial muốn hủy thương vụ bán vốn Công ty tài chính PTF của SeABank

Tài chính -  3 ngày

Phía AEON Financial cho biết đã phát hiện thông tin kế toán được công bố trước khi chuyển nhượng cổ phần tại Công ty tài chính PTF cho SeABank có sự sai lệch.

Giải quyết 'vùng xám' pháp lý cho thị trường tài sản mã hóa

Giải quyết 'vùng xám' pháp lý cho thị trường tài sản mã hóa

Tài chính -  5 ngày

Thị trường tài sản mã hoá đang đòi hỏi xây dựng khung pháp lý chặt chẽ, khi gần 90% vụ việc liên quan đến tài sản số bị xác minh có dấu hiệu vi phạm hoặc lừa đảo.

Chủ xe VinFast VF 8: Mua về ai cũng khen, hàng tháng tiết kiệm 4-5 triệu đồng tiền xăng

Chủ xe VinFast VF 8: Mua về ai cũng khen, hàng tháng tiết kiệm 4-5 triệu đồng tiền xăng

Nhịp cầu kinh doanh -  11 phút

Đang sở hữu 3 chiếc Audi, anh Nguyễn Quang Huy (Đồng Nai) giữ tâm thế “thử cho biết” khi mang về chiếc VF 8. Mọi thứ thay đổi 180 độ ngay sau đó khi VF 8 trở thành kép chính còn những mẫu xe giá nhiều tỷ đồng “trùm mền”. Anh thậm chí còn tính bán bớt xe xăng, để mua thêm xe điện VinFast.

Thủ tướng chỉ ra nghịch lý: Biển rộng nhưng đầu tư ít

Thủ tướng chỉ ra nghịch lý: Biển rộng nhưng đầu tư ít

Tiêu điểm -  14 phút

Thủ tướng Phạm Minh Chính cảnh báo đại dương chiếm 70% diện tích Trái đất nhưng lại nhận ít đầu tư nhất trong 17 mục tiêu phát triển bền vững.

PVcomBank đồng hành cùng lễ khai mạc vòng chung kết Robocon 2025

PVcomBank đồng hành cùng lễ khai mạc vòng chung kết Robocon 2025

Nhịp cầu kinh doanh -  19 phút

Vòng chung kết cuộc thi sáng tạo Robot Việt Nam 2025 (Robocon 2025) đã khai mạc tại nhà thi đấu Ninh Bình, thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Trong vai trò là đơn vị đồng hành cùng cuộc thi, đại diện Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam (PVcomBank) đã tham dự buổi khai mạc Triển lãm Robocon và lễ khai mạc vòng chung kết với 32 đội thi đến từ nhiều trường đại học trên cả nước.

Vinmec lần đầu thay toàn bộ xương đùi cho bệnh nhi ung thư nhỏ tuổi nhất thế giới

Vinmec lần đầu thay toàn bộ xương đùi cho bệnh nhi ung thư nhỏ tuổi nhất thế giới

Nhịp cầu kinh doanh -  20 phút

Hệ thống Y tế Vinmec vừa phẫu thuật thành công ca thay toàn bộ xương đùi bằng vật liệu in 3D cá thể hóa cho bệnh nhi ung thư nhỏ tuổi nhất thế giới. Đây cũng là sản phẩm y sinh đầu tiên được thiết kế và sản xuất hoàn toàn trong nước, đánh dấu bước tiến quan trọng trong ứng dụng y học chính xác tại Việt Nam.

Garden Apartment: Giá trị gia tăng kép ở The Matrix One Premium

Garden Apartment: Giá trị gia tăng kép ở The Matrix One Premium

Nhịp cầu kinh doanh -  21 phút

Nếu khả năng tăng giá giúp chủ sở hữu có thêm tài sản cả khi ngủ, thì với bất động sản dòng tiền, “lãi kép” lại mang đến sức hấp dẫn khó cưỡng.

Sau chuối và bò, vì sao bầu Đức đi trồng dâu và cà phê?

Sau chuối và bò, vì sao bầu Đức đi trồng dâu và cà phê?

Doanh nghiệp -  1 giờ

Trước đây là ‘2 cây 1 con’, giờ là ‘4 cây 1 con’. Chủ tịch HĐQT Công ty CP Hoàng Anh Gia Lai - ông Đoàn Nguyên Đức tiết lộ chiến lược mới với chuối, sầu riêng, dâu, cà phê và heo.

Doanh nghiệp xuất khẩu xoay trục nhờ thương mại điện tử B2B

Doanh nghiệp xuất khẩu xoay trục nhờ thương mại điện tử B2B

Tiêu điểm -  2 giờ

Thương mại điện tử B2B không chỉ mở rộng cánh cửa ra thế giới cho doanh nghiệp mà còn góp phần chuyển đổi mô hình kinh doanh truyền thống sang hiện đại, bền vững hơn.