Về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận nhà đầu tư, công nhận chủ đầu tư dự án, Luật Đầu tư và Luật Xây dựng 2020 có ba điểm sửa đổi so với trước đây.
Thứ nhất, Luật Đầu tư 2020 quy định những dự án thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư, cơ quan có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư nhưng không phải thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư trong ba trường hợp.
Nhà đầu tư có quyền sử dụng đất, trừ trường hợp Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng theo quy định của pháp luật về đất đai.
Nhà đầu tư nhận chuyển nhượng, nhận góp vốn, thuê quyền sử dụng đất nông nghiệp để thực hiện dự án đầu tư sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất theo quy định của pháp luật về đất đai.
Cuối cùng là nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư trong khu công nghiệp, khu công nghệ cao.
Ngoài ra, còn có trường hợp khác không thuộc diện đấu giá, đấu thầu theo quy định của pháp luật.
Thứ hai, Luật Đầu tư 2020 đã sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Nhà ở, Luật Bảo vệ môi trường, kết hợp với Luật Xây dựng sửa đổi, đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật về chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận nhà đầu tư, công nhận chủ đầu tư.
Theo đó, trường hợp có nhiều “nhà đầu tư”được chấp thuận thì việc xác định chủ đầu tư theo quy định của Luật Xây dựng.
Hình thức sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại là trường hợp có quyền sử dụng đất ở hợp pháp và các loại đất khác được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép chuyển mục đích sử dụng đất sang làm đất ở.
Bên cạnh đó, Luật Đầu tư sửa đổi cũng quy định đối với dự án xây dựng nhà ở khác thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư thì thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư. Các dự án nhà ở phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư.
Thứ ba, Luật Xây dựng 2020 quy định chủ đầu tư được xác định trước khi lập dự án đầu tư xây dựng hoặc khi phê duyệt dự án hoặc các trường hợp khác theo quy định của pháp luật có liên quan.
Đối với dự án sử dụng các nguồn vốn đầu tư hợp pháp của tổ chức, cá nhân mà pháp luật về đầu tư có quy định phải lựa chọn nhà đầu tư để thực hiện dự án, chủ đầu tư là nhà đầu tư được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận.
Trường hợp có nhiều nhà đầu tư tham gia thì các nhà đầu tư có thể thành lập tổ chức hoặc ủy quyền cho một nhà đầu tư làm chủ đầu tư. Trường hợp pháp luật có liên quan quy định về việc lựa chọn và công nhận chủ đầu tư thì việc lựa chọn và công nhận chủ đầu tư phải đáp ứng các điều kiện và tuân thủ quy định của pháp luật có liên quan.
Bên cạnh việc tháo gỡ vướng mắc về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận nhà đầu tư, công nhận chủ đầu tư, theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. HCM, Luật Đầu tư và Luật Xây dựng 2020 còn tháo gỡ ách tắc cho hàng trăm dự án nhà ở và xác lập “quy trình chuẩn” về thủ tục đầu tư xây dựng.
Trước hết, Luật Đầu tư và Luật Xây dựng sửa đổi đã thống nhất thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các trường hợp nhà đầu tư có quyền sử dụng đất; hoặc nhận chuyển nhượng, nhận góp vốn, thuê quyền sử dụng đất nông nghiệp để thực hiện dự án đầu tư sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất theo quy định của pháp luật về đất đai (bao gồm các dự án nhà ở có quỹ đất hỗn hợp, gồm đất ở, đất nông nghiệp và các loại đất khác).
Thứ hai, Luật Đầu tư sửa đổi quy định, đối với trường hợp có nhiều nhà đầu tư được chấp thuận, thì việc xác định chủ đầu tư theo quy định của Luật Xây dựng.
Thứ ba, Luật Đầu tư đã sửa đổi, quy định đối với trường hợp có quyền sử dụng đất ở hợp pháp và các loại đất khác được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép chuyển mục đích sử dụng đất sang làm đất ở. Quy định về đất ở hợp pháp và các loại đất khác này sẽ đảm bảo sự thống nhất với khái niệm “đất” của Luật Đất đai.
Thứ tư, Luật Đầu tư chỉ yêu cầu dự án có đánh giá sơ bộ tác động môi trường để chấp thuận chủ trương đầu tư; hoặc để cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Theo ông Châu, quy định này rất hợp lý và tiết kiệm được thời gian, chi phí của nhà đầu tư.
Thứ năm, Luật Xây dựng sửa đổi đã giảm bớt bước thẩm định thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở của cơ quan chuyên môn về xây dựng và tích hợp hồ sơ thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở khi lập thủ tục cấp Giấy phép xây dựng, khắc phục được bất cập của Luật Xây dựng 2014.
Ví dụ, đối với trường hợp dự án nhà ở có công trình cấp 1 (trên 24 tầng), trước đây, chủ đầu tư phải hai lần ra Cục Quản lý hoạt động xây dựng - Bộ Xây dựng để thẩm định cả hai bước thiết kế bước thẩm định thiết kế cơ sở, và tiếp theo, phải thực hiện bước thẩm định thiết kế kỹ thuật sau thiết kế cơ sở. Hoàn thành hai bước này dự án mới được Sở Xây dựng cấp giấy phép xây dựng.
Ngày 13/09/2019, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã ban hành Quyết định số 768/QĐ-BXD, cho phép “Cục Công tác phía Nam” của Bộ Xây dựng được thực hiện công tác của cơ quan chuyên môn về xây dựng, bao gồm thẩm định thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công theo phân cấp và theo quy định của pháp luật đối với công trình là nhà hoặc kết cấu dạng nhà có quy mô đến 30 tầng hoặc chiều cao không quá 100m.
Như vậy, với quy định mới, các chủ đầu tư dự án nhà ở có công trình có quy mô đến 30 tầng hoặc chiều cao không quá 100m, trên địa bàn TP. HCM, Cần Thơ và 17 tỉnh thuộc miền Đông Nam bộ và Tây Nam bộ không còn phải ra Bộ Xây dựng để thẩm định thiết kế như trước đây, mà chỉ thẩm định tại Sở Xây dựng hoặc Cục Công tác phía Nam của Bộ Xây dựng.
Với những sửa đổi trên, ông Châu cho rằng, Luật Đầu tư và Luật Xây dựng sửa đổi đã tháo gỡ được ách tắc cho hàng trăm dự án nhà ở hiện nay. Việc sửa đổi hai luật này cũng đồng thời xác lập quy trình chuẩn về thủ tục đầu tư xây dựng đối với các dự án có quyền sử dụng đất, phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư, công nhận nhà đầu tư trong thời gian tới.
