Vượt bão thuế quan: Số hóa để tận dụng chính sách và tăng sức đề kháng

Giữa những cơn bão thuế quan (Trade Storm) toàn cầu với chi phí logistics leo thang và biến động địa chính trị, chuyển đổi số đang mở ra cơ hội tiếp cận vốn bền vững cho doanh nghiệp sản xuất Việt Nam.

Sự kiện “Chuyển mình trong Trade Storm – Sức mạnh cộng hưởng của Chính sách, Tài chính và Công nghệ cho doanh nghiệp sản xuất tư nhân”, do 1C Việt Nam phối hợp cùng HAMI và Techcombank tổ chức, đã quy tụ các chuyên gia đầu ngành chia sẻ lộ trình số hóa, ưu đãi R&D và giải pháp tài chính thiết thực nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vượt thách thức và bứt phá tăng trưởng.

Dự báo vĩ mô 2025

Trải qua nửa đầu năm 2025, Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam (Techcombank) đã chỉ ra bốn yếu tố ảnh hưởng lớn tới triển vọng kinh tế năm 2025, bao gồm: tình hình địa chính trị quốc tế, những diễn biến trong thương mại toàn cầu, xu hướng điều chỉnh lãi suất tại các nền kinh tế lớn, và đà tăng trưởng chậm lại ở nhiều khu vực trên thế giới.

Theo ông Hoàng Tùng, Chuyên gia phân tích Kinh tế và Thị trường Tài chính tại Techcombank, những yếu tố này cần được doanh nghiệp theo dõi sát sao để chủ động xây dựng kịch bản điều hành phù hợp.

“Từ khóa 'rủi ro' xuất hiện với tần suất đáng kể trong các báo cáo vĩ mô từ cuối năm 2024 đến nay, cho thấy sự cần thiết của việc chuẩn bị kỹ lưỡng”, ông Tùng chia sẻ tại sự kiện.

Trước hết, rủi ro địa chính trị tiếp tục là yếu tố chi phối. Xung đột Nga - Ukraine, dù được dự báo “kết thúc trong 24 giờ” hồi tháng 9 - 10 năm ngoái, đến nay đã vượt 3.500 giờ mà vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.

Báo cáo ghi nhận chỉ số rủi ro địa chính trị toàn cầu (Global Geopolitical Risk Index) ở mức cao kỷ lục, kéo dài từ cuối 2024 và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Song song đó, các cuộc xung đột Trung Đông cũng đã dẫn đến chi phí logistics quốc tế tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước, đặt doanh nghiệp xuất khẩu trước áp lực “lợi nhuận bị siết chặt”.

“Nếu không áp dụng front-loading, đẩy nhanh xuất khẩu trước khi cước phí tiếp tục leo thang, doanh nghiệp sẽ bị siết chặt biên lợi nhuận”, ông Tùng nhấn mạnh.

Chiến lược front-loading đòi hỏi tính toán chi tiết: hình thức vận tải (đường biển, đường hàng không), thời gian thông quan tại cảng đi và cảng đến, cũng như khả năng lưu kho trung chuyển.

Doanh nghiệp cần cập nhật báo cáo thời gian thực từ đối tác logistics để ra quyết định kịp thời.

Bên cạnh đó, với đóng góp khoảng 10% tổng kim ngạch xuất khẩu từ FDI, sự phụ thuộc cao vào nguồn vốn ngoại có thể khiến doanh nghiệp nội địa “dễ tổn thương khi dòng vốn FDI gặp gián đoạn”.

Để giải quyết bài toán giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn vốn và chuỗi giá trị FDI, doanh nghiệp Việt Nam cần gia tăng tỷ lệ nội địa hóa, tìm kiếm các đối tác thay thế phù hợp với năng lực doanh nghiệp, và đẩy mạnh hợp tác trong nước.

Đồng thời, nền kinh tế Mỹ đang ở trạng thái “bình lạc”, với quý I/2025 tăng trưởng âm và các quý tiếp theo được dự báo tiếp tục suy giảm, mặc dù chính phủ liên tục tung gói hỗ trợ thuế, nhưng “tâm lý tiêu dùng vẫn trầm lắng” và đồng USD duy trì ở mức cao.

Sự kết hợp giữa rủi ro thay đổi chính sách thương mại, chiến tranh thương mại Mỹ -Trung và đà đình lạm nhẹ tại Hoa Kỳ không chỉ ảnh hưởng trực tiếp lên chi phí nhập khẩu nguyên liệu mà còn siết chặt biên lợi nhuận xuất khẩu của Việt Nam.

Trong trường hợp này, doanh nghiệp sản xuất tư nhân cần chủ động đa dạng hóa đối tác, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nội địa hóa và theo dõi sát diễn biến tỷ giá để điều chỉnh kịch bản kinh doanh phù hợp, từ đó giảm thiểu ảnh hưởng gián tiếp từ “cơn gió ngược” vĩ mô.

Song song, diễn biến từ nền kinh tế Mỹ, thị trường có sức ảnh hưởng lớn đến tỷ giá, lãi suất và sức mua toàn cầu, cũng cần được theo dõi sát sao.

Doanh nghiệp nên chủ động điều chỉnh kế hoạch nhập khẩu nguyên liệu cũng như xuất khẩu thành phẩm để phù hợp với điều kiện thị trường, đồng thời tận dụng các thời điểm tỷ giá USD giảm nhiệt để nâng cao hiệu quả tài chính.

Chính sự chủ động điều phối chiến lược dòng tiền, chuỗi cung ứng và đầu tư công nghệ trong giai đoạn này sẽ là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp sản xuất tư nhân không chỉ thích ứng với biến động, mà còn mở rộng được cơ hội tăng trưởng trong dài hạn.

Năm 2025 không chỉ là thời điểm đòi hỏi doanh nghiệp phải thận trọng trước những chuyển động vĩ mô phức tạp, mà còn là cơ hội để tái cấu trúc năng lực thích ứng và điều hành chiến lược.

Trước các yếu tố có thể ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất – kinh doanh như chi phí logistics tăng cao, biến động địa chính trị, xu hướng điều chỉnh lãi suất toàn cầu và sức mua giảm tại một số thị trường xuất khẩu lớn, đại diện Techcombank khuyến nghị doanh nghiệp sản xuất tư nhân cần chủ động xây dựng bản đồ rủi ro phù hợp với từng giai đoạn ngắn và trung hạn.

Trong đó, việc thiết lập các kịch bản dự phòng từ tháng tới quý sẽ giúp doanh nghiệp linh hoạt ứng phó mà không bị động trong điều phối vận hành.

Chính sách đồng hành: Tối ưu nguồn lực R&D

Tối ưu hóa nguồn lực cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) sẽ trở thành “chìa khóa sống còn” để doanh nghiệp sản xuất tư nhân giữ vững lợi thế cạnh tranh khi bị chịu cùng lúc 2 sức ép từ địa chính trị và chi phí logistics leo thang.

Ông Bùi Thanh Minh, Phó giám đốc Văn phòng Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), nhấn mạnh rằng, Nghị quyết 68/NQ-TW đã mở rộng đáng kể cơ chế khuyến khích.

Trong đó, doanh nghiệp được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế tới 200% chi phí R&D thực tế, đồng thời được trích tối đa 20% thu nhập tính thuế thu nhập doanh nghiệp để vào quỹ phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Theo ông Minh, đây không chỉ là “cú hích lớn về mặt tài chính” mà còn thúc đẩy doanh nghiệp xây dựng văn hóa đổi mới, bởi số tiền tiết kiệm được qua khấu trừ thuế có thể tái đầu tư ngay vào các dự án thí điểm công nghệ.

Không dừng lại ở ưu đãi thuế, Chính phủ còn triển khai các gói tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi chỉ 2%/năm cho các dự án hướng tới mô hình kinh doanh tuần hoàn và tuân thủ khung ESG mới được cụ thể hóa tại Nghị quyết 198/2025/QH15.

Ông Minh cho biết: “Tín dụng xanh và tài trợ trực tiếp qua quỹ mang đến cho doanh nghiệp tư nhân cơ hội tiếp cận vốn rẻ, đặc biệt khi chi phí vốn thương mại thông thường đang ở mức cao”.

Tuy nhiên, theo đại diện Ban IV, vẫn còn tồn tại “khoảng trống hướng dẫn” khiến nhiều doanh nghiệp ngần ngại nộp hồ sơ; do đó, Ban IV đang kiến nghị sớm hoàn thiện văn bản hướng dẫn chi tiết để đảm bảo luồng tài chính này “chảy thẳng” đến các dự án đổi mới.

Liên kết chặt chẽ với khuyến nghị về chiến lược “front-loading” và đa dạng hóa chuỗi cung ứng, việc tận dụng tối đa các kênh hỗ trợ R&D sẽ giúp doanh nghiệp sản xuất tư nhân không chỉ khắc phục áp lực chi phí ngắn hạn mà còn xây dựng nền tảng công nghệ bền vững cho những biến động dài hạn của thị trường toàn cầu.

Chuyển đổi số: “Bước đi nhỏ, tác động lớn”

Tiếp nối bức tranh vĩ mô và cơ chế ưu đãi R&D, chuyển đổi số được xác định là “cơ hội lịch sử” để doanh nghiệp sản xuất tư nhân gia tăng sức bật cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Các cam kết thương mại như CPTPP, EVFTA hay Mỹ IRA không chỉ đòi hỏi minh bạch và truy xuất nguồn gốc mà còn đặt ra tiêu chuẩn báo cáo carbon, buộc doanh nghiệp phải ứng dụng e-invoicing (hóa đơn điện tử), e-signature (chữ ký điện tử) và hệ thống ERP tích hợp module ESG để đáp ứng yêu cầu xuyên biên giới.

Khi vận hành đồng bộ quy trình số hóa và chuẩn mực quốc tế, doanh nghiệp sẽ tận dụng tối đa ưu đãi thuế R&D (200% chi phí được trừ) và gói tín dụng xanh 2%/năm, từ đó phát huy hiệu quả đầu tư công nghệ và ổn định biên lợi nhuận.

Bà Phạm Hoài Anh, Giám đốc Thương mại 1C Việt Nam, nhấn mạnh chuyển đổi số không chỉ là “đầu tư một lần cho xong” mà là hành trình tư duy lại quy trình, cơ cấu lại nguồn lực và con người.

Thực tế cho thấy, khi doanh nghiệp có nền tảng dữ liệu minh bạch và quy trình vận hành rõ ràng, họ không chỉ giảm thiểu tổn thất do gián đoạn chuỗi cung ứng mà còn chủ động tận dụng chiến lược front-loading xuất khẩu khi chi phí logistics biến động.

Đại diện 1C Việt Nam miêu tả hành trình chuyển đổi số tại bất kỳ doanh nghiệp sản xuất nào cũng nên trải qua 4 giai đoạn.

Trước hết, cần đánh giá hiện trạng số hóa và rà soát quy trình vận hành; tiếp đó, thiết kế lộ trình số hóa từng phân hệ từ kế toán, kho bãi đến sản xuất; sau đó, triển khai thử nghiệm trên phân đội mẫu để đo lường giá trị gia tăng; cuối cùng mới nhân rộng ra toàn tổ chức khi đã xác nhận hiệu quả về năng suất và chi phí.

Trong bối cảnh chi phí logistics biến động mạnh, nền tảng dữ liệu minh bạch và quy trình vận hành số hóa còn giúp doanh nghiệp chủ động tận dụng chiến lược front-loading xuất khẩu vào những thời điểm cước phí thuận lợi.

Sự kết hợp giữa định hướng chính sách, nguồn vốn ưu đãi và giải pháp công nghệ vững chắc chính là chìa khóa để doanh nghiệp sản xuất tư nhân không chỉ ứng phó hiệu quả mà còn bứt phá trong “Trade Storm” toàn cầu.

Trong bối cảnh thị trường toàn cầu tiếp tục biến động, việc kết hợp linh hoạt giữa hoạch định vĩ mô, tận dụng hiệu quả chính sách hỗ trợ R&D và triển khai chuyển đổi số bài bản sẽ là “kim chỉ nam” giúp doanh nghiệp sản xuất tư nhân Việt Nam không chỉ vượt qua thử thách mà còn định vị vị thế trên bản đồ kinh tế quốc tế.

Khi những cơn “Trade Storm” chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, chính năng lực chủ động thích ứng và tầm nhìn chiến lược đa chiều mới là yếu tố quyết định để mỗi nhà quản trị vững bước trên hành trình tăng trưởng bền vững.