Vượt nắng gió, gieo mầm năng lượng xanh

Người bắt đầu từ con số không

Gió thổi lồng lộng trên cao nguyên cằn cỗi Phú Lạc - nơi nắng quăng quật và đất đai khô khát quanh năm. Ở đó, giữa những cột tua-bin sừng sững quay đều như những chiếc kim của chiếc đồng hồ khổng lồ đo đếm tương lai, có một người đàn ông lặng lẽ đặt nền móng đầu tiên cho ngành điện gió Việt Nam.

Ông là Bùi Văn Thịnh, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Phong điện Thuận Bình (TBW), cũng là một trong những người tiên phong đặt cược cả sự nghiệp vào năng lượng tái tạo từ khi nó còn là một khái niệm xa lạ tại Việt Nam.

Năm 2009, khi EVN thành lập TBW như một phép thử trong chiến lược phát triển điện gió, ông Thịnh - khi đó đang là phó tổng giám đốc một công ty thành viên của EVN - đã xung phong “ra trận”.

Một doanh nghiệp mới toanh, không văn phòng, không nhân sự, không cả tài khoản ngân hàng - đúng nghĩa “ba không”. Nhưng ông không chùn bước. Với ông, khởi đầu trắng tay cũng là một cách để được tự do sáng tạo từ đầu, không bị ràng buộc bởi những nếp cũ kỹ.

Với tầm nhìn xa hơn bảng cân đối tài chính, ông thấy gió - không chỉ là lực tự nhiên - mà là cơ hội tầm quốc gia. Việt Nam có vùng gió tốt nhất Đông Nam Á. Và trong tâm thế của một người kỹ sư mang trong mình máu kinh doanh, ông Thịnh chọn gắn bó lâu dài với gió - không như một xu hướng, mà như một sứ mệnh.

Ông đi, nhìn, học. Những cánh đồng gió ở châu Âu, nơi tua-bin quay giữa cánh đồng lúa mì vàng ươm, khơi lên trong ông giấc mơ về một tương lai điện sạch cho Việt Nam. Một giấc mơ xanh hơn, không khói, không than, và không đánh đổi môi trường để đổi lấy điện.

Năm 2016, Nhà máy điện gió Phú Lạc - một trong những nhà máy gió đầu tiên của cả nước - chính thức vận hành thương mại. Từ vùng đất gió heo hút ấy, TBW và ông Thịnh đã “thắp gió thành điện”, thắp lên cả niềm tin rằng Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển năng lượng tái tạo bằng chính nội lực của mình.

Gió đổi chiều và những thử thách thầm lặng

Câu chuyện năng lượng tái tạo ở Việt Nam chưa bao giờ bằng phẳng. Và ông Thịnh hiểu điều đó hơn ai hết.

Năm 2021, khi chính sách giá mua điện ưu đãi (FIT) hết hiệu lực mà không có chính sách gối đầu, hàng loạt dự án rơi vào trạng thái lơ lửng. Việc chuyển sang cơ chế đấu thầu chưa kịp hình thành, thị trường tái tạo bỗng chốc lạnh đi giữa lúc đang nóng nhất. Với TBW, đó là lúc phải điều chỉnh chiến lược - không phải để sống sót, mà để tiếp tục phụng sự.

Họ xoay trục sang tư vấn quản lý dự án, bảo trì tua-bin, hai lĩnh vực ít người Việt đủ năng lực thực hiện và vốn đang bị chi phối bởi các hãng nước ngoài. Với ông Thịnh, đây là cách “không để mất nhịp”, đồng thời mở rộng năng lực kỹ thuật, chủ động hơn trong chuỗi giá trị ngành điện gió.

Muốn làm điện cho dân thì phải được lòng dân.

Tuy nhiên, một vấn đề khác mà ông coi là “gió ngược kỹ thuật”, đó là năng lực truyền tải. “Chúng tôi có điện, có gió, có tua-bin. Nhưng lưới điện không chịu nhận. Vậy là công suất bị cắt giảm,” ông nói.

Không giấu được sự trăn trở, ông chỉ ra nghịch lý: rất nhiều nhà máy đã sẵn sàng phát điện nhưng chỉ được vận hành một phần công suất vì lưới điện quá tải. “Tức là, chúng ta có vàng trong tay mà không có túi để đựng.” Nếu vấn đề này không được giải quyết một cách căn cơ, ông tin rằng những con số trong Quy hoạch điện VIII chỉ mãi là kế hoạch nằm trên giấy.

Thử thách lớn nữa đến từ việc EVN thoái toàn bộ vốn khỏi TBW. TBW, giờ đây là doanh nghiệp tư nhân đúng nghĩa, không còn được tiếp cận nguồn vốn rẻ như trước. Nhưng ông Thịnh không chọn than vãn. Họ chấp nhận vay thương mại, với điều kiện là phải quản lý chặt chẽ từng đồng vốn.

“Chúng tôi biết rằng càng kéo dài, càng phát sinh chi phí. Nên không có lựa chọn nào khác ngoài hiệu quả,” ông nói.

Chính tư duy đó đã giúp TBW hoàn thành cả ba dự án với tổng công suất 80 MW - trong đó có một dự án tại Ninh Thuận và hai tại Bình Thuận - đúng tiến độ giá FIT. Trong khi nhiều dự án khác trượt hẹn, TBW vẫn kịp “về đích” dù đang trong thời kỳ cao điểm của dịch Covid-19, vật tư khan hiếm, nhân lực thiếu hụt.

Điều khiến ông Thịnh tự hào hơn cả, không phải là sản lượng hay suất đầu tư, mà là niềm tin của người dân địa phương. “Dự án nào của chúng tôi cũng thuận lợi về mặt bằng. Vì chúng tôi nói là làm. Không có mập mờ, không hứa rồi thất hứa.” Với ông, công tác dân vận không phải thủ thuật, mà là bản chất của làm nghề: “Muốn làm điện cho dân thì phải được lòng dân.”

Kỳ vọng từ người giữ gió

Ba năm trở lại đây, ngành điện tái tạo chứng kiến nhiều biến động. Trong số 173 dự án bị yêu cầu đàm phán lại giá mua điện vì thiếu xác nhận nghiệm thu công trình (CCA) tại thời điểm COD, TBW có một dự án. Điều khiến ông Thịnh băn khoăn là: hợp đồng không hề yêu cầu điều này, nhưng sau đó chính sách lại áp dụng hồi tố.

“Chúng tôi không phản đối quy định mới, nhưng nếu thay đổi, thì hãy áp dụng từ ngày ký tiếp theo. Nếu không, sẽ rất khó để nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn vào Việt Nam,” ông nói. Với một người luôn đặt niềm tin vào môi trường đầu tư bền vững, điều ông lo lắng không chỉ là tiền - mà là niềm tin vào hệ thống pháp lý.

Dù vậy, ông vẫn giữ một tinh thần lạc quan có cơ sở. Nghị quyết 55, Nghị quyết 68, Quy hoạch điện VIII điều chỉnh - tất cả cho thấy Việt Nam đang tái cấu trúc ngành điện theo hướng mở rộng vai trò tư nhân, đa dạng hóa nguồn năng lượng, và nâng cao tỷ trọng năng lượng sạch.

TBW, trong “chương tiếp theo” của mình, không chỉ muốn là nhà đầu tư, mà là người đồng hành về kỹ thuật, chiến lược và vận hành cho các doanh nghiệp mới. “Chúng tôi hiểu cái khó, cái vướng của nghề này, và sẵn sàng chia sẻ”, ông nói.

Khi được hỏi đâu là “bí quyết” để TBW trụ vững qua hơn một thập kỷ sóng gió, ông chỉ cười nhẹ: “Thuận thiên nhiên. Thuận lòng người.”

Không khẩu hiệu, không ngôn từ cầu kỳ. Với ông, đó là chiến lược lớn nhất để làm ăn lâu dài: doanh nghiệp phát triển bền vững khi lợi ích gắn chặt với môi trường và cộng đồng.

Ông Bùi Văn Thịnh không phải là người ưa hào nhoáng. Nhưng mỗi cánh quạt quay giữa đất trời Bình Thuận lại là một lát cắt cho thấy hành trình âm thầm của những người dám đi trước.

Và gió - nếu không có người giữ - sẽ vẫn chỉ là gió.

Bài viết đăng trên Đặc san TheLEADER với chủ đề PHỤNG SỰ xuất bản tháng 8-2025. Đặc san dày 196 trang, gồm 4 phần: Chính sách phụng sự, Lãnh đạo phụng sự, Doanh nghiệp phụng sự và Báo chí phụng sự.

Để đặt mua Đặc san, xin liên hệ:

Tạp chí điện tử Nhà quản trị - TheLEADER

Tòa soạn thường trực: Tầng 2, tòa nhà số 5 ngõ 535 Kim Mã, phường Giảng Võ, Hà Nội

Điện thoại: (024) 6687 6808 - Hotline: 08887 08817

Văn phòng đại diện tại Thành phố Hồ Chí Minh

Địa chỉ: Lầu 2, tòa nhà VNO, số 29 Huỳnh Văn Bánh, phường Phú Nhuận, TP.HCM

Điện thoại: 08867 08817