ADB đo áp lực thuế Mỹ lên kinh tế Việt Nam

Làn sóng gia tăng xuất khẩu trước khi Hoa Kỳ áp dụng thuế quan mới cùng các chính sách hỗ trợ của Chính phủ đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong nửa đầu năm 2025.

Tuy nhiên, tăng trưởng được dự báo sẽ chậm lại trong phần còn lại của năm do tác động của các mức thuế đối ứng có hiệu lực từ ngày đầu tháng 8 vừa qua, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đánh giá trong báo cáo triển vọng kinh tế được công bố ngày 30/9. 

“Dù nền kinh tế trong nước vẫn ổn định, tăng trưởng dự kiến sẽ giảm nhịp so với sự bứt phá mạnh mẽ trong nửa đầu năm 2025”, ADB cho hay.

Các mức thuế đối ứng của Hoa Kỳ đối với Việt Nam - 20% đối với hàng nhập khẩu và 40% đối với hàng trung chuyển – có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng ngắn hạn, song các chính sách kích thích kinh tế được kỳ vọng sẽ giảm nhẹ tác động này. 

ADB điều chỉnh dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam tăng lên 6,7% cho năm 2025 và giảm còn 6% cho năm 2026, so với các mức lần lượt là 6,6% và 6,5% trong báo cáo hồi tháng 4.

Lạm phát được dự báo ở mức 3,9% trong năm nay và giảm nhẹ xuống 3,8% trong năm sau. Giá năng lượng toàn cầu giảm đã góp phần giảm chi phí vận tải – yếu tố chiếm tỉ trọng đáng kể trong rổ hàng hóa tiêu dùng. 

Tuy nhiên, ADB lưu ý, việc điều chỉnh tăng liên tục chi phí y tế, giáo dục và giá điện của Chính phủ vẫn tiếp tục tạo áp lực lạm phát. Giải ngân đầu tư công được đẩy nhanh và tăng trưởng tín dụng cao có thể làm tăng giá vật liệu và dịch vụ. Cùng với đó, đồng tiền mất giá có thể tiếp tục làm tăng lạm phát thông qua chi phí nhập khẩu cao hơn.

Tổ chức này cho rằng, đầu tư công hiệu quả là yếu tố then chốt để duy trì tăng trưởng và giảm nút thắt hạ tầng. Với tỉ lệ nợ công dưới 34% GDP – thấp hơn nhiều so với mức trần 60% theo quy định – Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa tài khóa cho các biện pháp hỗ trợ tăng trưởng. 

Cải cách thể chế sâu rộng sẽ giúp tinh giản môi trường pháp lý, nâng cao hiệu quả giải ngân và thúc đẩy kinh tế nội địa. Tuy nhiên, hạn chế về năng lực trong việc lập kế hoạch, triển khai và quản lý dự án ở tất cả các cấp tiếp tục ảnh hưởng đến việc giải ngân đúng hạn.

Rủi ro với tăng trưởng kinh tế

ADB trong báo cáo đánh giá rằng, sự bất ổn định về thuế quan đang gây xáo trộn đối với hoạt động FDI và thương mại. 

Theo đó, xuất khẩu sang Hoa Kỳ nhiều khả năng sẽ chậm lại đáng kể sau giai đoạn “dồn toa” trước đó, cùng với mức thuế mới 20% có hiệu lực, khiến các nhà sản xuất định hướng xuất khẩu có thể trì hoãn hoặc thu hẹp kế hoạch.

Các luồng thương mại cũng sẽ thay đổi khi các doanh nghiệp tái cấu trúc chuỗi cung ứng và giá cả. Nhập khẩu trong tháng 8 bắt đầu chậm lại, giảm 0,8% so với tháng 7.

Trong thời gian còn lại của năm, thuế quan sẽ tiếp tục tạo áp lực lên thương mại và đầu tư, nhấn mạnh sự cần thiết phải chuyển dịch cơ cấu hướng tới mô hình tăng trưởng cân bằng hơn, với nhu cầu nội địa mạnh mẽ hơn và các thị trường xuất khẩu đa dạng hơn để giảm thiểu tác động của các cú sốc từ thuế quan.

Rủi ro đối với triển vọng tăng trưởng kinh tế Việt Nam bao gồm cả các yếu tố bên trong lẫn bên ngoài, ADB nhận định.

Nếu môi trường kinh tế toàn cầu xấu hơn dự kiến do các đối tác thương mại lớn tăng trưởng chậm lại và biến động thị trường tài chính gia tăng, thách thức đối với kinh tế sẽ tăng lên, đặc biệt thông qua hoạt động xuất khẩu và dòng vốn đầu tư suy yếu. 

Bên cạnh đó, việc áp dụng thuế đối ứng đối với hàng trung chuyển chưa cụ thể có thể làm giảm thương mại và đầu tư. 

Ở trong nước, mặc dù các cải cách về đầu tư công đã mang lại kết quả, song rủi ro tài chính gia tăng và sự chậm trễ trong phối hợp chính sách làm hạn chế hiệu quả của các biện pháp kích thích tăng trưởng.

Với vị thế tài khóa thuận lợi, theo ADB, Chính phủ có thể áp dụng các biện pháp kích thích tăng trưởng thông qua cắt giảm thuế có trọng tâm, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, và tăng chi tiêu xã hội cho các hộ gia đình thu nhập thấp. 

Việc phối hợp các cải cách cơ cấu nhằm cải thiện môi trường kinh doanh và năng suất lao động sẽ phát huy hiệu quả tối đa. Dự kiến trong năm 2025, thâm hụt ngân sách ở mức 3,8% GDP.

Ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc quốc gia của ADB tại Việt Nam, nhận định: “Sự phối hợp tốt hơn giữa thực thi hiệu quả chính sách tài khóa và tiền tệ sẽ giúp tránh gây áp lực quá mức lên các công cụ tiền tệ và bảo đảm ổn định kinh tế tài chính vĩ mô".

Ông cũng khuyến nghị, trong dài hạn, các cải cách pháp lý toàn diện cần phải giải quyết những thách thức mang tính cấu trúc, như đảm bảo khả năng thích ứng biến đổi khí hậu, thúc đẩy năng lực cạnh tranh của khu vực tư nhân, nâng cao hiệu quả của doanh nghiệp nhà nước, hiện đại hóa hệ thống thuế và chuyển đổi số. Đây là những yếu tố then chốt cho một mô hình tăng trưởng cân bằng hơn.