Các tỉnh, thành phố đang thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 đều đang yêu cầu doanh nghiệp chỉ được duy trì hoạt động khi đảm bảo điều kiện ‘3 tại chỗ’ hoặc ‘1 cung đường – 2 địa điểm’ để phòng, chống dịch bệnh lây lan vào các nhà máy, các khu công nghiệp.
Tuy nhiên, sau hơn 1 tuần thực hiện, thực tế đã phát sinh nhiều khó khăn, bất cập tác động lớn tới việc bảo đảm an toàn phòng chống dịch cũng như nỗ lực duy trì sản xuất, xuất khẩu, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) phản ánh.
Trong công văn vừa gửi Thủ tướng và Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, VASEP cho biết, thực tế hiện nay chỉ có khoảng 30% các doanh nghiệp thủy sản tại các tỉnh thành phía Nam đảm bảo được điều kiện "3 tại chỗ" và hoạt động với 30 – 50% số lượng lao động. Công suất sản xuất trung bình đã giảm chỉ còn 40 – 50% so với trước đây.
Dự tính công suất chung của cả vùng giảm còn 30 – 40%. Các vật tư, phụ liệu, bao bì... phục vụ chế biến thủy sản cũng bị thu hẹp, giảm công suất nguồn cung đến 50%.
Trong khi sản xuất bị sụt giảm, nhiều đơn hàng phải gác lại hoặc bị mất, thì các chi phí cho doanh nghiệp đảm bảo được “3 tại chỗ” lại tăng vọt và đang tạo áp lực lớn.
Cụ thể, chi phí xét nghiệm hàng tuần, chi phí trang bị các điều kiện cho công nhân ở lại nhà máy tăng 50 – 100%, trả thêm lương công nhân ở lại nhà máy 30 - 50%, trả lương và chi phí hỗ trợ người lao động nghỉ việc, chi phí bao bì và vật tư tăng cao, phí cước tàu biểu tăng vọt từ 2 – 10 lần tùy chuyến…
Vì vậy, VASEP và các doanh nghiệp cho rằng, việc thực hiện "3 tại chỗ" chỉ là biện pháp tình thế tạm thời trong ngắn hạn và chỉ có thể kéo dài từ 2 - 3 tuần với các doanh nghiệp vừa, các doanh nghiệp lớn hơn cũng duy trì tối đa 4 - 5 tuần.
Còn phương châm ‘1 cung đường – 2 địa điểm’ cũng có nhiều bất cập khi các địa phương còn cứng nhắc trong việc xác định 2 địa điểm cần kiểm soát hoặc yêu cầu cần tập hợp công nhân tại 1 điểm và xe công ty phải đón đến nhà máy. Điều này thực sự gây ra nhiều khó khăn cho doanh nghiệp, theo VASEP.
Để phục hồi sản xuất, xuất khẩu sau thời gian ‘3 tại chỗ’ và tận dụng cơ hội mà thủy sản Việt Nam đang có và đáp ứng đơn hàng xuất khẩu tăng vào dịp cuối năm, VASEP kiến nghị Chính phủ ưu tiên tiêm vắc-xin cho người lao động tại các nhà máy chế biến thuỷ sản, đặc biệt là các nhà máy đang áp dụng phương thức ‘3 tại chỗ’.
Trong bối cảnh lượng vắc-xin còn hạn chế và không có ngay một lúc, hiệp hội tha thiết đề nghị Thủ tướng xem xét thứ tự ưu tiên các thành phần được tiêm vắc-xin phòng covid-19. Việc tập trung tiêm cho người lao động tại các nhà máy chế biến thủy sản giúp doanh nghiệp giữ được thị trường, đối tác xuất khẩu; duy trì được sản xuất và công ăn việc làm cho rất nhiều lao động, bao gồm cả nông - ngư dân khai thác biển và sản xuất nguyên liệu.
Cùng với việc tiêm vắc-xin, VASEP kiến nghị Bộ Y tế hoàn thiện bộ quy tắc và tổ chức huấn luyện cho các tỉnh và doanh nghiệp thực hiện "y tế tại chỗ". Theo đó, các doanh nghiệp sẽ chủ động sử dụng tổ y tế, trạm y tế của nhà máy, tự tổ chức xét nghiệm cho người lao động mỗi tháng 2 lần, mẫu xét nghiệm sẽ gửi cho cơ quan y tế và kết quả xét nghiệm của doanh nghiệp được áp dụng trong lưu thông và giao dịch. CDC cũng sẽ tổ chức xét nghiệm cho doanh nghiệp 1 lần mỗi tháng, như vậy đảm bảo mỗi công nhân được xét nghiệm 3 lần mỗi tháng.
Bộ Y tế cũng cần có hướng dẫn xử lý kịp thời với các doanh nghiệp thực hiện "3 tại chỗ" như phát hiện F0, chỉ khoanh vùng và cách ly khu vực có nguy cơ, phun khử khuẩn, xét nghiệm... hướng dẫn các biện pháp an toàn ‘chặt trong, chặt ngoài’ kiểm soát các nguồn lây nhiễm hiệu quả và phù hợp nhằm giảm tổn thất cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó hướng dẫn cụ thể về ‘1 cung đường – 2 địa điểm’.
Ngoài ra, VASEP cũng đề nghị có hỗ trợ cho công nhân, người lao động gặp khó khăn và hỗ trợ doanh nghiệp giảm lãi suất vay ngân hàng, giảm 30% tiền điện ít nhất đến hết năm 2021, đề xuất giảm mức đóng kinh phí công đoàn từ 2% quỹ lương xuống còn 1% quỹ lương cho các doanh nghiệp…
Mặc dù Chính phủ đã có Nghị quyết 68 và Quyết định 23 với các chính sách, cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp. Nhưng “việc thực thi còn chậm với nhiều lý do”, VASEP cho biết và đề xuất Chính phủ có chỉ đạo để chính quyền địa phương cùng hành động với các doanh nghiệp và các hiệp hội doanh nghiệp khẩn trương triển khai các gói hỗ trợ này.
Vào tháng 7, việc TP.HCM và 19 tỉnh thành phía Nam áp dụng Chỉ thị 16 đã khiến sản xuất và xuất khẩu thủy sản lao dốc. Theo đó, xuất khẩu thủy sản đạt gần 763 triệu USD, giảm 4% so với cùng kỳ, theo VASEP.
Trong đó, xuất khẩu cá tra và cá ngừ giảm khoảng 5%, đạt tương ứng 117 triệu USD và 60,5 triệu USD. Mực và bạch tuộc cũng giảm 9% so với cùng kỳ. Các loại thuỷ hải sản còn lại giảm 2-4%. Riêng nhuyễn thể hai mảnh vỏ tăng 6% so với cùng kỳ và đạt 10,6 triệu USD.
