Chưa xóa bù chéo giá điện và không hợp thức hóa sai phạm

Quốc hội vừa chính thức thông qua dự án Luật Điện lực (sửa đổi) với 81 điều (giảm 49 điều so với dự thảo Luật mà Chính phủ trình tại Kỳ họp thứ 8; đồng thời bổ sung 11 điều so với Luật Điện lực hiện hành), trên cơ sở bảo đảm đồng bộ, thống nhất với các đạo luật vừa thông qua về quy hoạch, đầu tư và đấu thầu.

Liên quan đến phát triển điện tái tạo (trong đó có điện gió ngoài khơi), một số đại biểu đề nghị tiếp tục rà soát, quy định chặt chẽ để không xảy ra các sai phạm trong thời gian trước hoặc xảy ra trục lợi chính sách, hợp pháp hoá sai phạm các dự án điện năng lượng tái tạo.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, Chính phủ đã chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát toàn bộ dự thảo luật để bảo đảm các nội dung này không quy định trong dự luật; hoặc nếu có quy định liên quan đến các dự án điện năng lượng tái tạo đang thuộc diện thanh kiểm tra, điều tra thì không hợp thức hóa sai phạm.

Luật Điện lực (sửa đổi) cũng dành một chương quy định về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới nhằm bảo đảm minh bạch, hiệu quả trong quản lý, đồng thời giao Chính phủ quy định điều kiện và thời hạn áp dụng các cơ chế, chính sách ưu đãi đối với dự án này.

Về chính sách phát triển điện năng lượng tái tạo, bên cạnh ưu đãi, hỗ trợ cho từng loại hình nguồn điện nói chung, Luật có cơ chế đột phá cho phát triển điện gió ngoài khơi, khuyến khích đầu tư các dự án tham gia thị trường điện cạnh tranh. Điện gió ngoài khơi trên biển thuộc vùng biển Việt Nam được xác định gồm hai đối tượng: gần bờ và ngoài khơi.

Đặc biệt, những vấn đề “nóng” như giá điện, giá dịch vụ về điện và thị trường điện đều được đề cập.

Điển hình, Bộ Công thương sẽ có trách nhiệm trình Thủ tướng phê duyệt lộ trình xóa bỏ bù chéo giá điện (giữa các nhóm khách hàng, các vùng miền) đồng bộ với các cấp độ phát triển thị trường điện.

Đánh giá việc xóa bỏ ngay bù chéo giá điện là chưa khả thi, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng hoạt động này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như tiến độ và mức độ tái cơ cấu ngành điện, các chính sách/công cụ về tài chính khả thi… nên cần nghiên cứu, xem xét thận trọng, kỹ lưỡng để xây dựng phương án lộ trình cụ thể.

Bên cạnh đó, Luật Điện lực (sửa đổi) quy định giá điện trúng thầu là giá điện tối đa để bên mua điện đàm phán với nhà đầu tư trúng thầu. Đồng thời, Chính phủ sẽ quy định chi tiết việc đàm phán, giao kết hợp đồng dự án đầu tư kinh doanh, hợp đồng mua bán điện với nhà đầu tư trúng thầu trên cơ sở bảo đảm quyền lợi của các bên.

Trên cơ sở ý kiến của Chính phủ, thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, để bảo đảm Luật sớm đi vào cuộc sống, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đề nghị cho phép quy định Luật có hiệu lực từ ngày 1/2/2025.

Như vậy, Luật Điện lực (sửa đổi) được thông qua cho thấy, một số vấn đề cơ bản cốt yếu của ngành điện (như bù chéo giá, giá điện trúng thầu) đang dần rõ hành lang quản lý, phát triển và chỉ còn đợi Chính phủ quy định chi tiết.

Dẫu vậy, vẫn còn những băn khoăn, chờ đợi của không ít chủ đầu tư lẫn địa phương về số phận các dự án điện gió, điện mặt trời bị chỉ rõ sai phạm thời gian qua.

Điển hình là 154 dự án điện mặt trời gặp tồn tại, sai phạm về quy hoạch, xây dựng, COD, hưởng giá FIT, góp phần phá vỡ quy hoạch điện VII và VII điều chỉnh, được Thanh tra Chính phủ bóc tách cách đây hơn một năm.

Gần hai tháng trước, Bộ Công thương kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Thanh tra Chính phủ sớm trả lời về loạt dự án này, làm cơ sở bổ sung Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII.

Thời điểm đó, như TheLEADER đã thông tin, Bộ Công thương chưa có cơ sở để tham mưu Chính phủ về hướng xử lý đối với các dự án điện mặt trời khi Cơ quan an ninh điều tra, Bộ Công an cho rằng, cần có thời gian để rà soát toàn bộ các dự án.

Tháng 8 vừa qua, Cơ quan An ninh điều tra, Bộ Công an yêu cầu Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cung cấp thông tin, tài liệu về 10 dự án điện mặt trời, 22 dự án điện gió tại nhiều địa phương nhằm phục vụ điều tra vụ án “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Bộ Công thương và các tỉnh, thành phố.

Theo đó, các dự án tập trung nhiều ở khu vực miền Trung, Tây nguyên và miền Tây Nam bộ. Điển hình, tỉnh Gia Lai ghi nhận 4 dự án điện gió thuộc diện phải cung cấp hồ sơ cho Cơ quan An ninh điều tra, gồm: Hưng Hải, Cửu An, Ia Le 1 và Ia Bang 1.