Chứng khoán Việt Nam sẽ khơi thông 25 tỷ USD vốn ngoại như thế nào?

Sự công nhận từ thế giới

Rạng sáng ngày 8/10 năm nay, chứng khoán Việt Nam như đón "giao thừa", khi FTSE Russell, tổ chức xếp hạng thị trường toàn cầu đã chính thức công bố quyết định nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ "cận biên" lên "mới nổi thứ cấp".

Thông báo này đã chấm dứt sự chờ đợi kéo dài hàng thập kỷ của giới tài chính Việt Nam. Với thế giới, đó là một điều chỉnh mang tính kỹ thuật. Nhưng với Việt Nam, đó là sự công nhận cho một hành trình 25 năm đầy biến động.

Tại hội thảo "Emerging Vietnam - Beyond the Upgrade", bà Wanming Du, Giám đốc chính sách khu vực Châu Á - Thái Bình Dương của FTSE Russell, người đã trực tiếp tham gia vào quá trình đánh giá nâng hạng, đã kể lại những chi tiết rất đặc biệt.

"Việt Nam đã có một sự thay đổi ngoạn mục", bà nói. "Trong suốt thập kỷ qua, chúng tôi đã làm việc với nhiều thị trường, nhưng tốc độ và quy mô cải cách của các bạn thật sự khác biệt và quyết liệt".

Đối với những người trong cuộc, quyết định của FTSE Russell không phải là một món quà, mà là một thành quả tất yếu.

Ông Nguyễn Duy Hưng, Chủ tịch Chứng khoán SSI nhấn mạnh: "Đây là một sự khẳng định về độ tin cậy và tầm vóc của thị trường vốn Việt Nam. Chúng ta đã xây dựng được niềm tin và niềm tin đó chính là nền tảng để có được vị thế mới".

Theo ông Hưng, vị thế mới này của Việt Nam đi kèm với những kỳ vọng cụ thể, khi kinh nghiệm quốc tế đã chỉ ra rằng, việc nâng hạng luôn là một cú hích mạnh mẽ cho dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài.

"Khi Việt Nam được đưa vào rổ chỉ số của các thị trường mới nổi, chúng ta sẽ lọt vào tầm ngắm của các quỹ đầu tư trị giá hàng nghìn tỷ USD, những quỹ mà trước đây vì quy chế, họ không thể đầu tư vào một thị trường cận biên", Chủ tịch SSI nói.

Ngân hàng Thế giới ước tính, "cú hích" này có thể thu hút tới 25 tỷ USD vốn đầu tư quốc tế chảy vào Việt Nam đến năm 2030. Con số khổng lồ này không chỉ là tiền, mà còn là thanh khoản cho thị trường, là sự định giá lại giá trị của các doanh nghiệp.

Nhưng để dòng vốn đó thực sự chảy vào Việt Nam, sự công nhận của FTSE Russell mới chỉ là bước khởi đầu. Nền tảng thực sự nằm ở chính sức khỏe của nền kinh tế.

Nội lực của nền kinh tế

Sự thay đổi ngoạn mục mà bà Wanming Du đề cập không chỉ đến từ các sàn giao dịch chứng khoán, mà còn được xây dựng từ một nền kinh tế "kiên cường" đã chọn đi một con đường khác biệt giữa bối cảnh toàn cầu đầy bất ổn.

Khi các tổ chức quốc tế đồng loạt hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu, Việt Nam lại nổi lên như một điểm sáng hiếm hoi. Ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch UBCKNN cho biết, sự ổn định vĩ mô chính là "bệ đỡ" vững chắc nhất.

"Nhờ sự lãnh đạo quyết liệt và cải cách thể chế, kinh tế Việt Nam duy trì đà tăng trưởng tích cực, tạo động lực cho thị trường tài chính phát triển", ông Hải khẳng định.

9 tháng đầu năm nay, GDP cả nước tăng 7,85%, lạm phát được kiểm soát và dòng vốn FDI giải ngân đạt mức cao nhất trong 5 năm. Dự báo cả năm, tăng trưởng GDP có thể đạt 8,1 - 8,5%, một con số mà nhiều quốc gia phát triển chỉ có thể mơ ước.

Sự ổn định này đã tạo ra một hấp lực mạnh mẽ. Ông Lê Anh Tuấn, Tổng giám đốc Dragon Capital, một trong những quỹ đầu tư lâu đời tại Việt Nam tin rằng, thị trường chứng khoán đang được hỗ trợ bởi nhiều yếu tố tích cực.

Sự ổn định vĩ mô, cùng với cam kết cải cách và một xã hội năng động đã tạo ra một "câu chuyện tăng trưởng" thuyết phục mà không nhiều quốc gia có được. "Việc nâng hạng là sự xác nhận cần thiết. Nó hợp thức hóa những gì chúng tôi đã tin tưởng trong nhiều năm, rằng Việt Nam là môi trường đầu tư hấp dẫn nhất thế giới", ông nói.

Sức khỏe của nền kinh tế đã cộng hưởng lên thị trường chứng khoán. Thanh khoản được cải thiện lên trung bình 1,16 tỷ USD mỗi phiên, gần bắt kịp các thị trường lớn trong khu vực như Thái Lan và Singapore. Vốn hóa thị trường đã tương đương hơn 80% GDP.

Tuy nhiên, lãnh đạo Dragon Capital cũng đưa ra một góc nhìn thực tế: "Sự công nhận là tuyệt vời, nhưng công việc vẫn còn ở phía trước. Dòng vốn lớn của thế giới vận hành theo những tiêu chuẩn rất khắt khe. Họ sẽ không đổ vào chỉ vì một danh hiệu. Họ cần thấy những cải cách thực chất và bền vững".

Thị trường chứng khoán cần chuẩn mực và kỷ luật hơn

Các chuyên gia đều đồng tình, việc được nâng hạng không phải là một đích đến. Điều quan trọng là Việt Nam cần tìm ra phương thức để tuân thủ các chuẩn mực cao hơn và có sức cạnh tranh với các thị trường mới nổi khác.

"Bước sang giai đoạn mới, chúng ta cần những quyết sách mạnh mẽ hơn, chuẩn mực hơn và kỷ luật hơn", ông Nguyễn Duy Hưng đề xuất.

Sự chuẩn bị cho giai đoạn mới đã được ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch UBCKNN công bố trước cả trăm quỹ đầu tư trong khán phòng. Trọng tâm không chỉ là hoàn thiện quy định pháp luật để bảo vệ nhà đầu tư tốt hơn, mà còn là giải quyết dứt điểm những "rào cản" đã làm chậm dòng chảy của vốn ngoại trong nhiều năm qua.

Theo ông Hải, đó là bài toán về việc minh bạch hóa thông tin và nới lỏng tỷ lệ sở hữu nước ngoài. Quan trọng hơn là việc phải xây dựng được cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho thị trường cơ sở vào năm 2027.

"Đây là một yêu cầu kỹ thuật nhưng có ý nghĩa sống còn", lãnh đạo Dragon Capital bình luận. "Nó giúp loại bỏ yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (pre-funding), một trong những rào cản lớn nhất đối với các quỹ đầu tư toàn cầu".

Song song với việc gỡ bỏ rào cản, UBCKNN cũng tập trung vào việc nâng cấp "phần cứng". Hệ thống công nghệ phải được hiện đại hóa để đảm bảo vận hành thông suốt khi quy mô giao dịch tăng lên gấp nhiều lần.

Đồng thời, thị trường cũng sẽ cần thêm những "món ăn" mới, hấp dẫn hơn. Đó có thể là trái phiếu xanh để tài trợ cho các dự án bền vững, là các hợp đồng quyền chọn để nhà đầu tư có thêm công cụ phòng ngừa rủi ro.

Cuối cùng, là yếu tố con người. Ông Hải nhấn mạnh định hướng phát triển nhà đầu tư theo hướng chuyên nghiệp hơn, khuyến khích sự tham gia thông qua các quỹ đầu tư để giảm thiểu rủi ro và hành vi đầu cơ ngắn hạn.

Khi Việt Nam bước vào nhóm thị trường mới nổi, cuộc chơi đã thay đổi. Các doanh nghiệp niêm yết sẽ phải đối mặt với yêu cầu cao hơn về quản trị công ty và tiêu chuẩn ESG. Các công ty chứng khoán cũng sẽ bước vào một cuộc đua khốc liệt về công nghệ và chất lượng dịch vụ.