Đề xuất bỏ quy định trần lãi vay khi tiếp cận vốn ngân hàng

Nghị định 132 năm 2020 về quản lý thuế với doanh nghiệp có giao dịch liên kết quy định, trường hợp ngân hàng cho doanh nghiệp vay trên 25% vốn góp của chủ sở hữu và chiếm trên 50% tổng các khoản nợ trung và dài hạn của doanh nghiệp đi vay, giữa doanh nghiệp và ngân hàng được xác định là các bên có quan hệ liên kết.

Khi đó, chi phí lãi vay với doanh nghiệp có giao dịch liên kết - cơ sở xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp - không được vượt quá 30% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh trong kỳ...

Hiểu đơn giản, phần chi phí lãi vay vượt quá 30% sẽ bị coi là chi phí không hợp lý và bị tính thuế.

Tuy nhiên theo Bộ Tài chính, doanh nghiệp vay vốn ngân hàng, tổ chức tài chính, tổ chức tín dụng nhưng các đơn vị này không điều hành, kiểm soát, góp vốn, không quyết định với doanh nghiệp đi vay nên về bản chất không phải là các bên có quan hệ liên kết.

Do đó, Bộ báo cáo Chính phủ sửa đổi Nghị định 132 để loại trừ việc xác định quan hệ liên kết với trường hợp ngân hàng bảo lãnh hoặc cho một doanh nghiệp vay vốn. Ở đây, ngân hàng được xác định không tham gia điều hành, kiểm soát, góp vốn hoặc đầu tư vào doanh nghiệp đi vay. Các khoản vay bao gồm cả khoản vay từ bên thứ ba được đảm bảo từ nguồn tài chính của bên liên kết.

Nếu đề xuất của Bộ Tài chính được thông qua, khi vay ngân hàng, doanh nghiệp sẽ không phải xác định quan hệ liên kết dù khoản vay vượt 25% vốn chủ sở hữu và chiếm trên 50% tổng giá trị các khoản nợ trung và dài hạn.

Do không cần xác định quan hệ liên kết, đồng nghĩa với việc, doanh nghiệp sẽ không phải chịu quy định khống chế trần lãi suất 30% khi đi vay theo quy định áp dụng với những doanh nghiệp có giao dịch liên kết như hiện tại.

Trước đó, ngày 15/7/2023, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 105 về các nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh. Trong đó, Chính phủ giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan nghiên cứu, đề xuất việc sửa đổi Nghị định 132, báo cáo Thủ tướng về việc sửa đổi trong quý 4/2023.

Trong văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính ngày 9/11, Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA) cũng đề nghị sửa Nghị định 132 theo hướng bỏ trần 30% vì cho rằng điều này không hợp tình, hợp lý và đã làm cho bức tranh hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp không được phản ánh trung thực, đầy đủ, kịp thời. 

Cùng với đó có thể làm thiệt hại lợi ích hợp pháp, chính đáng của các doanh nghiệp làm ăn chân chính, trung thực, tuân thủ pháp luật, chấp hành pháp luật.

HoREA chỉ ra 4 lý do khiến việc khống chế "trần" tổng chi phí lãi vay trở nên bất cập.

Thứ nhất, chi phí lãi vay phục vụ hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp là chi phí hợp pháp được quy định tại khoản 2 Điều 5 Luật Đầu tư 2020, hoặc khoản 1 Điều 94 Luật các tổ chức tín dụng 2010, hoặc điểm a khoản 2 Điều 14 Nghị định 43/2014/NĐ-CP.

Thứ hai, chi phí lãi vay là chi phí hợp pháp thì cần phải được Nhà nước công nhận và cần phải được tính vào tổng chi phí hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp trong năm tài chính (trong kỳ) của doanh nghiệp. 

Việc này mới phản ánh trung thực, đầy đủ, kịp thời "bức tranh" hoạt động của doanh nghiệp, mà đa số doanh nghiệp trong nước, bao gồm doanh nghiệp trong nước có hoạt động liên kết là những doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, chấp hành pháp luật.

Thứ ba, cũng có một thiểu số doanh nghiệp trong nước, bao gồm doanh nghiệp trong nước có hoạt động liên kết có thể có hoạt động chuyển giá, kê khống giá làm tăng chi phí "ảo" để trốn lậu thuế và nhất là đối với một số tập đoàn đa quốc gia có hoạt động liên kết có thể đã có hiện tượng hoạt động chuyển giá cần được quan tâm kiểm soát. 

Mặc dù hiện nay đang chuẩn bị thực hiện áp thuế tối thiểu toàn cầu nhưng vẫn còn nhiều vấn đề khó phải được tiếp tục xem xét giải quyết.

Thứ tư, thời gian chuyển chi phí lãi vay tính liên tục không quá 5 năm kể từ năm tiếp sau năm phát sinh chi phí lãi vay không được trừ thì có thể làm thiệt thòi cho các doanh nghiệp trong 5 năm tiếp theo lỡ kinh doanh bị hòa vốn hoặc bị thua lỗ.

Kể cả trường hợp có lãi nhưng doanh nghiệp chẳng may rơi vào trường hợp "tổng chi phí lãi vay phát sinh được trừ của kỳ tính thuế tiếp theo" không "thấp hơn mức quy định" thì coi như toàn bộ "phần chi phí lãi vay không được trừ được chuyển sang kỳ tính thuế tiếp theo" bị mất trắng.

Do đó, HoREA nhận thấy không nên và không cần thiết khống chế trần 30%. Hiệp hội này cũng đề nghị sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 16 Nghị định 132 theo hướng chỉ áp dụng đối với doanh nghiệp nước ngoài có giao dịch liên kết và chưa áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, nhưng không áp dụng đối với doanh nghiệp trong nước có giao dịch liên kết.