Hiểu rõ logic của tâm trí để tránh sai lệch tư duy, tối ưu hóa quyết định chiến lược và nâng cao hiệu quả quản trị trong doanh nghiệp.
Thị trường ngày càng biến động và cạnh tranh gay gắt khiến cho khả năng ra quyết định chính xác là yếu tố then chốt quyết định thành hay bại của một doanh nghiệp. Cuốn sách Logic Của Tâm Trí của Michael Lewis, dựa trên những nghiên cứu của hai nhà tâm lý học lỗi lạc Daniel Kahneman và Amos Tversky, đã mở ra một góc nhìn mới về cách thức con người suy nghĩ và đưa ra quyết định.
Tác phẩm không chỉ là một câu chuyện về khoa học mà còn là một kho tàng kiến thức hữu ích cho các nhà quản trị doanh nghiệp.
Quyết định là nền tảng của mọi hoạt động kinh doanh. Từ chiến lược phát triển dài hạn đến các quyết định hằng ngày như định giá sản phẩm, lựa chọn đối tác hay đầu tư vào công nghệ mới, tất cả đều chịu ảnh hưởng từ cách tư duy của nhà lãnh đạo.
Tuy nhiên, nghiên cứu của Daniel Kahneman và Amos Tversky – hai nhà tâm lý học lỗi lạc được nhắc đến trong Logic Của Tâm Trí – đã chỉ ra rằng, con người không phải lúc nào cũng tư duy một cách logic và khách quan.
Thay vào đó, chúng ta thường mắc phải những thiên kiến nhận thức khiến quyết định trở nên phi lý trí mà không hề nhận ra. Tác giả Michael Lewis đã chỉ ra 4 sai lệch tư duy phổ biến trong quản trị doanh nghiệp bao gồm Thiên kiến khung cảnh, Hiệu ứng neo, Thành kiến xác nhận và Hiệu ứng quá tự tin trong cuốn sách Logic của tâm trí.
Thiên kiến khung cảnh đề cập đến việc cách thông tin được trình bày có thể làm thay đổi cách con người đánh giá và ra quyết định. Ví dụ, một công ty đang cân nhắc hai phương án chiến lược, với phương án A có 80% cơ hội thành công nhưng 20% rủi ro thất bại, còn phương án B đảm bảo an toàn nhưng lợi nhuận thấp.
Nếu phương án A được trình bày là có “80% cơ hội thành công”, các nhà quản trị thường sẽ chọn nó. Nhưng nếu được mô tả là có “20% khả năng thất bại”, họ lại có xu hướng chọn phương án B an toàn hơn. Dù tỷ lệ là như nhau, cách diễn đạt khác nhau sẽ ảnh hưởng đến quyết định.
Vậy bài học ở đây cho các nhà quản trị doanh nghiệp chính là khi ra quyết định quan trọng, hãy xem xét cách thông tin được trình bày và tự hỏi liệu mình có đang bị ảnh hưởng bởi ngôn ngữ hay không, cũng như đặt ra nhiều góc nhìn khác nhau để đảm bảo đánh giá toàn diện.
Hiệu ứng neo xảy ra khi con người quá phụ thuộc vào một thông tin đầu tiên được cung cấp và sử dụng nó làm cơ sở để đưa ra quyết định, ngay cả khi thông tin đó không hợp lý.
Đặt trong trường hợp cụ thể, khi đàm phán hợp đồng, bên đưa ra mức giá đầu tiên thường có lợi thế, vì đối tác sẽ bị ảnh hưởng bởi con số đó thay vì đánh giá dựa trên giá trị thực.
Hoặc khi dự báo doanh thu, các công ty thường bám vào số liệu của năm trước mà không điều chỉnh đủ để phản ánh thay đổi thị trường.
Giải pháp cho các vấn đề này chính là khi phân tích dữ liệu, hãy so sánh nhiều nguồn khác nhau thay vì dựa vào một con số duy nhất. Trong đàm phán, hãy thử đề xuất con số đầu tiên để tận dụng hiệu ứng này theo hướng có lợi.
Khi ra quyết định, con người thường có xu hướng tìm kiếm, diễn giải và ghi nhớ thông tin theo cách củng cố niềm tin đã có sẵn, thay vì xem xét ý kiến trái chiều.
Ví dụ, trong công ty, CEO tin rằng, công ty cần đầu tư mạnh vào trí tuệ nhân tạo (AI). Khi thu thập thông tin, họ chỉ tập trung vào những bài viết nói về sự bùng nổ của AI mà bỏ qua các cảnh báo về rủi ro và chi phí.
Hay khi tuyển dụng nhân sự, nhà quản lý có thể ưu tiên ứng viên có cùng nền tảng với mình, bỏ qua những tài năng khác với cách tiếp cận mới.
Giải pháp để vượt qua chuyện này chính là hãy cố tìm kiếm những ý kiến trái ngược để đảm bảo quyết định không bị bóp méo bởi quan điểm cá nhân cũng như hãy thành lập các nhóm ra quyết định đa dạng để có nhiều góc nhìn khác nhau.
Các nhà quản lý và doanh nhân thành công thường có xu hướng quá tự tin vào phán đoán của mình, dẫn đến những quyết định vội vàng hoặc đánh giá sai mức độ rủi ro.
Dẫn chứng cụ thể nhất có thể kể ra như một nhà sáng lập tin rằng sản phẩm của họ sẽ chiếm lĩnh thị trường mà không cần thử nghiệm hoặc nghiên cứu nhu cầu khách hàng, dẫn đến thất bại hay một nhà đầu tư đổ toàn bộ vốn vào một xu hướng mới mà không có kế hoạch phòng ngừa rủi ro.
Để giảm rủi ro cho điều này, hãy luôn kiểm tra giả định của mình bằng cách tham khảo dữ liệu thực tế và ý kiến chuyên gia và thực hiện các thử nghiệm nhỏ trước khi triển khai chiến lược lớn.
Các thiên kiến nhận thức là một phần không thể tránh khỏi của tư duy con người, nhưng chúng có thể dẫn đến những quyết định sai lầm và tổn thất lớn nếu không được kiểm soát. Logic Của Tâm Trí không chỉ giúp các nhà quản trị nhận diện những cạm bẫy này mà còn cung cấp các giải pháp để đưa ra quyết định thông minh hơn.
Trong môi trường kinh doanh đầy cạnh tranh, những doanh nghiệp nào có thể rèn luyện tư duy phản biện, áp dụng khoa học dữ liệu và xây dựng quy trình ra quyết định bài bản sẽ có lợi thế bền vững. Và để làm được điều đó, trước tiên các nhà lãnh đạo cần hiểu rõ logic của tâm trí chính mình.
Những nghiên cứu của Daniel Kahneman và Amos Tversky, được trình bày trong Logic Của Tâm Trí, không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ những sai lệch trong tư duy mà còn mang lại giải pháp thực tế để cải thiện quy trình ra quyết định trong doanh nghiệp.
Việc áp dụng các nguyên lý của kinh tế học hành vi vào chiến lược quản trị giúp doanh nghiệp tránh được những cạm bẫy tư duy phổ biến, tối ưu hóa hiệu quả hoạt động và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Quản trị rủi ro là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của nhà lãnh đạo. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của các thiên kiến nhận thức, nhiều doanh nghiệp vẫn đánh giá sai mức độ rủi ro hoặc đưa ra quyết định dựa trên cảm tính thay vì dữ liệu thực tế.
Các doanh nghiệp thường đánh giá thấp rủi ro và tin rằng mình sẽ tránh được những thất bại mà người khác gặp phải. Sau khi một sự kiện xảy ra, chúng ta có xu hướng tin rằng nó đã được dự đoán trước, khiến doanh nghiệp không học hỏi từ thất bại mà tiếp tục mắc sai lầm tương tự.
Khi đánh giá rủi ro, doanh nghiệp nên sử dụng các mô hình dự báo dựa trên dữ liệu thay vì chỉ dựa vào kinh nghiệm hoặc quan điểm cá nhân. Trước khi ra quyết định lớn, doanh nghiệp nên thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau và kiểm tra xem giả định ban đầu có thực sự chính xác không.
Thêm nữa, một quyết định tốt không chỉ phụ thuộc vào cá nhân nhà lãnh đạo mà còn vào cách tổ chức vận hành hệ thống ra quyết định. Một thực trạng chung hiện nay chính là nhân viên có xu hướng chấp nhận quan điểm của cấp trên mà không phản biện, ngay cả khi quyết định đó có thể sai. Khi mọi người trong một tổ chức có xu hướng đồng ý với lãnh đạo hoặc số đông, những ý kiến trái chiều bị bỏ qua, dẫn đến các quyết định kém hiệu quả.
Để giải quyết vấn đề này, doanh nghiệp nên có một nhóm phân tích dữ liệu độc lập để cung cấp thông tin khách quan thay vì để quyết định bị ảnh hưởng bởi cảm tính của lãnh đạo.
Việc ra quyết định trong doanh nghiệp không chỉ là một quá trình logic mà còn bị ảnh hưởng sâu sắc bởi tâm lý con người. Logic Của Tâm Trí không chỉ giúp các nhà lãnh đạo nhận diện những cạm bẫy tư duy mà còn mang lại giải pháp thực tế để tối ưu hóa chiến lược quản trị.
Bằng cách ứng dụng kinh tế học hành vi vào quản trị rủi ro, xây dựng văn hóa ra quyết định khoa học và nâng cao năng lực lãnh đạo, doanh nghiệp có thể không chỉ tránh được sai lầm mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững. Trong thời đại mà thông tin ngày càng phức tạp và môi trường kinh doanh liên tục thay đổi, một tư duy ra quyết định sắc bén chính là chìa khóa để doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ.
Tags:
Tags:
Tác phẩm "Chú chó nhìn thấy gì" của Malcolm Gladwell khám phá những góc nhìn bất ngờ về quản trị, phơi bày những quy luật ngầm và sự thật bị bỏ quên.
"Những kẻ xuất chúng" hé lộ bí quyết thành công không nằm ở tài năng bẩm sinh, mà là sự kết hợp hoàn hảo giữa nỗ lực bền bỉ, chiến lược thông minh và lòng quyết tâm phi thường.
"Trò bịp trên phố Wall" là một cuốn sách nổi về kinh tế, tài chính và phân tích những sự kiện lịch sử trong thế giới tài chính hiện đại.
Chiến lược Đại Dương Xanh được xem là con đường đột phá khỏi cạnh tranh khốc liệt, tạo ra thị trường mới, gia tăng lợi nhuận và bền vững cho doanh nghiệp đang gặp khó khăn.
Học cách doanh nghiệp nhỏ tăng trưởng đột phá bằng chiến lược chọn khách hàng “vàng” và tinh giản sản phẩm theo cuốn sách Kế hoạch bí ngô
Đàm phán là năng lực chiến lược của nhà quản trị hiện đại. Cuốn sách "Thuật Đàm Phán" của Brian Tracy giúp tháo gỡ nút thắt trong mọi cuộc thương lượng.
Một doanh nghiệp hiểu rõ tiền là gì, kinh tế vận hành ra sao, và chính sách tác động thế nào đến hành vi thị trường, sẽ có khả năng đưa ra quyết định chính xác hơn.
Hộp Darvas: Phương pháp giao dịch chứng khoán dựa trên phân tích biểu đồ giá, xác định điểm vào lệnh thông minh giúp tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro.
Các đại đô thị từ hàng trăm đến hàng nghìn ha đang bùng nổ khắp cả nước, mang đến nguồn cung bất động sản khổng lồ khuấy đảo thị trường.
Đầu năm 2025, thị trường bất động sản thấp tầng tại Hà Nội ghi nhận sức bật rõ rệt với tâm điểm là các đại đô thị lớn phía Đông và Tây.
Trong bối cảnh thế giới liên tục biến động, vấn đề không còn nằm ở việc lãnh đạo có mặt hay không mà là hiện diện một cách đúng đắn và kịp thời hay chưa.
Tân chủ tịch PGBank có nhiều kinh nghiệm trong ngành tài chính ngân hàng, từng giữ nhiều vị trí cấp cao tại các tổ chức tài chính trong và ngoài nước.
FPT với triết lý lấy con người làm trung tâm đang từng bước gây dựng và nuôi dưỡng lực lượng nhân tài trẻ hùng hậu, thông qua thực hành ESG.
Ecoland, chủ đầu tư tổ hợp căn hộ cao cấp Epic Tower, vừa ký hợp tác chiến lược với Mai Việt Land ngày 24/4 vừa qua để phát triển kinh doanh dự án này.
Một trong những nội dung quan trọng được thông qua tại ĐHĐCĐ ngày 25/4 là việc bầu bổ sung ông Matthew Sander Hosford (sinh năm 1958, quốc tịch Mỹ) làm thành viên độc lập HĐQT nhiệm kỳ 2023 - 2028.
