ASEAN và Trung Quốc nâng cấp hiệp định thương mại tự do

Ngày 28/10, Lễ ký Nghị định thư nâng cấp Hiệp định thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc (ACFTA 3.0) đã diễn ra trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 47 và các Hội nghị cấp cao liên quan.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự lễ ký. Ngay sau nghi lễ cấp cao, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên đã thay mặt Chính phủ Việt Nam ký Nghị định thư.

ASEAN và Trung Quốc đã ký Hiệp định khung về Hợp tác kinh tế toàn diện tháng 11/2002. Trên cơ sở đó, hai bên tiếp tục đàm phán và ký kết các Hiệp định về thương mại hàng hóa (có hiệu lực từ tháng 7/2005), Hiệp định về thương mại dịch vụ (có hiệu lực từ tháng 7/2007), Hiệp định về đầu tư (có hiệu lực từ tháng 2/2010), qua đó thiết lập Khu vực thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc, gọi tắt là Hiệp định ACFTA.

Hiệp định ACFTA đã mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho Việt Nam, các nước ASEAN và Trung Quốc, góp phần mở rộng thị trường, giảm chi phí sản xuất và thúc đẩy hợp tác doanh nghiệp trong khu vực, tạo nền tảng cho hợp tác kinh tế ổn định và bền vững.

Kể từ khi hiệp định có hiệu lực vào năm 2005, kim ngạch thương mại ASEAN – Trung Quốc đã tăng gần 9 lần, đạt gần 970 tỷ USD vào năm 2024.

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN từ năm 2009, đồng thời là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ ba vào khu vực. Riêng với Việt Nam, Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu với tổng kim ngạch hai chiều năm ngoái đạt hơn 205 tỷ USD.

Năm 2020, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu có nhiều biến động và thay đổi, ASEAN và Trung Quốc đã thống nhất nâng cấp Hiệp định ACFTA.

Hai bên chính thức khởi động đàm phán nâng cấp vào ngày 11/11/2022 trên cơ sở tuyên bố của các lãnh đạo cấp cao tại Hội nghị Cấp cao ASEAN – Trung Quốc lần thứ 25 diễn ra tại Campuchia.

Sau chín phiên đàm phán chính thức trong hai năm, ngày 10/10/2024, ASEAN và Trung Quốc đã tuyến bố thống nhất hoàn tất nội dung đàm phán nâng cấp tại Hội nghị cấp cao ASEAN – Trung Quốc lần thứ 27 diễn ra tại Lào.

Theo đó, các nước tiến hành rà soát pháp lý Nghị định thư để có thể triển khai các thủ tục nội bộ cho việc ký Nghị định thư.

Nghị định thư nâng cấp Hiệp định ACFTA 3.0 được ký vào dịp Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 47 và các Hội nghị cấp cao liên quan có ý nghĩa quan trọng, thể hiện cam kết mạnh mẽ của các nước thành viên đối với tiến trình hội nhập kinh tế khu vực, thúc đẩy kết nối các chuỗi cung ứng, đóng góp cho phát triển kinh tế của các nước thành viên.

Về phía Việt Nam, Nghị định thư nâng cấp Hiệp định ACFTA được kỳ vọng sẽ giúp củng cố hơn nữa hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và một trong những đối tác kinh tế truyền thống, quan trọng nhất trong khu vực, tạo thuận lợi hơn nữa cho thương mại, đầu tư giữa hai nước, thúc đẩy phát triển bền vững và thịnh vượng cho người dân.

Đề xuất ba định hướng chiến lược

Tại Hội nghị cấp cao ASEAN - Trung Quốc lần thứ 28 trong khuôn khổ chương trình, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đề xuất ba định hướng chiến lược nhằm thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ ASEAN - Trung Quốc thời gian tới.

Trước hết, Thủ tướng đề nghị tăng cường kết nối thông minh, bao trùm và bền vững, trong đó cần triển khai hiệu quả ACFTA 3.0, phát triển hệ thống hạ tầng kết nối ASEAN - Trung Quốc theo hướng hiện đại, xanh và bền vững, tập trung vào mạng lưới đường sắt cao tốc, cảng biển xanh, sân bay tiết kiệm năng lượng, mở rộng hệ thống cửa khẩu thông minh, số hóa quy trình logistics và quản lý xuất nhập cảnh để thúc đẩy giao thương và giao lưu nhân dân.

Cùng với đó là tăng cường kết nối các đô thị thông minh, chia sẻ công nghệ quản trị số, quản trị AI và giải pháp năng lượng tái tạo trong quy hoạch phát triển đô thị.

Thứ hai, Thủ tướng nhấn mạnh tầm quan trọng của tăng cường đổi mới sáng tạo, tạo động lực mới cho đột phá tăng trưởng; ủng hộ hai bên xây dựng Chương trình Hành động đối tác gần gũi hơn về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo cho tương lai ASEAN - Trung Quốc (2026 - 2030).

Bên cạnh đó, đề xuất thành lập mạng lưới đổi mới sáng tạo, viện nghiên cứu và phòng thí nghiệm chung; tổ chức diễn đàn thường niên về công nghệ xanh và chuyển đổi số; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực công nghệ chất lượng cao; tăng cường giao lưu nhân dân, giới trẻ và du lịch văn hóa.

Thứ ba, Thủ tướng khẳng định việc củng cố lòng tin chiến lược, duy trì hòa bình và ổn định khu vực là điều kiện tiên quyết cho phát triển bền vững, bao trùm; ASEAN và Trung Quốc cần xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển, triển khai đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố DOC; sớm đạt được Bộ Quy tắc COC hiệu lực, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, và hài hòa lợi ích chính đáng của các bên.